Φυσικό αέριο: Δραματική προειδοποίηση του ΙΕΑ στην Ευρώπη - «Δεν κάνει αρκετά για να επιβιώσει τον χειμώνα χωρίς ρωσικό αέριο»

Η διαφοροποίηση των προμηθευτών δεν θα είναι αρκετή: η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να μειώσει πιο γρήγορα από ό,τι σήμερα τη ζήτηση φυσικού αερίου για να συγκεντρώσει τα αποθέματά της, εάν θέλει να επιβιώσει τον χειμώνα χωρίς ρωσικό αέριο, προειδοποίησε τη Δευτέρα ο διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), που «ανησυχεί για τους επόμενους μήνες.

«Δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο στους μη ρωσικούς πόρους φυσικού αερίου: αυτοί απλώς δεν θα επαρκούν σε όγκο για να αντικαταστήσουν τις παραδόσεις από τη Ρωσία» υπογραμμίζει ο Φατίχ Μπιρόλ, σε άρθρο που δημοσίευσε ο οργανισμός του.

«Ακόμη κι αν η προμήθεια από τη Νορβηγία και το Αζερμπαϊτζάν ρέει με τη μέγιστη δυναμικότητα, ακόμη κι αν οι παραδόσεις από τη Βόρεια Αφρική πλησιάζουν το επίπεδο του περασμένου έτους, ακόμη κι αν η αύξηση των ροών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) διατηρεί τον ρυθμό της του πρώτου εξαμήνου».

Η Μόσχα άρχισε ήδη να κλείνει τη στρόφιγγα και οι Ευρωπαίοι φοβούνται πλήρη διακοπή των παραδόσεων ως αντίδραση στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν κατά της εισβολής στην Ουκρανία. Για τον Φατίχ Μπιρόλ, αυτό σημαίνει «κόκκινος συναγερμός» για την ΕΕ.

Ο οικονομολόγος παρατηρεί «πρόοδο» για την απαλλαγή από τη ρωσική εξάρτηση, «αλλά όχι αρκετή, κυρίως από πλευράς ζήτησης, για να μην βρεθεί η Ευρώπη σήμερα σε μια απίστευτα επισφαλή κατάσταση».

Σύμφωνα με ανάλυση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, η ήπειρος θα πρέπει να αποθηκεύσει σε τρεις μήνες 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα επιπλέον φυσικού αερίου (αρκετά για να γεμίσουν 130 πλοία μεταφοράς LNG), ώστε να καλυφθεί με αποθέματα γεμάτα κατά 90%.

Αλλά αυτό προϋποθέτει επίσης ότι ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream, η κύρια οδός παράδοσης μέσω της Βαλτικής Θάλασσας και επί του παρόντος υπό συντήρηση, θα επανεκκινηθεί από τους Ρώσους την Πέμπτη 21 Ιουλίου, και αυτό μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου. Αν δεν γίνει αυτό, η κατάσταση θα είναι ακόμη πιο περίπλοκη. Όπως "δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μια πλήρη διακοπή", αναφέρει ο Μπιρόλ.

Απέναντι σε αυτό, ο ΙΕΑ προτείνει επειγόντως μέτρα όπως συστήματα δημοπρασιών για την πώληση φυσικού αερίου στις βιομηχανίες, ευνοώντας προσωρινά άλλες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα ή του πετρελαίου, ή ακόμη και τη μείωση της κορύφωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ενός αυξημένου ευρωπαϊκού συντονισμού.

Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να μειωθεί με τη θέσπιση προτύπων στον κλιματισμό για παράδειγμα, στα δημόσια κτίρια πρωτίστως, προσθέτει ο Φατίχ Μπιρόλ, ο οποίος καλεί τις «κυβερνήσεις να προετοιμάσουν τους πολίτες» μέσω εκστρατειών, καθώς «κάθε ενέργεια μετράει. Απλές κινήσεις όπως η μείωση της θέρμανσης κατά μερικούς βαθμούς μπορεί να εξοικονομήσει την ίδια ποσότητα φυσικού αερίου που παρέχεται από τον Nord Stream κατά τη διάρκεια ενός χειμώνα».

