Τεχνολογία τσιπ: Οι εξελίξεις στην αγορά ημιαγωγών και η ευκαιρία για την Ελλάδα

«Όποια χώρα κοντρολάρει την τεχνολογία των προηγμένων τσιπ, έχει τη δύναμη»: με τη φράση αυτή, ο αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής της «Applied AI» του πολυεθνικού κολοσσού της «Applied Materials», Κώστας Μάλλιος, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ έναν ιδιότυπο αγώνα δρόμου με γεωπολιτικά χαρακτηριστικά, που βρίσκεται σε εξέλιξη στον πλανήτη, όπου σχεδόν κάθε ανεπτυγμένο κράτος ή ομάδα χωρών έχει το δικό του πρόγραμμα για τους ημιαγωγούς, με επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Όπως λέει, στον πλανήτη δημιουργούνται αυτή τη στιγμή πολλά -ανταγωνιστικά μεταξύ τους- οικοσυστήματα για τον σχεδιασμό και την παραγωγή τσιπ. Η Κίνα, προσθέτει, παραμένει μυστικοπαθής ως προς το τι ακριβώς πράττει στο πεδίο και παρατάσσει το «μονολιθικό» μέγεθος ολόκληρου κράτους απέναντι στις επιχειρήσεις άλλων χωρών και η Ρωσία στέλνει στην Ουκρανία drones και ρουκέτες φορτωμένα με τσιπάκια, που αναλόγως του πόσο προηγμένα είναι, κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου.

Την ίδια στιγμή, στην Ευρώπη, νέα εργοστάσια παραγωγής προηγμένων ημιαγωγών ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια (ετοιμάζονται 14 καινούργια ή επεκτάσεις υφιστάμενων), σε μια προσπάθεια επαναφοράς της παραγωγής των ημιαγωγών στη Δύση (από την ανατολική Ασία όπου έχει μεταφερθεί εδώ και δεκαετίες), και οι ΗΠΑ επενδύουν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια και ταυτόχρονα επιβάλλουν σημαντικούς περιορισμούς, για να κόψουν τον δρόμο της Κίνας προς την παραγωγή πιο προηγμένων τσιπ και την παγκόσμια τεχνολογική υπεροχή. Κι όλα αυτά σε μια εποχή που το Ίντερνετ των Πραγμάτων αποκτά σταδιακά πιο πλήρη υπόσταση, με προοπτική να συνδεθούν σε αυτό δισεκατομμύρια συσκευές, και τα αυτοκίνητα μετατρέπονται ολοένα περισσότερο σε τετράτροχα κινούμενα ρομπότ, που το περιεχόμενό τους σε ημιαγωγούς αναμένεται να δεκαπλασιαστεί στα επόμενα χρόνια. Οι ημιαγωγοί είναι παντού. Άρα όποιος έχει την υπεροχή σε αυτό το πεδίο, υπερέχει στην τεχνολογία, με ό,τι αυτό σημαίνει σε όρους οικονομικούς και γεωπολιτικούς. Στο σκηνικό αυτό, ποιες είναι οι ευκαιρίες για την Ευρώπη και την Ελλάδα;

Ο Κώστας Μάλλιος, προερχόμενος από οικογένεια Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ, όπου ζει από 10 ετών, αρχικά στη Βοστόνη και μετέπειτα στη Νέα Υόρκη, θα βρεθεί σε λίγες ημέρες στην Αθήνα, ως ομιλητής στην εκδήλωση «Atoms to Algos ΙΙ» (https://www.think-silicon.com/events/atoms-to-algos-series/2-driving-chip-Innovation-across-the-value-chain), που διοργανώνει η «Think Silicon», μέλος της «Applied Materials». Με την ευκαιρία αυτή μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για όσα βλέπει να συμβαίνουν παγκοσμίως στο πεδίο των ημιαγωγών, αλλά και γενικά των νέων υλικών, όπου συντελείται κοσμογονία. Μια κοσμογονία, στην καρδιά της οποίας βρίσκονται εταιρείες όπως η «Applied Materials Ιnc», προμηθεύτρια -μεταξύ άλλων- εξοπλισμού, υπηρεσιών και λογισμικού για την κατασκευή τσιπ ημιαγωγών.

