Ζερεφός: «Ζούμε σε περίοδο ημιερημοποίησης. Οι ηπιότεροι χειμώνες θα επιδεινώσουν την λειψυδρία»
«Η αφαλάτωση είναι μια μεγάλη λύση γιατί η χώρα μας έχει 16,300 km ακτογραμμής μαζί με τα νησιά, επομένως δεν χρειάζεται να αφαιρούμε νερό από τα βουνά μας για να το στείλουμε στα νησιά» λέει στο flash.gr ο καθηγητής.
Έχουν περάσει περίπου τρεις δεκαετίες απ’ τη στιγμή που οι εφημερίδες και τα μέσα της εποχής, «χτυπούσαν» στα πρωτοσέλιδά τους τίτλους για τον εφιάλτη της λειψυδρίας. Ένας ταμιευτήρας προστέθηκε, αυτός του Εύηνου με τη διαδικασία της πρώτης πλήρωσης του ταμιευτήρα του Φράγματος να ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο του 2002, αλλά απ’ ότι φαίνεται το πάθημα δεν μας έγινε μάθημα. Και σήμερα η απειλή της λειψυδρίας δεν είναι απλώς ένα υποθετικό σενάριο, όπως κάποιοι ίσως θεωρούν. Το πρόβλημα αυτό έχει αρχίσει να συζητείται με την περίπτωση της Ισπανίας και της Σικελίας εδώ και τέσσερα χρόνια που δίνουν μάχη με την έλλειψη νερού, μας λέει ο Καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας, Χρήστος Ζερεφός, σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης.
Όπως τονίζει, αρκετές περιοχές της χώρας μας, έχουν πρόβλημα ύδατος. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο ίδιος εξηγεί και προειδοποιεί, μέσω του Flash.gr…
«Η Ανατολική, Νοτιοανατολική Ελλάδα έχει ένα πρόβλημα. Είναι δηλαδή μια περιοχή από τον Βόλο και κάτω και μέχρι την Λακωνία, που έχει πρόβλημα ύδατος. Έχουν αντλήσει πολύ νερό από τον υδροφόρο ορίζοντα που δεν είχε αναπληρωθεί. Επίσης τα νησιά εξακολουθούν να λειτουργούν με τα πλοία που μεταφέρουν νερό, η αφαλάτωση είναι ακόμα στην εμβρυακή εποχή στη χώρα μας…Γενικά, χρειάζεται μια καλύτερη ας το πούμε υπακοή στους νόμους, πράγμα δύσκολο για τους Έλληνες κατοίκους. Διότι δεν τους αρέσει πολύ να υπακούουν σε υποθετικά για τον καθένα σενάρια.
Δηλαδή ότι δεν μας βολεύει, θεωρούμε ότι είναι υποθετικό σενάριο. Όταν όμως αρχίζουν και το βλέπουν, αρχίζουν και φοβούνται. Κι αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι οι προσεχείς χειμώνες θα είναι ήπιοι, όπως ήταν και οι προηγούμενοι. Ηπιότεροι από αυτούς που έχουμε συνηθίσει, με λιγότερες βροχές και λιγότερα χιόνια. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι και η αιτία επιδείνωσης της λειψυδρίας και της ανάγκης πόσιμου νερού.»