Η Gazprom προειδοποιεί την Ευρώπη ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί τις παραδόσεις φυσικού αερίου, επικαλούμενη λόγους ανωτέρας βίας

Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom ενημέρωσε τους πελάτες του στην Ευρώπη ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί τις παραδόσεις φυσικού αερίου επικαλούμενος «έκτακτες» περιστάσεις, σύμφωνα με επιστολή που διέρρευσε στο πρακτορείο Reuters, εντείνοντας το «μπρα-ντε-φερ» με τη Δύση μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Στην επιστολή της 14ης Ιουλίου, το ρωσικό κρατικό μονοπώλιο φυσικού αερίου επικαλείται αναδρομικά λόγους ανωτέρας βίας σε ό,τι αφορά τις παραδόσεις που χρονολογούνται από τις 14 Ιουνίου. Η είδηση βλέπει το φως της δημοσιότητας καθώς ο Nord Stream 1, ο βασικός αγωγός που μεταφέρει το ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία και πέραν αυτής, υποβάλλεται σε ετήσια συντήρηση που έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί την Πέμπτη.

Η επιστολή ενισχύει τους φόβους της Ευρώπης ότι η Μόσχα θα μπορούσε να κρατήσει «παγωμένο» τον αγωγό σε αντίποινα για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε βάρος της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, εντείνοντας την ενεργειακή κρίση που απειλεί να βυθίσει την ευρωπαϊκή οικονομία στην ύφεση.

Η επίκληση λόγων «ανωτέρας βίας» δεν είναι ασυνήθιστη σε επιχειρηματικές συμβάσεις και περιγράφει ακραίες περιστάσεις που απαλλάσσουν έναν εκ των αντισυμβαλλόμενων από τις νομικές υποχρεώσεις του, σημειώνει το πρακτορείο Reuters που υπογραμμίζει ότι η Gazprom δεν ανταποκρίθηκε σε αίτημά του για σχολιασμό.

Οι παραδόσεις φυσικού αερίου από τη Ρωσία μειώνονται μέσω των μεγάλων αγωγών εδώ και μερικούς μήνες, μεταξύ άλλων μέσω Ουκρανίας και Λευκορωσίας αλλά και μέσω του Nord Stream 1 στη Βαλτική Θάλασσα.

Σύμφωνα με καλά ενημερωμένη πηγή την οποία επικαλείται το Reuters, η οποία δεν κατονομάζεται, οι λόγοι ανωτέρας βίας αφορούν παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1.

«Αυτό ακούγεται σαν μια πρώτη ένδειξη ότι οι παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream 1 μπορεί να μην επαναληφθούν μετά το πέρας της 10ήμερης συντήρησης», δήλωσε ο Χανς φαν Κλιφ, ανώτερος οικονομικός αναλυτής της ABN Amro ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα ενέργειας.

«Ανάλογα με το ποιες “έκτακτες” περιστάσεις έχουν κατά νου προκειμένου να επικαλεστούν λόγους ανωτέρας βίας, καθώς και αν αυτά τα ζητήματα είναι τεχνικής φύσεως ή περισσότερο πολιτικά, αυτό θα μπορούσε να είναι το επόμενο βήμα στην κλιμάκωση (της κρίσης) μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης/Γερμανίας», συμπλήρωσε.

Διαμάχη Uniper-Gazprom

Ωστόσο η μεγαλύτερη εταιρία εισαγωγής φυσικού αερίου στη Γερμανία, Uniper, που έλαβε τη σχετική επιστολή, απέρριψε χθες το βράδυ επισήμως τον ισχυρισμό της Gazprom περί λόγων «ανωτέρας βίας», οι οποίοι δεν της επέτρεψαν το τελευταίο διάστημα να παραδίδει τη συμφωνημένη ποσότητα φυσικού αερίου στον πελάτη της.

Όπως δήλωσε εκπρόσωπος της Uniper στο Γερμανικό Πρακτορείο dpa, η εταιρία έλαβε επιστολή από την Gazprom Export, θυγατρική του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού, στην οποία κάνει λόγο για «ανωτέρα βία», στην οποία αποδίδονται τόσο οι τρέχουσες όσο και οι προηγούμενες, από τις 14 Ιουνίου, ελλείψεις στις παραδόσεις αερίου. «Θεωρούμε αδικαιολόγητους τους ισχυρισμούς και τους έχουμε και επισήμως απορρίψει», δήλωσε εκπρόσωπος της Uniper.

