Τράπεζες: Οι νέες προκλήσεις καθώς γυρίζουν σελίδα στη μετά Covid εποχή

Έχοντας καθορίσει αλλά και υλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό την πορεία μείωσης των κόκκινων δανείων σε ποσοστό που θα είναι μονοψήφιο στο μέσο ευρωπαϊκό όρο, οι εγχώριες τράπεζες δίνουν έμφαση στην επόμενη ημέρα που ξεκινά μετά την πανδημία και θέτουν πλέον τις νέες μεγάλες προκλήσεις.

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι ο ρόλος που θα έχουν στη διασφάλιση των προτεραιοτήτων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).

Στο πλαίσιο αυτό όλες οι τράπεζες έχουν ήδη οργανώσει τις δομές τους να διαχειριστούν το τμήμα εκείνο που τους αναλογεί σχετικά με την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το ύψος των κεφαλαίων δείχνει τη σημαντική ευκαιρία που αποτελεί για την Ελλάδα το RRF, όχι μόνον για την υπέρβαση των συνεπειών της πανδημίας αλλά και για τον οικονομικό, τεχνολογικό και θεσμικό μετασχηματισμό της χώρας.

Η σωστή αξιοποίηση του συνολικού πακέτου των 72 δισ. ευρώ (18 δισ. ευρώ επιδοτήσεις και 13 δισ. ευρώ δάνεια καθώς και τα 41 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ 2021-2027), μπορεί να επιφέρει πρόσθετη ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 1 έως 1,2 μονάδες και επιπλέον 180.000 - 200.000 θέσεις εργασίας, όπως ανέφερε πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος της Alpha Bank Βασίλης Ψάλτης, μιλώντας σε διαδικτυακή εκδήλωση του ΙΟΒΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Ειδικότερα, ο ρόλος των τραπεζών θα είναι καθοριστικός μέσω της διασφάλισης των προτεραιοτήτων του προγράμματος (πράσινη οικονομία, ψηφιακός μετασχηματισμός, εξωστρέφεια, καινοτομία, μεγέθυνση των επιχειρήσεων), της ορθής πιστωτικής αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων, της παροχής συμβουλών προς τις επιχειρήσεις για τη διαμόρφωση και ωρίμανση των επενδυτικών τους σχεδίων.

Επίσης o ρόλος τους θα είναι καθοριστικός, όπως τόνισε ο Βασίλης Ψάλτης και μέσω της κινητοποίησης κεφαλαίων καθώς η συμμετοχή των ιδίων κεφαλαίων που θα πρέπει να προκύψει από τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι πάρα πολύ σημαντική, άρα είναι σχεδόν βέβαιο ότι αρκετές επιχειρήσεις που θα θελήσουν με σοβαρό τρόπο να συμμετάσχουν σε αυτό το πρόγραμμα με επενδυτικό σχέδιο θα πρέπει να έχουν ενισχυμένα ίδια κεφάλαια. Εκτίμησε μάλιστα πως οι τράπεζες θα πρέπει να διασφαλίσουν 33 δισ. ευρώ πιστώσεις, τόσο μέσω της αναλογίας τους στο RRF όσο και από τον δανεισμό επενδυτικών σχεδίων που θα έχουν λάβει επιδότηση.

Η ψηφιακός μετασχηματισμός

Μια ακόμη σημαντική πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες είναι η ολοκλήρωση του ψηφιακού τους μετασχηματισμού που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη με συνολικές επενδύσεις που προσεγγίζουν το ένα δισ. ευρώ. Με την ψηφιακή αυτή μετάπτωση οι τράπεζες εισέρχονται πλέον στην νέα εποχή που θα κυριαρχείται από τα εναλλακτικά ψηφιακά δίκτυα μέσω των οποίων υπάρχει η δυνατότητα για πραγματοποίηση του σύνολο σχεδόν των καθημερινών συναλλαγών των πελατών. Σε κυρίαρχο ψηφιακό μέσο και στην ελληνική αγορά εκτιμάται ότι θα αναδειχθεί το mobile banking καθώς ήδη σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις τραπεζών οι ενεργοί χρήστες του mobile banking στην χώρα μας ξεπερνούν πλέον τα 3,5 εκατομμύρια από 2 εκατομμύρια που ήταν στο τέλος του 2019. Το μεγάλο στοίχημα των τραπεζών δεν είναι μόνον η διάθεση των εναλλακτικών ψηφιακών δικτύων αλλά και η ενεργή συμμετοχή τους τόσο στην εκπαίδευση της πελατειακής τους βάσης προκειμένου να χρησιμοποιεί σε μόνιμη βάση τα εναλλακτικά αυτά δίκτυα όσο και των εργαζομένων στον τραπεζικό κλάδο με εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια κλπ.

