Τζον Νας: Το "υπέροχο μυαλό" ενός νομπελίστα που πάλεψε με την σχιζοφρένεια

Έμεινε γνωστός για την θεωρία των Παιγνίων και την μάχη που έδωσε σε όλη του τη ζωή με την σχιζοφρένεια. Ο Τζον Φορμπς Νας, γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου 1928 στο Μπλούφηλντ, της Δυτικής Βιρτζίνια. Ο πατέρας του, ήταν ηλεκτρολόγος μηχανικός για την Επιχείρηση Ηλεκτρικής Ενέργειας των Απαλλάχιων. Η μητέρα του, Μάργκαρετ Βιρτζίνια Μάρτιν, απλά γνωστή ως Βιρτζίνια, ήταν δασκάλα πριν ακόμη παντρευτεί. Οι γονείς του, του πρόσφεραν κάθε υποστήριξη, παρέχοντάς του εγκυκλοπαίδειες και επιτρέποντάς του να παρακολουθεί μαθήματα προχωρημένων μαθηματικών στο τοπικό κολέγιο, ενώ ήταν ακόμη μαθητής στο σχολείο. Η γιαγιά του Νας έπαιζε πιάνο στο σπίτι και ο ίδιος είχε μόνο καλές αναμνήσεις ακούγοντάς την, κατά τις επισκέψεις του στο σπίτι της.

"Αυτός ο άνθρωπος είναι ιδιοφυία"

Φοίτησε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Κάρνεγκι (σημερινό Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον), από όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του, το 1948 με πτυχίο και μεταπτυχιακό μαθηματικών. Πήρε υποτροφία για το πανεπιστήμιο του Πρίνστον, όπου κυνήγησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στα Μαθηματικά. Ο πρώην καθηγητής του Πολυτεχνείου του Κάρνεγκι και επόπτης του Νας, Ρ.Τζ. Ντάφιν, έγραψε κάποτε συστατική επιστολή με μία μόνο πρόταση: "Αυτός ο άνθρωπος είναι ιδιοφυία".

Ο Νας έγινε αποδεκτός και από το Χάρβαρντ, αλλά ο πρόεδρος του τμήματος των Μαθηματικών, Σόλομον Λέφσετζ, του πρόσφερε την υποτροφία Τζων. Σ. Κένεντι, που ήταν αρκετό για να θεωρήσει ο Νας ότι δεν εκτιμούσαν την αξία του. Κατόπιν, πήγε στο Πρίνστον, όπου εργάστηκε πάνω στη Θεωρία της Εξισορρόπησης. Έλαβε το διδακτορικό του, το 1950 με μία διατριβή 28 σελίδων σχετικά με τα μη συνεργατικά παίγνια. Η θέση του, που γράφτηκε υπό την επίβλεψη του Άλμπερτ Γ. Τάκερ, περιείχε τον ορισμό και τις ιδιότητες, αυτού που αργότερα θα ονομαζόταν ισορροπία Νας.

Το 1951, ο Νας πήγε στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT), ως καθηγητής του τμήματος μαθηματικών. Εκεί γνώρισε την Αλίσια Λόπες – Χάρρισον ντε Λαρδέ, φοιτήτρια φυσικής από το Ελ Σαλβαδόρ, την οποία παντρεύτηκε το Φεβρουάριο του 1957 σε μία καθολική τελετή αν και ήταν άθεος. Η συζηγός του τον εισήγαγε σε ψυχιατρική κλινική το 1959, μετά από διάγνωση σχιζοφρένειας. Ο Νας έβλεπε οράματα, είχε παραισθήσεις, και κρίθηκε επικίνδυνος για τους γύρω του.

Ο γιος τους, Τζων Τσαρλς Μάρτιν Νας, γεννήθηκε σύντομα, αλλά έμεινε αβάπτιστος για ένα χρόνο, καθώς η Αλίσια ένοιωθε ότι ο σύζυγός της έπρεπε να μπορούσε να εκφέρει γνώμη για το όνομα. Πήραν διαζύγιο το 1963 αν και μετά την τελευταία και οριστική φορά που ο Νας έλαβε εξιτήριο το 1970, συνέχισαν να συζούν. Παντρεύτηκαν και πάλι το 2001.

Εκτός από τη θεωρία των παιγνίων, ο Τζον Νας ασχολήθηκε με τη διαφορική γεωμετρία και τις μερικές διαφορικές εξισώσεις. Το επιστημονικό του έργο βρήκε εφαρμογές στην οικονομία, στη βιολογία, στην τεχνητή νοημοσύνη, στη στρατιωτική θεωρία, στην πολιτική και τη λογιστική.

Το 1994 τιμήθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας μαζί με τους Ράινχαρτ Ζέλτεν και Τζον Χαρσάνι για τη συνεισφορά τους στη θεωρία των παιγνίων. Στις 19 Μαΐου 2015, μία εβδομάδα πριν από το θάνατό του, τιμήθηκε μαζί με τον Καναδό Λούις Νίρεμπεργκ με το βραβείο Άμπελ, που θεωρείται το Νόμπελ των Μαθηματικών, για τις "εντυπωσιακές και σημαίνουσες συνεισφορές τους στη θεωρία των μη γραμμικών μερικών διαφορικών εξισώσεων και στις εφαρμογές τους στη γεωμετρική ανάλυση".

"Ένα υπέροχο μυαλό"

Για την περιπέτεια της υγείας του είχε πει: "Ήμουν διαταραγμένος με τον τρόπο αυτό για μια πολύ μακρά χρονική περίοδο, κάτι σαν 25 χρόνια". Είχε υπογραμμίσει πως η περίπτωσή του ήταν πολύ ασυνήθιστη, καθώς μπορούσε κάποια στιγμή να σταματά τα φάρμακα και να επιστρέφει στις φυσιολογικές δραστηριότητες και την έρευνά του. Η ψυχική του υγεία, αποτέλεσε θέμα του βιβλίου της Σίλβιας Nασάρ "A Beautiful Mind", που σημείωσε μεγάλη επιτυχία στα τέλη του 20ου αιώνα και μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη με τον ίδιο τίτλο το 2001 από τον σκηνοθέτη Ρον Χάουαρντ, με πρωταγωνιστές τον Ράσελ Κράου στο ρόλο του Νας και την Τζένιφερ Κόνελι, στο ρόλο της γυναίκας του Αλίσια. Η ταινία τιμήθηκε με τέσσερα βραβεία Όσκαρ (καλύτερης ταινίας, δευτέρου γυναικείου ρόλου, διασκευασμένου σεναρίου και σκηνοθεσίας).

Ο Τζον Νας σκοτώθηκε μαζί με τη σύζυγό του σε τροχαίο δυστύχημα στο Νιου Τζέρσεϊ στις 23 Μαΐου 2015, όταν ο οδηγός του ταξί στο οποίο επέβαιναν έχασε τον έλεγχο του οχήματος, με αποτέλεσμα αυτό να λοξοδρομήσει και να προσκρούσει σε προστατευτικό κιγκλίδωμα.