Και μπορεί η Δυτική Ελλάδα, η ομβροπλευρά όπως ονομάζεται, να δέχεται διπλάσια ποσοστά βροχής απ’ ότι η Ανατολική, αυτό όμως δεν λύνει το πρόβλημα. Θ’ αναρωτηθεί εύλογα κάποιος, γιατί το νερό που πέφτει δεν το συγκεντρώνουμε με κάποιον τρόπο, την ώρα που η λειψυδρία μας απειλεί και ο χρόνος -σύμφωνα με τον καθηγητή και γενικό γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών- κυλάει αντίστροφα για την εύρεση λύσης. Η γεωγραφία της χώρας, αλλά και τα έργα που πρέπει να γίνουν, είναι μέρος της απάντησης…
« Αν ξέρατε πόσο νερό χάνουμε από τις ακτογραμμές μας, υποβρύχια προς τη θάλασσα θα απορούσατε. Χάνουμε πάρα πολύ νερό και το χάνουμε διότι είναι έτσι η γεωγραφία της Ελλάδος, με απότομη κλίση από τα βουνά. Οι απότομες πλαγιές , έχουν σαν αποτέλεσμα το νερό να μην προλαβαίνει να απορροφηθεί από το έδαφος, να ξεπλένει τον κάμπο και να φεύγει στη θάλασσα . Και μάλιστα μεγάλο μέρος του γλυκού νερού που πέφτει και το οποίο έχει μειωθεί λίγο παραπάνω από 5 με 6% στην Ανατολική Ελλάδα, έχει δημιουργήσει αυτό το πρόβλημα. Δείτε για παράδειγμα την κλίση στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Είναι απίστευτα μεγάλη. Αν ανεβείτε στην Κηφισιά, βλέπετε κάτω μέχρι το Φάληρο.
-Θα μπορούσαν ωστόσο να γίνουν έργα για να συγκρατηθεί αυτό το νερό ή είναι τέτοιο το γεωγραφικό ανάγλυφο που αυτό το αποκλείει;
Όχι, δεν το αποκλείει. Είναι δύσκολο όμως να γίνει ένα πανεθνικό σχέδιο, δεδομένης και της μείωσης των βροχοπτώσεων που δυστυχώς περιμένουμε μέχρι το 2050 , 2060…Περιμένουμε δηλαδή να μειωθούν οι βροχοπτώσεις περίπου μέχρι 8-9% στην Ανατολική Ελλάδα.
-Εκεί, υπάρχει ο φόβος να μιλούμε μελλοντικά για ερημοποίηση;
Τώρα είμαστε σε περίοδο ημιερημοποίησης. Όχι ερημοποίησης. Η ημιερημοποίηση που βρισκόμαστε, αυτό που βλέπουμε στα μοντέλα μας, θα συνεχιστεί τουλάχιστον για 2 με 3 δεκαετίες ακόμη. Δηλαδή έχουμε ένα περιθώριο να μαζέψουμε λίγο το φυσικό πόρο που ονομάζεται πόσιμο ύδωρ, βρόχινο ύδωρ.»
Ένας άλλος ιδιαίτερα σημαντικός λόγος, που σε αρκετές περιπτώσεις το νερό της βροχής δεν είναι δυνατόν να συγκεντρωθεί εκτός από τις απότομες πλαγιές μας, είναι τα ακραία -πλέον- καιρικά φαινόμενα που «χτυπούν» την Ελλάδα, ακόμα και σε χειμώνες που χαρακτηρίζονται άνυδροι. Η ραγδαιότητα των βροχοπτώσεων είναι τέτοια, μας εξηγεί ο κύριος Ζερεφός, που το νερό αυτό όχι απλώς δεν βοηθά στη λύση του προβλήματος, αλλά αντιθέτως προκαλεί καταστροφές…
«Αυτό για να το συγκρατήσουμε πρέπει να υπάρχει λεκάνη συλλογής. Υπάρχουν μικρά φράγματα σε πολλά σημεία στη χώρα μας και αυτά τα φράγματα λειτουργούν. Πρέπει να βελτιωθεί η εκμετάλλευση τους, αλλά πείτε μου πως θα μαζεύατε τα νερά που πλημμύρισαν το θεσσαλικό κάμπο; Δεν μαζεύονται με τίποτα. Οι ζημιές είναι πολύ μεγάλες από τα ακραία φαινόμενα και το τελευταίο που σκέφτεται κανείς είναι να συλλέξει το νερό. Είναι τόσο μεγάλος ο όγκος αυτού του νερού, που είναι σαν να ρίχνετε νερό βάρους πολλών τρένων σε ένα οικοπεδάκι 500 μέτρων. Αυτό δεν γίνεται. Είναι βαρύ το νερό. Είναι ένα βαρύ υλικό που πρέπει να διευθετηθεί με μεγάλη προσοχή και μεγάλη δυσκολία, γιατί όπως σας είπα οι κλίσεις του εδάφους στη χώρα μας είναι τεράστιες.
