Σε ποιον ανήκει η «αλλαγή»;
Πολύς λόγος γίνεται τις τελευταίες ημέρες για τον Ανδρέα Παπανδρέου και το σύνθημα της αλλαγής. Αφορμή στάθηκαν κάποιες αναφορές του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην παρουσίαση του λεγόμενου «συμβολαίου για την αλλαγή», του προγράμματος του κόμματος, που παρέπεμπαν στη συνθηματολογία του Ανδρέα Παπανδρέου. Ακολούθησαν βαρείς χαρακτηρισμοί από τον Νίκο Ανδρουλάκη περί τυμβωρυχίας, διαστρέβλωσης και παραχάραξης. Ο ίδιος δε, διερωτήθηκε με καυστικό τρόπο-ρητορικό φυσικά το ερώτημα που έθεσε για τον ίδιο- «Ποιος είναι πιο κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου».
Εντούτοις, μιας και βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο και απομένουν λιγότερο από δύο εβδομάδες μέχρι τις κάλπες, εύλογα θα μπορούσε κάποιος να διερωτηθεί το εξής: «Για ποιο λόγο στην εκλογική αναμέτρηση του 2023 αφορά τους ψηφοφόρους ποιος πολιτικός αρχηγός είναι πιο κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου». Από την άλλη, κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει τον Αλέξη Τσίπρα για ποιο λόγο συνθήματα προηγούμενων δεκαετιών μπορούν να αγγίξουν τους ψηφοφόρους σήμερα.
Η απάντηση και για τα δύο μάλλον δεν μπορεί να είναι μία. Υπάρχουν αντικειμενικά δεδομένα σίγουρα. Π.χ. ότι το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ κάποτε λεγόταν ΠΑΣΟΚ σκέτο ή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία κάποτε λεγόταν σκέτο ΣΥΡΙΖΑ. Οι αλλαγές ονομάτων προέκυψαν από κάποιες πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες οι οποίες δεν αφορούν το παρόν κείμενο.
Όμως, οι απαντήσεις στα ερωτήματα της περιόδου εξαρτώνται από τις προεκλογικές προθέσεις, στοχεύσεις και τακτικές. Εξαρτάται δηλαδή από το αν τα κόμματα εκτιμούν πχ ότι οι αναφορές στο παρελθόν μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες συσπείρωσης για τμήματα των ψηφοφόρων-νοσταλγών του Ανδρέα που θέλουν να προσεγγίσουν. Ή να μετατοπίσουν το κέντρο βάρους της προεκλογικής συζήτησης ή τουλάχιστον τμήμα της. Ή να θέσουν στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης τις διεργασίες στο χώρο της κεντροαριστεράς-αριστεράς και στην προοπτική προοδευτικής κυβέρνησης συνεργασίας. Στο τέλος της ημέρας, οι πολίτες είναι αυτοί που θα κρίνουν.
Από την επικοινωνία στην ουσία
Υπό αυτό το πρίσμα, το πολιτικό πρόβλημα δεν είναι οι λέξεις. Δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές η αντιπαράθεση δεν μπορεί να εξαντλείται σε ζητήματα επικοινωνίας και συνθημάτων για το ποιος είναι περισσότερο ή λιγότερο με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Άλλωστε το πολιτικό κεφάλαιο του πάλαι ποτέ ιστορικού ΠΑΣΟΚ εξαντλήθηκε όταν «έσπασε» το κοινωνικό συμβόλαιο της μεταπολίτευσης πριν από 13 χρόνια.
Αναζητάται λοιπόν η ουσία. Και η ουσία είναι να μπουν σε πρώτο «πλάνο» τα προγράμματα των κομμάτων. Είτε λέγεται «συμβόλαιο αλλαγής» είτε λέγεται «συμμαχία για την αλλαγή» είτε «σταθερά, τολμηρά, μπροστά». Κάθε σχέδιο αφορά το πώς θα είναι η καθημερινότητα των πολιτών, τον προσανατολισμό της ελληνικής οικονομίας και τις μεγάλες προκλήσεις της περιόδου. Στο κλίμα των ημερών πάντως, υπάρχει ο κίνδυνος να εγκλωβιστεί κανείς στο «λαβύρινθο» των λάθος ερωτημάτων. Εμείς οι μικρότεροι που δεν ζήσαμε το εύρος και την ένταση των αντιπαραθέσεων στη διάρκεια της δεκαετίας του 80’ είναι αλήθεια ότι βιώσαμε ως παγιωμένη συνθήκη το δημοκρατικό κεκτημένο της μεταπολίτευσης και μία σειρά προοδευτικών μεταρρυθμίσεων που υλοποιήθηκαν την προτελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ. Η ιστορία είναι πάντα χρήσιμη, αρκεί να μην περιορίζεται βέβαια αποκλειστικά σε μία μουσειακή εκδοχή. Άλλωστε, η μνήμη είναι αυτή που επιτρέπει στους λαούς να μην επαναλαμβάνουν τα λάθη τους και να θωρακίζουν τις δημοκρατικές τους ελευθερίες και κατακτήσεις επιδιώκοντας να ζουν καλύτερα.
Πέρα λοιπόν από τα παιδιά της αλλαγής των 80’s, υπάρχουν και τα παιδιά που μεγάλωσαν στην πάλαι ποτέ ισχυρή Ελλάδα των Ολυμπιακών, του Ευρώ. Μετά από αυτά τα παιδιά ήρθαν τα παιδιά των μνημονίων και της κρίσης. Διαφορετικές γενιές, διαφορετικές πολιτικές παραστάσεις και κοινωνικές-οικονομικές εμπειρίες. Σε όλες αυτές τις στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, το ΠΑΣΟΚ με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο ήταν παρόν και όλες αυτές οι διαφορετικές στιγμές δεν μπορούν να ταυτίζονται επουδενί με τη φράση που ακούγεται συχνά-πυκνά στην ελληνική τηλεόραση «ΠΑΣΟΚ, ωραία χρόνια». Εκτός των άλλων, ο Ανδρέας, σε αυτές τις στιγμές δεν ήταν εκεί και κάποιες εξ αυτών των στιγμών οδήγησαν εκατομμύρια ψηφοφόρους να γυρίσουν την πλάτη στο ΠΑΣΟΚ. Από εκεί και πέρα, η αλλαγή προκύπτει εν κινήσει και το αν θα υπάρξει εξαρτάται από το αν θα υλοποιηθεί ένα διαφορετικό σχέδιο διακυβέρνησης. Ίδωμεν. Κυριακή 21 Μαΐου κοντή γιορτή.
