Σαν σήμερα το 1982 καταργήθηκε η σχολική ποδιά για τις μαθήτριες

Σαν σήμερα 6 Φεβρουαρίου 1982 η σχολική ποδιά για τις μαθήτριες παύει να είναι υποχρεωτική. Ταξιδεύοντας ανά τις δεκαετίες, άλλαξε χρώμα και μήκος, ωστόσο παρέμεινε πιστή στον λόγο για τον οποίο επιβλήθηκε: η σχολική στολή -κατοπινή ποδιά- στοχεύει στην «ομοιόμορφη παρουσία» μαθητών και μαθητριών, σε ένδειξη σεβασμού στην απρόσκοπτη και ισότιμη εκπαιδευτική προσφορά του σχολείου έναντι των νέων.

Στην πορεία των χρόνων, η στολή-ποδιά μετατράπηκε σε μοντέρνο ένδυμα και πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των σχεδιαστών μόδας (η «μάχη» ανέδειξε νικητή τον Γιάννη Τσεκλένη, που στο γύρισμα της δεκαετίας του ΄70 διείσδυσε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθιερώνοντας την ποδιά με το φερμουάρ στο πλάι και τον κολεγιακό γιακά).

Με την κατάργηση της υποχρεωτικότητας, οι πιο προοδευτικοί πίστευαν πως η ομοιομορφία στο ντύσιμο των μαθητών εμπόδισε την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και έκανε τα σχολεία να μοιάζουν με στρατόπεδα. Από την άλλη, οι πιο παραδοσιακοί υποστήριξαν ότι με την κατάργηση της σχολικής ποδιάς θα χανόταν η ταυτότητα των μαθητών και θα επικρατούσε ασυδοσία στην εξωτερική εμφάνιση, κυρίως των μαθητριών.

Από τα χρόνια του Καποδίστρια

Οι πρώτοι κανονισμοί για την ένδυση, αλλά και τη συμπεριφορά των μαθητών χρονολογούνται από τα χρόνια του Καποδίστρια. Στην Αίγινα το 1829 όταν ιδρύονται τα πρώτα σχολεία, αλλά και το Ορφανοτροφείο. Όταν ο πρώτος Κυβερνήτης έφτασε στο νησί, έπρεπε να τακτοποιήσει τη ζωή των πολιτών που βρίσκονταν σε ακραία φτώχεια. Τα παιδιά δεν είχαν καν ρούχα για να μεταβούν στο σχολείο, έναν θεσμό που ούτε καν γνώριζαν.

Με την ίδρυση των σχολείων, η μέριμνα για τον ρουχισμό των μαθητών δίνεται από την Πολιτεία και οι κανόνες είναι εξόχως αυστηροί.

«Μίαν φουστανέλαν, δύο υποκάμισα, δύο βρακία, εν ζευγάριον παπουκίων, εν φέσιον, μίαν καπόταν και μίαν ζώνην. Υποκάμισον και βρακίον να αλλάζωσι κάθε οκτώ. Η αποταξίαν, η απείθεια, η στάσις και το ψεύδος θέλουσι κολάζεσθαι ως αφεξής: την μεν πρώτην φοράν, έστω νουθέτησις εμβριθής και δημοσία ενώπιον των άλλων παιδιών, την δε δευτέραν, ολιγόστευσις της τροφής κατά το ήμισυ, και την τρίτην, έκδυσις του ενόχου παιδίου από τα καινούρια φορέματα και ένδυσις με τα πρώτα κουρέλια… Η έκδυσις και η ένδυσις γινέσθω όλων των μαθητών ενωπίον…» αναφέρει συγκεκριμένα ο υπογεγραμμένος από τον Καποδίστρια «δεκάλογος του ευπρεπούς μαθητή»! Ειδικά για τα ρακένδυτα ορφανά των αγωνιστών της Επανάστασης η μη τήρηση του κανονισμού εμφάνισης προβλέπει «αι κλίναι των να είναι από άχυρον ή φύλλα ξηρά ικανώς, το δε προσκεφάλαιον μία πέτρα».

Μετά το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, ο Καποδίστριας ιδρύει τέσσερα ακόμη δημοτικά σχολεία: στο Ναύπλιο, τη Σύρο, την Αθήνα και την Ύδρα. Η απουσία δασκάλων γεννά τα «αλληλοδιδακτικά σχολεία». Στοχεύοντας στη «συγκράτηση της νεανικής ορμής, που δεν καταλαγιάζει εύκολα έναντι εξίσου ανηλίκων δασκάλων», οι κανονισμοί λειτουργίας στα «αλληλοδιδακτικά σχολεία» αυστηροποιούνται έως υπερβολής. Οι μαθητές πρέπει «να υποτάσσονται εις τους πρωτοσχόλους» και όταν δεν γράφουν, πρέπει «να κάθηνται ήσυχοι, κρατούντες με τας δύο των χείρας το χείλος του γραφείου και ατενίζοντες εις την διδασκαλοκαθέδραν…» αναφέρει ο Οδηγός της Αλληλοδιδακτικής (1842), που συντάσσεται επί Βαυαρών.

