Βιβλία που ξεχωρίζουν: Έξι μεταφρασμένα έργα για τις γιορτές

Έξι πεζογράφους σε μεταφράσεις βιβλίων τους από την ελληνική εκδοτική παραγωγή, επιλέγει σήμερα το ΑΠΕ-ΜΠΕ ενόψει των εορτών από τις οποίες μας χωρίζουν πια μόνο μερικές ημέρες. Βιβλία με ποικιλία θεμάτων, κατευθύνσεων και τεχνοτροπιών.

Για τους κινδύνους που διέτρεξε η χώρα του από τη στυγνή δικτατορία μεταξύ 1972 και 1985 κάνει λόγο ο Mario Benedetti (1920-2009) στο μυθιστόρημά του «Άνοιξη με μια σπασμένη γωνία», εκδόσεις Gutenberg. Το μυθιστόρημα αναφέρεται στη μακρά περίοδο πολιτικών ταραχών της Λατινικής Αμερικής κατά τις δεκαετίες του 1950, του 1960 και του 1970, εστιάζοντας στις συλλήψεις, στις φυλακίσεις και στα βασανιστήρια τα οποία υπέστησαν οι Τουπαμάρος και στελέχη της Αριστεράς από το δικτατορικό καθεστώς της Ουρουγουάης - προηγμένης οικονομίας και φιλελεύθερης δημοκρατίας σήμερα με διεθνώς αναγνωρισμένους δείκτες ευημερίας και πολιτικής αξιοπιστίας. Ο Μπενεδέτι μιλάει για την αγωνία, τη φρίκη και τον σπαραγμό του πρωταγωνιστή του Σαντιάγο, ξετυλίγοντας τις μνήμες του για τους συντρόφους και για τα χρόνια της χαμένης πλέον αγωνιστικής δράσης. Πέρα, ωστόσο, από την πολιτική ανατομία της δικτατορίας και την ψηλάφηση της δηλητηριώδους επιρροής της στην ουρουγουανή κοινωνία, ο συγγραφέας αποκαλύπτει πρωτίστως τις μυθιστοριογραφικές του δεξιότητες: πρώτον, με την εισαγωγή πολλαπλών αφηγηματικών προσώπων στη μυθοπλασία και ύστερα με την υιοθέτηση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης την οποία επιμερίζει σε δραματικούς μονολόγους και σε φωνές που καταλήγουν είτε στον εσωτερικό μονόλογο είτε στη ροή της συνείδησης – ας συνυπολογίσουμε τη λειτουργία μιας ακόμα φωνής, της συγγραφικής, και τον διάλογο με την επιστολική λογοτεχνία. Σημαντική η μεταφραστική συμβολή του Κώστα Αθανασίου.

Πόσοι τον θυμούνται ή τον ξέρουν στις ημέρες μας; Ο πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας ονομάστηκε στο Βιετνάμ πόλεμος της ανεξαρτησίας ενώ στη Γαλλία συνέχισε να αποκαλείται πόλεμος της Ινδοκίνας. Όπως κι αν έχει, η σύγκρουση ξεκίνησε στη Γαλλική Ινδοκίνα τον Δεκέμβριο του 1946 και κράτησε μέχρι τον Ιούλιο του 1954, οδηγώντας στην απελευθέρωση του Βιετνάμ. Ο Ερίκ Βιγιάρ (Eric Vuillard ή Ερίκ Βυϊγιάρ) επιστρέφει με το βιβλίο του «Μια αξιοπρεπής διέξοδος», σε ωραία μετάφραση του Μανώλη Πιμπλή, εκδόσεις Πόλις, στην πρωτοφανή αιματοχυσία μιας πολεμικής σύρραξης, η οποία απόκτησε εξαρχής διεθνείς διαστάσεις, εμπλέκοντας αργότερα και τις ΗΠΑ (αυτό το ξέρουμε όλοι) στη διαμάχη. Ο Βιγιάρ δεν είναι ιστοριογράφος, ούτε, όμως, και συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων. Σκοπός του είναι πρωτίστως να δείξει τη λειτουργία της ανελέητης και εξαγριωτικής συνθήκης η οποία βρίσκεται εγκατεστημένη στην καρδιά της Ιστορίας. Αυτή τη συνθήκη παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα και στο «Μια αξιοπρεπής διέξοδος».

«Ο βασιλιάς των ξωτικών» του Μισέλ Τουρνιέ (Michel Tournier) πρωτοδημοσιεύτηκε στη Γαλλία το 1970 και τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt. Το 1996 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Φόλκερ Σλέντορφ, με πρωταγωνιστή τον Τζον Μάλκοβιτς. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στερέωμα, σε εξαιρετική μετάφραση της Λίζυς Τσιριμώκου (υπενθυμίζω και την παλαιότερη, επίσης καλή μετάφραση της Σαπφώς Διαμαντή όταν το έργο τιτλοφορήθηκε Ο δράκος). Πρωταγωνιστής στον «Βασιλιά των ξωτικών» είναι ένας μεγαλόσωμος ιδιοκτήτης συνεργείου αυτοκινήτων, που πέρασε εφιαλτικά χρόνια στο κολέγιο του Αγίου Χριστοφόρου στην Μποβέ και γλίτωσε από τα μαρτύριά του μόνον όταν το κτίριο καταστράφηκε από φωτιά την ημέρα κατά την οποία ο ίδιος επρόκειτο να υποστεί την ύψιστη τιμωρία των παιδαγωγών του. Ο Άβελ Τιφόζ δεν θα ξεχάσει ποτέ το συμβάν, στο οποίο και θα σπεύσει να δώσει συμβολική σημασία: σ' έναν κόσμο όπου τα πάντα δηλώνονται μέσω σημείων, η φωτιά του Αγίου Χριστοφόρου δεν μπορεί να ερμηνευτεί παρά με έναν τρόπο - ξέσπασε για να βοηθήσει τον νεαρό έγκλειστο να οδεύσει προς την ελευθερία. Ο Τιφόζ πιστεύει πως είναι ένας εκλεκτός: ένας άντρας με μυστικό προορισμό και βαριά αποστολή, χωρίς μολοντούτο τα δεσμά και τις αυταπάτες της παράνοιας. Δράκοι, ωστόσο, στο μυθιστόρημα του Τουρνιέ, φορτωμένοι με το μένος και τον τρόμο της εκκαθαριστικής τους ιδεολογίας, είναι οι ναζί, που λατρεύουν τη σάρκα ως αντικείμενο τεμαχισμού, αφανισμού και καθολικής απαξίωσης.

Συνηθίζουμε να λέμε πως το τελευταίο βιβλίο ενός συγγραφέα πριν από τον θάνατό του, αποδεικνύεται προφητικό για το βιολογικό του τέλος. Αναπόφευκτος πειρασμός, που μπορεί να επαληθεύεται τόσο από γεγονότα της ζωής του συγγραφέα όσο και από τα δρώμενα του βιβλίου του. Το μυθιστόρημα του Πολ Όστερ (Paul Auster, 1947-2024) «Μπαουμγκάρτνερ», Μεταίχμιο, σε πολύ καλή μετάφραση της Ιωάννας Ηλιάδη, μιλάει συνεχώς για τον θάνατο και για το πένθος – είναι σαν να παρακολουθεί τη ζωντανή πραγματικότητα από την οπτική γωνία μας τελεσίδικης πράξης ή ενός συντελεσμένου συμβάντος. Παρ'όλα αυτά, ο κεντρικός –και απολύτως μοναχικός- μυθιστορηματικός ήρωας, ο Σάι Μπαουμγκάρτνερ, που έχει ξεπεράσει τα εβδομήντα του χρόνια (όπως κι ο Όστερ προτού πεθάνει) δεν θρηνεί για τον πιθανό δικό του θάνατο, αλλά για τον θάνατο της γυναίκας του με την οποία είχαν μοιραστεί τα καλύτερα χρόνια του βίου τους. H δεξιοτεχνία του Όστερ (ο οποίος δεν δείχνει να πολυνοιάζεται στο κύκνειο άσμα του για προχωρημένες τεχνοτροπίες και για αφηγηματικά τεχνάσματα) λέει τα πάντα για την τέχνη του.

Η Ιουλιανή Μοναρχία ήταν η περίοδος της φιλελεύθερης συνταγματικής μοναρχίας υπό τον βασιλιά Φίλιππο Λουδοβίκο στη Γαλλία, που ξεκίνησε με την Ιουλιανή Επανάσταση (τις Τρεις Ένδοξες Ημέρες) το 1830 και τελείωσε με την Επανάσταση του 1848. Η ανατροπή της κυβέρνησης του Καρόλου Ι’, από τα χρόνια του Οίκου των Βουρβόνων, ανέβασε στον θρόνο τον Φίλιππο Λουδοβίκο, του κλάδου της Ορλεάνης, που κοίταζε ανέκαθεν προς τον φιλελευθερισμό. Κατά τη μακρά διάρκεια της βασιλείας του Φίλιππου, η Γαλλία ανέβηκε οικονομικά, αλλά διατήρησε μεγάλο μέρος των κοινωνικών ανισοτήτων που προκάλεσαν την Επανάσταση του 1789. Ο καινούργιος βασιλιάς αντιμετώπισε στην αρχή πλήθος πολιτικές δυσκολίες από ποικίλες πλευρές. Το κυριότερο πρόβλημά του ήταν οι αντιδράσεις των κύκλων του παλαιού καθεστώτος, που προσπάθησαν πάση θυσία να τον εκπαραθυρώσουν. Αυτή η προσπάθεια επιβίωσης της τελευταίας γαλλικής μοναρχίας, αποτελεί το ιστορικό πλαίσιο του αστυνομικού μυθιστορήματος του Ερίκ Φουασιέ «Γραφείο Αποκρυφιστικών Υποθέσεων», μετάφραση Σέργιος Τρεχλής, Gutenberg. Ο Fouassier στήνει μια περίπλοκη, ακατάπαυστη και γεμάτη μυστικά δράση, δημιουργεί ανδρικούς και γυναικείους χαρακτήρες σε στιλ Αλέξανδρου Δουμά και γράφει με τους τρόπους μιας ξεχασμένης γαλλικής αβρότητας.