Η συζήτηση έγινε διαδικτυακά μεταξύ του Σιάτλ -όπου ο ήλιος είχε μόλις ανατείλει- και της Θεσσαλονίκης και περιέλαβε σχεδόν αυθόρμητα και την Ελλάδα, την οποία ο Κώστας Μάλλιος κρατά σταθερά στο «κάδρο» του σχεδιασμού του, έχοντας μεταξύ άλλων «βάλει το χεράκι του» στη δυναμική εξέλιξη δύο εταιριών-τεχνοβλαστών, που γεννήθηκαν σε ερευνητικά κέντρα ελληνικών πανεπιστημίων και σήμερα ακολουθούν δυναμική πορεία: της «Innoetics», που εξαγοράστηκε από τον κολοσσό της «Samsung» και της «Think Silicon», που εντάχθηκε στον όμιλο της «Applied Materials».

Οκτώ χιλιάδες ναυάγια κι ένα ιστιοπλοϊκό που αλλάζει συνέχεια κατεύθυνση

«Στην Ελλάδα με τραβάει η πιθανότητα» λέει, εκτιμώντας ότι υπάρχει ακόμα η ευκαιρία για τη χώρα να πετύχει κάτι μεγάλο: «Θα ήθελα να δω την Ελλάδα να φτάνει εκεί που μπορεί πραγματικά να φτάσει και ακόμα δεν είμαστε εκεί» σημειώνει ο Κώστας Μάλλιος, το προσωπικό «μάντρα» του οποίου είναι -όπως λέει- το «when in doubt, do something» («όταν έχεις αμφιβολία, κάνε κάτι»). Ο ίδιος σίγουρα είναι άνθρωπος της πράξης, γεγονός που αποτυπώνεται στην πορεία του από τις ελληνικές γειτονιές της Νέας Υόρκης -όπου μαζί με έναν άλλον μεγάλο Έλληνα της τεχνολογίας, τον Ντίνο Μπέκη της «Qualcomm», έκανε στα 16 όσα ...παράξενα κάνουν συχνά οι έφηβοι (όπως το να βάψει το αυτοκίνητο του Μπέκη με λαδομπογιά σπιτιού)- μέχρι τις υψηλότερες θέσεις εταιρειών όπως η «Microsoft» και τελικά η «Applied Materials».

Δεν αισθάνεται όμως μόνο ως Ελληνας, αλλά ως άτομο με τη δυνατότητα να κινείται σε διαφορετικές κοινωνίες -κάτι που οι Έλληνες κάνουν επί αιώνες: «Στην ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν 8000 ελληνικά ναυάγια και δεν ξέρουμε ούτε το ένα δέκατο του συνόλου. Ο κόσμος μας, οι Έλληνες, συνέχεια έβγαιναν προς τα έξω. Ως λαός, διαχρονικά δεν φοβόμαστε να πάρουμε ρίσκο και αν βάλουμε κάτι στο μυαλό μας το πετυχαίνουμε. Το κακό είναι ότι το μυαλό μας αλλάζει συνέχεια κατεύθυνση και η πολιτική των κυβερνήσεων το ίδιο. Δεν μένουμε σταθεροί 15-20 χρόνια και υπάρχουν τεράστιες διαφορές από τη μία κυβέρνηση στην άλλη. Φαντάσου να είσαι σε ένα ιστιοπλοϊκό και να αλλάζεις συνέχεια κατεύθυνση, δεν θα φτάσεις στον προορισμό σου, για την ακρίβεια δεν θα φτάσεις πουθενά. Η Ελλάδα χρειάζεται σταθερότητα και συνέχεια. Να βάλουμε έναν στόχο. Δεν χρειάζεται να είναι τέλειος, ας είναι απλά καλός, το καλό είναι αρκετό, και ας βαδίσουμε σταθερά προς αυτόν τον στόχο για 15-20 χρόνια. Ποτέ δεν θυμάμαι την Ελλάδα να έχει σταθερή πορεία. Εκπροσωπώντας την Applied, προσπαθώ να κάνω πράγματα στην Ελλάδα, αλλά αν αλλάζουν συνέχεια τα πρόσωπα και η πολιτική, σε ποιον να μιλήσω; Θα χρειαστεί να περάσουν δύο χρόνια, για να ξαναχτίσω μια σχέση με καινούργια πρόσωπα... Ποιος επενδυτής περιμένει τόσο; Υπάρχουν πάρα πολλά μέρη, εκτός από την Ελλάδα, για να επενδύσει κάποιος με λεφτά» λέει χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι το κεφάλαιο απεχθάνεται το ρίσκο και αν είσαι ασταθής, επενδυτικά είσαι νεκρός.