Ως «ανωτέρα βία» περιγράφεται από τη σύμβαση των δύο πλευρών ένα εξωτερικό, απρόβλεπτο γεγονός πέρα από τον έλεγχο ενός από τους αντισυμβαλλόμενους και μπορεί να είναι πόλεμος, φυσική καταστροφή ή πανδημία.

Ο γερμανορωσικός αγωγός Nord Stream 1 έχει τεθεί εκτός λειτουργίας από τις 11 Ιουλίου, σύμφωνα με το πρόγραμμα τακτικής συντήρησής του, αλλά και πριν από αυτό η ρωσική κρατική εταιρία είχε μειώσει τις παραδόσεις της στο 40% των συμφωνηθέντων.

Η γερμανική κυβέρνηση έχει τις τελευταίες εβδομάδες εκφράσει κατ' επανάληψη τις ανησυχίες της για το ενδεχόμενο η ρωσική πλευρά, ακόμη και μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, να μην επαναλάβει την προμήθεια φυσικού αερίου μέσω του αγωγού.

«Δεν είμαι σε θέση να προβλέψω οτιδήποτε. Όλα είναι πιθανά, όλα μπορούν να συμβούν. Από το να ρέει και πάλι περισσότερο αέριο έως και το να σταματήσει εντελώς η ροή (…) Ειλικρινά, πρέπει να προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο και να εργαζόμαστε για το καλύτερο», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ στη Γερμανική Ραδιοφωνία.

Ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δικτύων Κλάους Μιούλερ έκανε από την πλευρά του λόγο για «ρευστή κατάσταση» και «αντιφατικά μηνύματα» από τη ρωσική πλευρά.

Επιχείρηση «σωτηρία» για τη Uniper

Σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας η γερμανική πλευρά κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να επιστραφεί εν μέσω κυρώσεων η επισκευασμένη τουρμπίνα από τον Καναδά.

Δέχθηκε δε την έντονη διαμαρτυρία του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος έκανε λόγο για παραβίαση των κυρώσεων.

Όταν η Gazprom μείωσε την ποσότητα φυσικού αερίου που παρέδιδε στην Uniper, η γερμανική εταιρία - της οποίας το πλειοψηφικό πακέτο ανήκει σε φινλανδικό fund - αντιμετώπισε τεράστιο οικονομικό πρόβλημα, καθώς, προκειμένου να τιμήσει τα δικά της συμβόλαια ως πάροχος, αναγκάστηκε να αγοράσει φυσικό αέριο από άλλες πηγές, με πολύ υψηλότερο κόστος.

Η Uniper υπέβαλε την περασμένη εβδομάδα αίτημα υπαγωγής στο νέο πλαίσιο στήριξης επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και χθες χρησιμοποίησε ήδη τα δύο δισεκατομμύρια πιστώσεων της κρατικής Τράπεζας Επενδύσεων KfW, ενώ ζήτησε και αύξηση του πιστωτικού ορίου. Σύμφωνα με την Uniper, ο δανεισμός από την KfW είναι μόνο ένα από τα πολλά μέτρα άμεσης σταθεροποίησης της εταιρίας, ενώ εξετάζονται μέτρα όπως η προμήθεια φυσικού αερίου από τις αποθήκες προκειμένου να συνεχίσει ο εφοδιασμός των πελατών της.

Η πληρότητα των γερμανικών εγκαταστάσεων αποθήκευσης κυμαίνεται τις τελευταίες ημέρες μεταξύ 61-65%. Σύμφωνα ωστόσο με το υπουργείο Οικονομίας, ακόμη και εάν επιτευχθεί 100% πληρότητα, υπό τις σημερινές συνθήκες το φυσικό αέριο θα επαρκεί μόνο για δυόμιση μήνες ενός «κανονικού» χειμώνα.

Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες του περιοδικού Der Spiegel, εάν η Ρωσία μηδενίσει τη ροή φυσικού αερίου, οι τοπικές δεξαμενές αποθήκευσης της Γερμανίας θα άδειαζαν σταδιακά εντελώς πριν από την έναρξη της περιόδου θέρμανσης.