Πρακτικές βιώσιμης τραπεζικής

Μια ακόμη πρόκληση που έχει το διεθνές και κατ' επέκταση το εγχώριο τραπεζικό σύστημα είναι η εφαρμογή πρακτικών βιώσιμης τραπεζικής (sustainable banking), στο πλαίσιο και της ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας και του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Η βιώσιμη τραπεζική, με απλά λόγια σημαίνει τραπεζική χρηματοδότηση με ευνοϊκότερους όρους των εταιριών οι οποίες λαμβάνουν υψηλή αξιολόγηση βάσει των κριτηρίων ESG (Environmental-Social-Governance). Τα κριτήρια αυτά αφορούν το κατά πόσο οι λειτουργίες μιας εταιρίας είναι φιλικές προς το περιβάλλον και ωφελούν την κοινωνία, πραγματοποιούμενες υπό ένα καθεστώς χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης.

Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ/ΜΠΕ ο Γιώργος Σκιαδόπουλος, καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Queen Mary University of London και Ερευνητικός Εταίρος στο Cass Business School, City University of London, η επιτυχής εφαρμογή των πρακτικών της βιώσιμης τραπεζικής αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις καθώς δεν αρκούν μόνο οι ενέργειες των τραπεζών και η συμμετοχή τους σε διεθνείς πρωτοβουλίες και ενώσεις. Αντιθέτως, απαιτείται η εμπλοκή όλων των ενδιαφερόμενων μερών (τραπεζών, εταιριών, θεσμικών επενδυτών, εποπτικών αρχών, νομοθέτη). Και αυτό γιατί η αξιολόγηση από την πλευρά της τράπεζας στην διαδικασία εάν και κατά πόσο μια εταιρία συμμορφώνεται με πρακτικές ESG, ώστε στη συνέχεια να την χρηματοδοτήσει με τους ανάλογους όρους, αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες που απαιτούν συντονισμένη και ομαδική προσπάθεια.

Παραδείγματα τέτοιων δυσκολιών, όπως αναφέρει ο καθηγητής Γιώργος Σκιαδόπουλος, είναι:

• Η μη δημοσιοποίηση (non-disclosure) από την πλευρά των εταιριών πληροφοριών σχετικές με ESG κριτήρια (π.χ. εκπομπή ρύπων, δομές εταιρικής διακυβέρνησης)
• Η παρουσίαση παραπλανητικών στοιχείων όπου το προϊόν μιας εταιρίας φαίνεται να είναι φιλικό στο περιβάλλον ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι (greenwashing),
• Το γεγονός ότι η ESG αξιολόγηση που μπορεί να λάβει μια εταιρία μπορεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με το ποιος είναι ο αξιολογητής της καθώς δεν έχει τυποποιηθεί ο τρόπος υπολογισμού της αξιολόγησης
• Η αδυναμία της ακριβούς μέτρησης των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν αυτοί στην κερδοφορία της εταιρίας.

Οι παραπάνω προκλήσεις έχουν ακόμα υψηλότερο βαθμό δυσκολίας στην περίπτωση της Ελληνικής οικονομίας, όπου υπάρχει ένας κατακερματισμός της επιχειρηματικής δραστηριότητας, με την συντριπτική πλειοψηφία των εταιριών να είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω δυσκολιών, απαιτείται υψηλή τεχνογνωσία και η ύπαρξη εξειδικευμένων στελεχών στο χώρο του ESG.

Στο πλαίσιο αυτό, το Institute of Finance and Financial Regulation, αναφέρει ο κ. Σκιαδόπουλος, με την ιδιότητα του διευθυντή του διεθνούς αυτού ερευνητικού κέντρου που φέρνει σε επαφή τον χρηματοοικονομικό τομέα με τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις και λειτουργεί υπό την αιγίδα του Τμήματος Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, έχει αναλάβει διεθνείς δράσεις.

Το προσεχές συνέδριο (26-27 Μαΐου) το οποίο συνδιοργανώνει με την European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) με θέμα ESG for Banks, Firms and Institutional Investors: Advances and Challenges αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα, με διεθνώς γνωστούς ομιλητές από κορυφαίους οργανισμούς www.iffr.gr/esg .