Κατά τον Κώστα Μάλλιο, η Ελλάδα μπορεί να μην είναι μια παραδοσιακή βιομηχανική δύναμη, αλλά διαθέτει δυνατά στοιχεία στον χώρο του λογισμικού και αν οι ελληνικές επιχειρήσεις κινηθούν γρήγορα, δημιουργώντας ένα ξεκάθαρο όραμα και ένα διεθνές δίκτυο, προλαβαίνουν να διεκδικήσουν κομμάτι της τεράστιας πίτας, που δημιουργείται σε τομείς όπως η τεχνολογία της αυτοκινητοβιομηχανίας, με έτη-σταθμούς το 2026 και το 2030: «Είμαι αισιόδοξος τόσο για την Ευρώπη, που είναι τρομερά καλή στην έρευνα, αλλά όχι τόσο καλή στη μετατροπή της σε εμπορικό προϊόν, όσο και ειδικά για την Ελλάδα. Υπάρχει βέβαια το πρόβλημα ότι όλοι στον κόσμο μπαίνουν στον ίδιο τομέα την ίδια στιγμή και άρα πρέπει να τρέξουμε. Βλέπω όμως ότι αυτό το έχουν αντιληφθεί όλοι στην Ευρώπη, το έχουν πάρει απόφαση και υπάρχουν τα λεφτά. Επιπλέον, οι εταιρείες, αλλά και οι προμηθευτές τους, αλλάζουν. Όλοι οι προμηθευτές πηγαίνουν από τα "fluid mechanics" των αυτοκινήτων (σ.σ. ο κλάδος της Φυσικής που ασχολείται με τη μηχανική των ρευστών και των υγρών), τα λάδια και τα νερά της μηχανής, στα τσιπάκια και τις μπαταρίες. Το αυτοκίνητο γίνεται ένα τηλέφωνο με τέσσερις ρόδες. Είναι προφανώς πολύ πιο σύνθετο από ένα τηλέφωνο, αλλά βασικά έχει ό,τι αυτό: οθόνες, packaging, μπαταρία, μνήμη, CPU, GPU ή ακόμα και MPU, επεξεργαστές παντού. Στην αγορά υπάρχει μια τεράστια αναμπουμπούλα, τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα είναι ρομπότ και οι αυτοκινητοβιομηχανίες εξελίσσονται σε εταιρείες υπολογιστών. Το περιεχόμενο ημιαγωγών σε ένα αμάξι αναμένεται να αυξηθεί κατά δέκα φορές μέχρι το 2029- 2030» σημειώνει.

Προσθέτει ότι η παγκόσμια αγορά αυτοκινήτου κινείται σε τετραετείς κύκλους (τα νέα μοντέλα -και άρα και οι νέες πλατφόρμες των ΙΧ- λανσάρονται κάθε τέσσερα χρόνια). Η επόμενη μεγάλη αλλαγή στην τεχνολογία αναμένεται το 2026 και η μεθεπόμενη -και τεράστια- αλλαγή το 2030, ήδη πριν απαγορευτούν οι βενζινοκινητήρες το 2035. Στο σκηνικό αυτό, οι εταιρείες πρέπει να επενδύσουν σε λογισμικό και συστήματα, που τις διαφοροποιούν από τον ανταγωνισμό, κάτι πολύ δύσκολο, που όμως αν σχεδιαστεί γρήγορα και σωστά, μπορεί να αποτελέσει τεράστια ευκαιρία για την Ευρώπη. «Στα επόμενα δέκα χρόνια, τα πράγματα θα αλλάξουν πάρα πολύ και μερικές εταιρείες πιθανώς δεν θα επιβιώσουν. Στη δεκαετία του '30 υπήρχαν στις ΗΠΑ 40 μάρκες αυτοκινήτων και το ΄50- '60 μόλις τέσσερις. Χρειάζεται οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες να βρουν κάτι πάνω στο οποίο θα διαφοροποιηθούν, για να είναι ανταγωνιστικές» εκτιμά.

Η ευκαιρία για την Ελλάδα

Και σε αυτό το «κάτι», υπάρχει ευκαιρία για την Ελλάδα. Όπως λέει ο Κώστας Μάλλιος, σε μια περίοδο που μόνο η Volkswagen έχει 6000 άτομα να δουλεύουν πάνω στο λογισμικό των αυτοκινήτων και η κάθε αυτοκινητοβιομηχανία ή προμηθευτής εργάζεται επίσης πάνω στο software, η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί: «Το να αναπτύξεις software στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας δεν απαιτεί τεράστιο κεφάλαιο. Διαμορφώνεις ένα πολύ ξεκάθαρο όραμα για το τι είναι αυτό που θέλεις να κάνεις, παίρνεις 50-60 προγραμματιστές και το κυνηγάς, δεν είναι κάτι που χρειάζεται εργοστάσια για να γίνει. Η Ελλάδα μπορεί να είναι πολύ ευκίνητη και ευέλικτη στον τομέα του software, αλλά το μεγάλο μας πρόβλημα είναι πως υπάρχουν πολλές μικρές εταιρείες, αλλά όχι δέκα μεγάλες, πως δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να κάνουμε κάτι πολύ μεγάλο, που να απευθύνεται όχι μόνο στην ελληνική αγορά, αλλά και τη γαλλική, την αγγλική και γιατί όχι την κινεζική. Μπορούμε να το πετύχουμε, αν αλλάξουμε νοοτροπία, ξεκινώντας από το να θεωρήσουμε τους εαυτούς μας παγκόσμιους παίκτες, που ξεκινούν από την Ελλάδα ως αγορά-πιλότο, για να τεστάρουν μερικά προϊόντα, και αν πετύχουν να προχωρήσουν. Το 2026 και το 2030 είναι μεν κοντά, αλλά προλαβαίνουμε άνετα, γιατί σήμερα υπάρχουν στην Ελλάδα εταιρείες με τη δυνατότητα να πετύχουν σπουδαία πράγματα. Το 2012, το 2013, το 2015, η Ελλάδα ήταν μια έρημος. Τα παιδιά δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά, δεν υπήρχαν κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών, δεν υπήρχαν λεφτά και επενδύσεις σε startups. Αυτό πλέον έχει αλλάξει» παρατηρεί.

Προσθέτει ότι αυτό που χρειάζονται οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι να αναπτύξουν το διεθνές δίκτυό τους και να το βάλουν να δουλεύει για αυτές. Προκειμένου να αναπτύξουν τέτοιο δίκτυο χρειάζεται να γίνουν ορατές στο εξωτερικό και για να γίνουν ορατές πρέπει να έχουν ξεκάθαρο όραμα, ένα πολύ καλό roadmap και αποδείξεις ότι μπορούν να πετύχουν αυτό που υποστηρίζουν. Έτσι θα βρουν σταδιακά ανθρώπους που τους εμπιστεύονται. Κι αυτή δικτύωση έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει. «Το χωριό έχει μεγαλώσει. Ο Αιμίλιος Χαλαμανδάρης της Innoetics για παράδειγμα, γνωρίζει 15 ανθρώπους με επιρροή στη Νότια Κορέα. Δημιουργείται δηλαδή η μαγιά, αλλάζει η νοοτροπία και όλο αυτό δίνει πλούτο στο ελληνικό μυαλό, πλούτο που παλιά οι περισσότεροι Έλληνες μπορούσαν να τον αποκτήσουν μόνο αν έμπαιναν σε ένα καράβι που γύριζε τον κόσμο. Τώρα μπορούν να καθίσουν σπίτι τους και να γράψουν κώδικα. Πλέον τραβάμε κόσμο απ΄έξω. Στο επόμενο διάστημα έχω ραντεβού με εταιρείες που θέλουν να μάθουν την εμπειρία μας από την Ελλάδα, για να επενδύσουν στη χώρα. Πότε γινόταν αυτό; Ποτέ. Τώρα υπάρχει το διεθνές δίκτυο, που αλλάζει εντελώς τη δυναμική» υπογραμμίζει.