Την ίδια ώρα ωστόσο, επισημαίνει το περιοδικό, σοβαρό επιχείρημα κατά του σεναρίου πλήρους διακοπής της παροχής αποτελεί η τεράστια ζημιά που θα προκαλείτο στην ίδια τη Ρωσία, εάν σταματούσε να προμηθεύει με αέριο την ΕΕ.

«Θα έπρεπε να στερηθεί τα έσοδα, η κερδοφόρα επιχειρηματική δραστηριότητα με τους Ευρωπαίους θα καταστρεφόταν πιθανότατα οριστικά και δεν θα είχε εναλλακτικούς αγοραστές για το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της για τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, το αέριο του αγωγού που προορίζεται για τη Δύση από τα κοιτάσματα της δυτικής Σιβηρίας δεν μπορεί απλώς να εκτραπεί προς τα ανατολικά, καθώς δεν υπάρχει αντίστοιχη γραμμή», τονίζει τo Spiegel.

Δραστική μείωση κατανάλωσης

Ειδικά στη Γερμανία, εάν η Ρωσία σταματήσει εντελώς την προμήθεια φυσικού αερίου, ο περιορισμός της κατανάλωσης θα πρέπει να φτάσει το 29%, ενώ, αν στο μεταξύ έχουν τεθεί σε λειτουργία οι τερματικοί σταθμοί LNG που προετοιμάζονται, θα αρκεί ο περιορισμός να φτάσει το 20%, εκτιμά το Ινστιτούτο Bruegel.

Συμφωνία της ΕΕ με το Αζερμπαϊτζάν για να αυξήσει τις προμήθειές της αλλά σε μερικά χρόνια...

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε τη Δευτέρα μια συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν για τον διπλασιασμό σε "μερικά χρόνια" των εισαγωγών της φυσικού αερίου από αυτήν τη χώρα του Καυκάσου, την ώρα που οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να απαλλαγούν από την εξάρτησή τους από τη Ρωσία μεσούντος του πολέμου στην Ουκρανία.

Η ανακοίνωση έγινε κατά τη διάρκεια ταξιδιού στο Μπακού της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία υπέγραψε με τον Αζέρο ηγέτη Ιλχάμ Αλίεφ σχετικό μνημόνιο κατανόησης. Το Αζερμπαϊτζάν είναι πρώην σοβιετική δημοκρατία που ενισχύει τους δεσμούς της με τη Δύση και την Τουρκία, χωρίς να θίγει παράλληλα τη Ρωσία.

Η επείγουσα ανάγκη της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης γίνεται ολοένα και πιο αισθητή στις Βρυξέλλες, καθώς η Μόσχα μείωσε τη ροή φυσικού αερίου τις τελευταίες εβδομάδες, τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να γεμίσουν τα αποθέματά τους πριν από τον χειμώνα.

Η ΕΕ εισάγει επί του παρόντος 8,1 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, ενός συνόλου αγωγών φυσικού αερίου που ξεκινούν από το Αζερμπαϊτζάν και καταλήγουν στην Ευρώπη περνώντας από τη Γεωργία και την Τουρκία.

Με τη συμφωνία που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα, "θέλουμε να επεκτείνουμε τη χωρητικότητά του στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως μέσα σε λίγα χρόνια", δήλωσε η φον ντερ Λάιεν σε κοινή δήλωση στον Τύπο με τον Αλίεφ, με ενδιάμεσο στόχο τα 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από το 2023.

"Αυτό θα βοηθήσει στην αντιστάθμιση των περικοπών στις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου και θα συμβάλλει σημαντικά στην ασφάλεια του εφοδιασμού της Ευρώπης", πρόσθεσε.

"Ακόμη και πριν από τη βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη είχαν σταματήσει να είναι αξιόπιστες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε συνεπώς να (...) στραφεί σε πιο αξιόπιστους προμηθευτές", δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν. "Το Αζερμπαϊτζάν είναι ένας από αυτούς".

Από την πλευρά του, ο Αλίεφ δήλωσε ότι η συμφωνία που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα αντιπροσωπεύει έναν "οδικό χάρτη για το μέλλον".

Υπογράμμισε ότι η εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων θα επιτρέψει την "αύξηση της παραγωγής φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια".