Βία ανηλίκων: Ο ρόλος των γονέων, η αποποίηση ευθυνών και άλλες σκληρές αλήθειες

(Αποσπάσματα από τον τύπο)

Υπόθεση Αγίας Παρασκευής: Θύμα ένας μαθητής 14 ετών, θύτες τρία ανήλικα αγόρια…

«Τα τρία ανήλικα που ταπείνωσαν τον άτυχο 14χρονο που βγήκε βόλτα με τον σκύλο του εκατό μέτρα από το σπίτι του, στην Αγία Παρασκευή, φυγαδεύτηκαν από τους ίδιους τους γονείς, προκειμένου να αποφύγουν τις συλλήψεις και το αυτόφωρο! Το ίδιο έκαναν και οι εγκαλούμενοι γονείς, που μηνύθηκαν από την οικογένεια του θύματος, και εξαφανίστηκαν για να αποφύγουν τις συνέπειες των πράξεων τους. Φρόντισαν να κρυφτούν, δεν ζήτησαν ούτε μία συγγνώμη, δεν είπαν τίποτα για το θύμα και την οικογένειά του, που προσπαθεί να συνέλθει από το σοκ…»

Υπόθεση Τούμπας στη Θεσσαλονίκη: Θύμα μια 15χρονη, θύτες πέντε συνομήλικές της. Η αστυνομία προχώρησε σε πέντε συλλήψεις…

«Η κόρη μου είναι σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Δεν θέλει να βγει από το σπίτι, δεν θέλει να πάει στο σχολείο και θέλει να μετακομίσουμε. Και όλα, αυτά γιατί; Γιατί ήθελε να υπερασπιστεί μία φίλη της και δέχτηκε αυτή το bullying . Την έφτυσαν και μετά την χτύπησαν. Γιατί; Ποιος θα μας δώσει τον λόγο; Ποιος θα τιμωρήσει αυτά τα κορίτσια; Ποιος θα τιμωρήσει τους γονείς τους; Κανείς. Οι γονείς πέρασαν 6-7 φορές από μπροστά μας και δεν ζήτησαν ούτε μία φορά συγγνώμη. Δεν ρώτησαν τίποτα, σαν να μην υπήρχαμε.»

Υπόθεση στο Βορειοδυτικό Λονδίνο: θύμα μια 14χρονη, θύτες οι συμμαθητές της και μια ομάδα σε διαδικτυακή πλατφόρμα, μόνο για αγόρια…

«Ο πατέρας της 14χρονης Mia, που έβαλε τέλος στη ζωή της μετά από το μπούλινγκ που βίωσε στο σχολείο, δήλωσε πως κανένας από τους εκφοβιστές της δεν του ζήτησε συγγνώμη. Η Mia βρέθηκε νεκρή από τους γονείς της στις 6.50 το πρωί της 12ης Μαρτίου 2021 στο σπίτι τους στο Barnet. Στην έρευνα που διενεργείται έγινε γνωστό πως η μαθήτρια είχε υποστεί μια άγρια εκστρατεία εκφοβισμού από μαθητές σε σχολείο στο βορειοδυτικό Λονδίνο.»

Από την Κρήτη μέχρι και τη Θεσσαλονίκη και από την Ελλάδα μέχρι και το βροχερό Λονδίνο ή την πολύβουη Αμερική και πάει λέγοντας...

Καθημερινά, απίστευτες ιστορίες αγριότητας και βίας με πρωταγωνιστές ανήλικους βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Αρκετές από αυτές όμως έχουν έναν κοινό παρονομαστή. Την οικογένεια. Ανατροφή, ενδεχομένως αδιαφορία, οικονομικά προβλήματα ή μια ζωή μέσα στην πολυτέλεια, χωρίς ενδιαφέροντα και στόχους… Πάντα υπάρχει μια παράμετρος που πρέπει ν’ αναζητηθεί.

Πόσο όμως είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε πως τα παιδιά είναι ο καθρέφτης μιας κοινωνίας που όλοι εμείς οι γονείς, γαλουχούμε; Το 90% των γονέων που φτάνουν στις αστυνομικές αρχές, δεν παραδέχονται ότι έχουν κάνει κάποιο λάθος, μας λέει μαζί με άλλες σκληρές αλήθειες, ο Γιώργος Καλιακμάνης, Πρόεδρος Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Νοτιοανατολικής Αττικής και Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αστυνομικών Υπαλλήλων…

«Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής. Ποιος είναι αυτός; Ότι υπάρχει αδιαφορία μέσα στην οικογένεια , από τους γονείς. Δεν είναι και καλά οικογένειες διαλυμένες, είναι όμως οικογένειες διαλυμένες που δεν ασχολούνται με τα παιδιά τους. Που μπορεί να ζουν μαζί, αλλά είναι διαλυμένες γιατί δεν δίνουν συναίσθημα στα παιδιά τους, δεν δίνουν ασφάλεια και προστασία. Το 90% των περιπτώσεων δεν παραδέχονται οι γονείς ότι έχουν κάνει λάθος, δεν παραδέχονται ότι τα παιδιά τους έχουν κάνει λάθος, λένε…

«Δεν φταίνε τα δικά μας παιδιά!» Ενώ εξόφθαλμα τα παιδιά τους έχουν επιτεθεί σε άλλα παιδιά, ενώ εξόφθαλμα τα παιδιά τους συμμετείχαν σε συμμορίες  ανηλίκων, εξόφθαλμα τα παιδιά τους και με αποδείξεις, έκλεψαν, λήστεψαν, λοιδόρησαν, κακοποίησαν. Παρόλα αυτά διώχνουν την ευθύνη από τα παιδιά τους, γιατί έτσι θεωρούν ότι διώχνουν και την ευθύνη από επάνω τους.

Γιατί θεωρούν και είναι η πραγματικότητα αυτή, ότι αν παραδεχτούν ότι φταίνε τα δικά τους παιδιά, είναι σαν να παραδέχονται ότι κάτι έχουν κάνει λάθος. Φυσικά αυτό από την άλλη είναι κακό, κυρίως γιατί αυτός που δεν παραδέχεται το λάθος του, ότι έχει κάνει λάθος με τα παιδιά του, δεν μπαίνει στη διαδικασία να το διορθώσει. Να δει τι θα κάνει να αντιστρέψει την πορεία των παιδιών.»

Ο ρόλος των γονέων μάλιστα, είναι τόσο κομβικός τονίζει ο κύριος Καλιακμάνης, που η προσωπική του εκτίμηση είναι πως θα έπρεπε να αντιμετωπίζουν εξίσου με τους θύτες, το βαρύ γράμμα του νόμου…

«Πρέπει να υπάρχει όπως και υπάρχει τελευταία, παραδειγματική τιμωρία για τους γονείς. Για παραμέληση ανηλίκου. Εγώ θεωρώ ότι σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει οι γονείς να πηγαίνουν κατηγορούμενοι. Είναι πλημμεληματική πράξη. Εγώ θα το πάω ακόμα πιο μακριά. Θεωρώ ότι στις περιπτώσεις που έχουμε βάναυσα εγκλήματα κατά της ζωής ή βαριές σωματικές βλάβες, οι γονείς θα πρέπει να πηγαίνουν ως συμμέτοχοι. Γιατί αυτοί έχουν «κατασκευάσει» τους θύτες.

-Στην παρούσα φάση κύριε Καλιακμάνη, τι ισχύει;

Είναι με φυλάκιση μέχρι ένα έτος στις περισσότερες περιπτώσεις, εκτός αν το έγκλημα είναι βαρύ πλημμέλημα ή κακούργημα,. Εκεί μπορεί να τιμωρηθούν με φυλάκιση έως 2 έτη. Όταν ένα παιδί όμως μπει στη διαδικασία και χτυπήσει ένα άλλο παιδί ή πολλά παιδιά μαζί οδηγήσουν σε βαριά σωματική βλάβη ή θανατηφόρα σωματική βλάβη, εκεί θα πρέπει οι γονείς να πηγαίνουν για συμμετοχή. Γιατί είναι δημιούργημα δικό τους, αυτά τα παιδιά που λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο.»

«Τα παιδιά λένε ότι η βία είναι η λύση. Έχουν έναν ενδόμυχο θυμό!»

Τι λένε όμως τα ίδια τα παιδιά, όταν στέκονται ενώπιον των ενηλίκων; Τι είναι αυτό που μπορεί να οπλίζει το χέρι τους με σιδηρογροθιές ακόμη και μαχαίρια; Η Άρτεμις Τσίτσικα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Εφηβικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνη της ομάδας εφήβων στο Παίδων Π. κ. Α. Κυριακού καθώς και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, ρίχνει φως στον ψυχικό κόσμο των παιδιών, που μοιάζει λες και ψάχνει να βρει διέξοδο σ’ έναν λαβύρινθο…

«Πολλά από τα παιδιά που επισκέπτονται την Μονάδα, τονίζουν με κάθε τρόπο πως "η βία πολλές φορές είναι λύση". Σε μια διαφωνία π.χ. για ένα οποιοδήποτε θέμα - που ξεκινά με έντονη συζήτηση και φτάνει σε αδιέξοδο, τελικά επικρατεί εκείνος που με σωματική βία θα νικήσει.

Με αυτή την συμπεριφορά εκφράζεται και ένας θυμός που φαίνεται πως πηγάζει από την αβεβαιότητα και τις προκλήσεις στης σύγχρονης πραγματικότητας, καθώς και από το γεγονός της κλιματικής κρίσης και του ελλείμματος προοπτικής. Παράλληλα η εξοικείωση με βίαια ερεθίσματα και η απενοχοποίησή τους μέσω της διαδικτυακής κουλτούρας οδηγούν τα παιδιά σε ενστικτώδεις, αφιλτράριστες εκφράσεις μιας κακώς εννοούμενης "ελευθερίας".

Ας λάβουμε επίσης υπόψη μας ότι αναπτυξιακά οι έφηβοι σκέφτονται και ενεργούν με προσκόλληση στον παρόντα χρόνο και έτσι τους είναι δύσκολο να αντιληφθούν τις συνέπειες των πράξεών τους σε μελλοντικό χρόνο. Το κομμάτι της γονεϊκότητας είναι επίσης πολύ σημαντικό. Τα παιδιά εμπνέονται και μαθαίνουν κυρίως από το μοντέλο της οικογένειας και όχι από θεωρητικές τοποθετήσεις.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση των ποσοστών βίας ενδοοικογενειακά και έκθεση των παιδιών σε αυτή. Η κορυφαία ψυχαναλύτρια Martha Harris (1919-1987) τόνιζε ότι για να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα με την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, χρειάζεται να δίνουμε το καλύτερο παράδειγμα - την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας που θα θέλαμε να μιμηθούν (π.χ. εάν επιθυμούμε τα παιδιά να φέρονται ευγενικά, να διατρέφονται σωστά, να ασκούνται κλπ, χρειάζεται να το εφαρμόζουμε εμείς πρώτοι.»

Τα ερεθίσματα που δέχονται καθημερινά τα παιδιά είναι το νήμα που θα πρέπει να ακολουθήσουμε αν θέλουμε να μας οδηγήσει στη λύση του προβλήματος… Τα κοινωνικά δίκτυα από τη μία που πολλές φορές προσφέρουν εύκολο χρήμα ή τουλάχιστον αυτό διαλαλούν και γονείς κουρασμένοι από την άλλη, σημειώνει η κυρία Τσίτσικα, παραδομένοι σε αρκετές περιπτώσεις στα προβλήματα της καθημερινότητας. Πώς τα βλέπουν όμως όλα αυτά τα παιδιά και πώς τα επηρεάζουν;

«Ένα άλλο σημείο που βοηθά πολύ την επικοινωνία μας με τα παιδιά είναι η καθημερινή αλληλεπίδραση, η ενσυναίσθηση και το να είμαστε καλοί ακροατές - να ακούμε δηλαδή με προσοχή όσα μας λένε για τα ερεθίσματα που δέχονται κάθε ημέρα και να τα συζητούμε με θετικό κλίμα. Ας λάβουμε υπόψη πως οι γονείς έχουν εξουθενωθεί μέσα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις και μετά την πανδημία και δυσκολεύονται να διατηρήσουν μια θετική καθημερινότητά τους με τα παιδιά.

Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί κενό και τα παιδιά να επηρεαστούν από πρότυπα και αξιακούς πόλους που επαναλαμβάνονται στην ψηφιακή ζωή. Ως παράδειγμα, το influencing αν και μπορεί να είναι πολύ θετικό, υπάρχουν και επιλογές που οδηγούν σε απαξίωση της παιδείας, των μακροπρόθεσμων στόχων και της προσπάθειας.  Δίνεται μεγάλη έμφαση στο εύκολο κέρδος, στην επιφάνεια, στην εμφάνιση, στον όρο "sexy". Όταν υπάρχει κενό γονείκότητας, τα παιδιά ενδέχεται να εγκλωβιστούν σε ψηφιακούς ιστούς με επιπτώσεις στην ανάπτυξη και πρόοδό τους.

Ένα ακόμη σημαντικό σημείο για ένα γονέα είναι η φροντίδα εαυτού. Όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας και είμαστε λειτουργικοί, αισιόδοξοι και ευτυχισμένοι  εμπνέουμε τα παιδιά μας, αλλά και γενικότερα τους συνανθρώπους μας. Με την έννοια αυτή η φροντίδα εαυτού δεν είναι εγωϊστική πράξη και έχει πολύ καλό αποτέλεσμα σε πολλά επίπεδα. Βλέπουμε γονείς που παραμελούν τον εαυτό τους και παραιτούνται, βαραίνοντας τα παιδιά με φράσεις όπως : «εγώ για εσένα έχω θυσιάσει τα πάντα!». Αυτό δεν βοηθά κανένα μέλος της οικογένειας και εγκλωβίζει τα παιδιά δυσκολεύοντας την αυτονόμησή τους.»

Κι όπως είχε πει κάποτε κι ένας άνθρωπος που είχε καθημερινή επαφή με την παραβατικότητα και τους ανθρώπους πίσω από αυτή, καθώς υπήρξε πρώην διευθυντής του FBI, o J. Edgar Hoover… «Καμία προσπάθεια επιβολής του νόμου, δεν μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα που ανάγεται πίσω στην οικογένεια.»