Εγώ ξέρετε 40 χρόνια φωνάζω γι αυτά τα πράγματα. Τώρα άρχισαν να φοβούνται γιατί έγιναν ακραία φαινόμενα, πιο συχνά, πιο έντονα, με μεγάλο κόστος! Ο Ιανός κόστισε 2 δισεκατομμύρια, ο Ντάνιελ 4 με 5 δισ. Άρχισαν λοιπόν να φοβούνται. Μόνο με το φόβο νομίζω μπορεί σιγά σιγά οι Έλληνες να βάλουν μια τάξη στο πόσο νερό σκορπάνε και σπαταλάνε. Γιατί το ζητούμενο είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και η εξοικονόμηση φυσικών πόρων με πρώτο απ’ όλα το ίδιο το νερό.» «Πρέπει να πάψουμε να σπαταλάμε νερό, από τις καλλιέργειες μέχρι το σπίτι μας. Κανείς δεν ακούει τον νόμο, κανείς δεν ελέγχει»
Ένας βασικός παράγοντας αυτής της δύσκολης εξίσωσης που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψην, είναι και η κατασπατάληση του πολύτιμου αυτού αγαθού που πολλοί -όπως αποδεικνύει η ιστορία- δεν σέβονται. Από την άρδευση, τονίζει ο κύριος Ζερεφός, που σε αρκετές περιπτώσεις γίνεται χωρίς μελέτη και όρους, μέχρι τις καθημερινές μας συνήθειες που πρέπει ν’ αλλάξουν…
«Η άρδευση δεν γίνεται παντού με εξοικονόμηση ύδατος. Κανείς δεν ακούει το νόμο. Κανείς δεν ελέγχει. Όλοι έβγαιναν με κάτι κανόνια (ποτίσματος στις καλλιέργειες), τουλάχιστον μέχρι πριν από λίγα χρόνια και σκορπούσαν το νερό. Ξέρετε, το νερό όταν σκορπάει εξατμίζεται κιόλας. Έτσι όπως το ρίχνει κανείς, περίπου το 1/3 εξατμίζεται το 1/3 πέφτει κάτω και το άλλο 1/3 το παίρνει ο άνεμος. Θέλω να πω ότι σκορπάμε νερό. Ο άλλος ξυρίζεται και αφήνει τη βρύση να τρέχει, να το πω απλά. Ο άλλος, αφήνει να τρέχει το καζανάκι. Ο άλλος ξεχνάει το νερό να τρέχει στον κήπο και έχει πισίνες. Το θέμα της λειψυδρίας, χρειάζεται ένα νοικοκύρεμα. Δεν είναι απλό.»
Οι ίδιες οι αγροτικές καλλιέργειες, συμπληρώνει, αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο πρέπει να «ξαναγράψουμε», αφού πολλές από αυτές είναι ιδιαίτερα υδατοβόρες. Χρειάζονται αλλαγές, που απαιτούν νέα αντίληψη πραγμάτων από τους επαγγελματίες του χώρου...
«Οι υδατοβόρες καλλιέργειες, πρέπει να αντικατασταθούν από άλλες καλλιέργειες και μάλιστα οι λεγόμενες υδροπονικές, δεν γνωρίζω, δεν είμαι γεωπόνος, αλλά ξέρω ότι υπάρχουν καλλιέργειες όπως είπατε που αρδεύονται με στάγδην νερό. Αυτό που επίσης ξέρω, είναι ότι υπάρχουν ευφυή συστήματα -ακόμα και drones- που παρακολουθούν τα κλίματα, τις καλλιέργειες και τις ασθένειες. Παίρνουν δείγματα και τα αναλύουν. Για όλ’ αυτά όμως, χρειάζεται μια κοινωνία η οποία να είναι εκεί για αυτήν την τεχνητή νοημοσύνη. Να την εφαρμόσει στη δουλειά του, ο καθένας. Να συνεργαστεί μ’ έναν επιστήμονα, έναν γεωπόνο, ο οποίος θα τους τακτοποιήσει τα χωράφια, έτσι ώστε και νερό να έχουν και να μην καταναλώνουν πολύ νερό. Το κυρίαρχο είναι θέμα παιδείας. Η παιδεία πρέπει να διευρυνθεί και να γίνει πολύ καλύτερη.