«Πράγματα σχεδόν φακιρικά»

Επιστρέφοντας στο θέμα των ημιαγωγών και των νέων υλικών, επισημαίνει ότι ο νόμος του Μουρ (που ορίζει ότι ο αριθμός των τρανζίστορ στα ολοκληρωμένα κυκλώματα διπλασιάζεται περίπου ανά διετία και επιβεβαιώνεται σταθερά από το 1965) παύει πλέον να ισχύει κι αυτό δημιουργεί απαίτηση για νέα υλικά, νέα αρχιτεκτονική υλικών και νέο hardware. Ένα τσιπ state- of- the- art, λέει, είναι από τα μεγαλύτερα πράγματα που έχει πετύχει η ανθρωπότητα και όμως η σχετική τεχνολογία ολοένα εξελίσσεται. Σήμερα ένα τσιπ 10 νανόμετρων έχει 15 δισεκατομμύρια τρανζίστορ και συμπυκνώνει στο μικροσκοπικό του μέγεθος 100 χλμ καλωδίωσης. Το πάχος του είναι τέσσερα άτομα και στοιχίζει μόλις 30 δολάρια. «Μιλάμε για πράγματα ορατά μόνο με μικροσκόπιο, σχεδόν φακιρικά, είναι τρέλα, αλλά είναι αυτό που ήδη κάνει ο κόσμος. Ο κόσμος κινείται προς τσιπ 2 νανόμετρων και κάτω από αυτό δεν ξέρουμε τι υπάρχει. Η ευκαιρία είναι τεράστια και αντίστοιχα είναι και τα προβλήματα, για αυτό και δεν αρκεί να σκεφτούμε πώς θα κάνουμε ένα software, αλλά και πώς θα καταφέρουμε αυτό θα διαφοροποιηθεί» τονίζει.

Υπενθυμίζει ότι τα έσοδα της αγοράς ημιαγωγών τρπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2000 και αναμένεται να πενταπλασιαστούν ώς το 2030, σε σχέση με σήμερα, φτάνοντας τα τρισεκατομμύρια δολάρια. Η ίδια η Applied Materials, μια εταιρεία που υφίσταται από το 1967, προβλέπεται να διπλασιάσει το μέγεθός της σε μόλις πέντε χρόνια. «Φαντάσου πόσο γρήγορα κινείται η αγορά... Παντού χρειάζονται τσιπάκια, είτε μιλάμε για αυτοκίνητο είτε για ψυγείο είτε για μηχάνημα ελέγχου ποιότητας στο εργοστάσιο. Θα έχουμε δισεκατομμύρια, τρισεκατομμύρια διασυνδεμένες συσκευές στο Ίντερνετ των Πραγμάτων και θα πάμε σε πολύ μεγάλα data sets (σύνολα δεδομένων). Όλα τα τσιπάκια θα εξελιχθούν από "μονολιθικά" σε ετερογενή chiplets (σ.σ. τα chiplets είναι μικροσκοπικά ολοκληρωμένα κυκλώματα), τα οποία είναι φθηνότερα και προγραμματισμένα για ειδικό τύπο εργασίας και για αυτό έχουν βελτιωμένη απόδοση, δίνοντάς μας την ευελιξία να επεκτείνουμε τον νόμο του Μουρ. Στην επόμενη πενταετία, ό,τι μπορεί να γίνει σε chiplet θα γίνεται σε chiplet» καταλήγει._