Μάλιστα, οδηγός που εκδίδεται για την αμφίεσή τους αναφέρει: «Οι μαθητές χρεωστούν να εμβαίνωσι στο σχολείον έχοντες τας χείρας και το πρόσωπον καθαρά, κτενισμένοι και υποδημένοι. Ποτέ δεν πρέπει να έρχονται ανυπόδητοι ή με άπλυτα ποδάρια, ή με σχισμένα και λερωμένα ρούχα».

Δυστυχώς, τα αυστηρά μέτρα θέτουν εκτός σχολείου αρκετά ρακένδυτα και ανυπόδητα παιδιά. Τα χρόνια περνούν, η Ελλάδα βαδίζει σιγά - σιγά σε νέους βηματισμούς και νέος κανονισμός εκδίδεται για την ενδυμασία των μαθητών στα σχολεία. Το 1857 ο Εσωτερικός Κανονισμός Γυμνασίων και Ελληνικών Σχολείων προχωρά σε νέα δεδομένα και αναφέρεται στα περί «στολιδιών». «Έκαστος μαθητής προσερχόμενος εν τη σχολή πρέπει να είναι καθαρός το σώμα και κόσμιος την ενδυμασίαν αποφεύγοντας πάντα περιττόν στολισμόν…».

Το μαθητικό πηλίκιο που φορούσαν τα αγόρια καταργήθηκε βάσει νόμου το 1964 και η έκτοτε ξεκίνησε η συζήτηση για την κατάργηση και της ποδιάς των κοριτσιών.

Η σχολική ποδιά φορέθηκε αρχικά από τα κορίτσια σε χρώμα μαύρο έως το 1965. Ο υπουργός παιδείας της εποχής, Γεώργιος Παπανδρέου, άλλαξε τότε το χρώμα της από μαύρο σε μπλε και συνέταξε και την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας με τα υποχρεωτικά της χαρακτηριστικά. Στο πέτο έπρεπε η κάθε μαθήτρια να φορά κονκάρδα, όπου αναγραφόταν το σχολείο και η τάξη ενώ το μήκος της ποδιάς ήταν απαραίτητα κάτω από το γόνατο.

Ενώ οι πρώτες σχολικές ποδιές είχαν λιτό σχεδιασμό, την επόμενη δεκαετία οι σχεδιαστές επέλεξαν να προσθέσουν και άλλες λεπτομέρειες, ώστε να παρουσιάζουν νέα πιο ελκυστικά σχέδια προς τους υποψήφιους αγοραστές, που, μην ξεχνάμε, επρόκειτο για τη νεολαία της εποχής. Έτσι η σχολική ποδιά απέκτησε λευκές διακριτικές λεπτομέρειες, σούρες μανσέτες, τσέπες, αποσπώμενο γιακά, ζώνη, κουκούλα, φερμουάρ κ.ά. ενώ κόντυνε και λίγο στο μήκος φτάνοντας έως το γόνατο. Τη δεκαετία του 1970 κυρίως μεγάλα πολυκαταστήματα των Αθηνών, όπως το Μινιόν, ο Δραγώνας, οι Αφοί Λαμπρόπουλοι, πριν την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, με εκδηλώσεις και διαφημιστικές καμπάνιες, παρουσίαζαν τα νέα σχέδια στις ποδιές. Βιοτεχνίες και σχεδιαστές εργάζονταν με αντικείμενο τη σχολική ποδιά. Η παραγωγή της και ο κύκλος εργασιών που την αφορούσε είχε σοβαρή υπόσταση. Οι τιμές ποίκιλαν και έτσι ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα της κάθε οικογένειας η αγορά ήταν εφικτή από όλους. Οι απλές ποδιές κόστιζαν από 400 δραχμές έως 700 δραχμές, ενώ, αν κάποιος επέλεγε ποδιά, φέρ’ειπείν, του σχεδιαστή Τσεκλένη, η τιμή της ήταν περίπου διπλάσια, δηλαδή μεταξύ 550 δραχμών και 1.500 δραχμών.

Η εγκύκλιος για την κατάργηση

Στις 6 Φεβρουαρίου του 1982, εγκύκλιος του υπουργείου Παιδείας με την υπογραφή του Λευτέρη Βερυβάκη φτάνει στα σχολεία ανά την Ελλάδα και αναρτάται στους πίνακες ανακοινώσεων. Οι μαθητές πληροφορούνται ότι από τη νέα σεζόν δεν έχουν λόγο να παρακολουθούν τη νέα τάση στη μαθητική ποδιά… Η ποδιά του σχολείου περνάει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας…

Ωστόσο, η μπλε ποδιά «άντεξε» άλλα 2-3 χρόνια (τη φορούσαν ακόμα κάποιες μαθήτριες), ώσπου από το 1984 δεν ξαναεμφανίστηκε στα σχολεία. Έκτοτε οι μαθητές φορούν τα κανονικά τους ρούχα ακολουθώντας κάποιους τυπικούς κανόνες ευπρέπειας.