Δηλαδή αν κάποιος ή κάποιοι νέμονται κάποιο ποτάμι ή κάποια υπόγεια καυστικά νερά και τα τραβήξουν όλα τώρα, δεν σκέφτονται ότι μετά από 30 χρόνια τα παιδιά τους και τα εγγόνια δεν θα έχουν καυστικά νερά; Σήμερα τα νερά τα αντλούν σε βάθη εκατοντάδων μέτρων. Παλιά ήταν σε δεκάδες μέτρα και ακόμη πιο παλιά ήτανε σχεδόν επιφανειακά.»
«Ναι στην αφαλάτωση, μελετημένα και με κανόνες»
Στο ερώτημα μας, αν η επιλογή της αφαλάτωσης που αποτελεί μονόδρομο για αρκετά νησιά μας και ύστατη λύση για τους δήμους που κηρύσσονται ο ένας πίσω από τον άλλον, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, είναι στο τέλος της ημέρας μια ασφαλής επιλογή, η απάντηση είναι ναι. Πρέπει ωστόσο να γίνει μελετημένα, τονίζει ο καθηγητής, ώστε να μην επιβαρυνθεί το περιβάλλον…
«-Κύριε καθηγητά, ως γνωστόν η αφαλάτωση είναι και κοστοβόρα αλλά και ενεργοβόρα, συνεπώς την επιλέγουμε;
Ναι, αλλά εμείς έχουμε ήλιο και άνεμο και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ανανεώσιμες πηγές για να το κάνουμε αυτό. Δεν υπάρχει τίποτα που να μη μπορούμε να το κάνουμε σ’ αυτόν τον τόπο. Η αφαλάτωση όπως σας είπα, είναι μια μεγάλη λύση γιατί η χώρα μας έχει 16,300 km ακτογραμμής μαζί με τα νησιά, επομένως δεν χρειάζεται να αφαιρούμε νερό από τα βουνά μας για να το στείλουμε στα νησιά. Τα νησιά θα αφαλατώσουν νερό. Όσοι είναι παραθαλάσσιοι θα αφαλατώσουν νερό. Δεν είναι κακό. Αλλά πρέπει να γίνει και αυτό επιστημονικά, έτσι ώστε και να μην επηρεασθεί ή χλωρίδα και η υδρόβια ζωή. Υπάρχουν κανόνες τους οποίους τους ακολουθούν σε όλο τον κόσμο. Το Αμπου Ντάμπι που είναι σε έρημο, υδρεύεται έτσι. Δεν έχει νερό.
-Ήδη σε αρκετά νησιά μας και τώρα που μιλάμε και τα οποία έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προχωρούν στην αφαλάτωση…
Μα είναι αυτό που σας λέω. Πάντα οι Έλληνες πάνε την τελευταία στιγμή, πυροσβεστικά, να σβήσουν το κακό. Αυτό που μπορώ να σας πω σαν ειδικός, είναι ότι τις προσεχείς δεκαετίες θα συνεχίσουμε να έχουμε πρόβλημα ύδατος. Πρέπει λοιπόν να προσαρμόσουμε τάχιστα. Πρέπει να δούμε πως θα νοικοκυρευτεί η κάθε περιοχή, γιατί κάθε περιοχή στη χώρα μας έχει και διαφορετικά χαρακτηριστικά. Και διαφορετικό ανάγλυφο και διαφορετικές πηγές ύδατος. Πρέπει να πούμε ότι όλοι πρέπει να μάθουμε να εξοικονομούμε νερό.»
