Πότε θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα

Παρά τις μεταλλάξεις, τα επιμέρους σκάνδαλα και τις παραφωνίες, πολλές χώρες στον κόσμο έχουν ήδη ξεκινήσει προγράμματα μαζικών εμβολιασμών, χαρίζοντας ελπίδες στους πολίτες τους πως σύντομα θα ξαναδούν τις ζωές τους να επιστρέφουν στη φυσιολογική τους μορφή. Πότε, όμως, θα μπορέσει να γίνει πράγματι αυτό; Κατά πάσα πιθανότητα, όχι και πολύ σύντομα.

Οι ειδικοί της δημόσιας υγείας λίγο-πολύ συμφωνούν ότι δεν είναι ρεαλιστικό να αντιμετωπίζουμε το εμβόλιο σαν μαγικό ραβδί που θα δώσει αμέσως τέλος στην πανδημία. Επιμένουν να λένε ότι τα μέτρα προστασίας, όπως η μάσκα και η κοινωνική αποστασιοποίηση, θα μείνουν κοντά μας για αρκετούς μήνες ακόμη.

Πρώτη στον «αγώνα» των εμβολιασμών, έχοντας ξεκινήσει την εκστρατεία της νωρίτερα από τις υπόλοιπες χώρες είναι η Βρετανία, η οποία κατέχει και άλλη μια θλιβερή πρωτιά: Έχοντας μετατραπεί σε επίκεντρο μιας από τις νέες και μεταδοτικότερες μεταλλάξεις, αμέσως μετά την έξοδό της από ένα σκληρό lockdown αναγκάστηκε να επαναφέρει τα μέτρα, εξαιτίας της απίστευτης έξαρσης θανάτων και κρουσμάτων που ακολούθησε.

Μπορούμε, όμως, να μάθουμε κάτι από το βρετανικό παράδειγμα; Σύμφωνα με τον Πολ Χάντερ, καθηγητή Ιατρικής στο University of East Anglia, τα μοντέλα που έχουν δημιουργηθεί για τη Βρετανία μπορεί να μην μπορούν να εφαρμοστούν με ακρίβεια σε άλλες χώρες, όμως αν η στρατηγική των προγραμμάτων εμβολιασμού είναι παρεμφερής, τότε είναι πιθανό να δουν ή «να ελπίζουν ότι θα δουν» συγκρίσιμα αποτελέσματα.

Προαπαιτούμενα

Σύμφωνα με τον Χάντερ, δεν είναι βέβαιο πότε το εμβόλιο θα μας επιτρέψει να βγούμε από τα σπίτια μας, αφού η αποσυμφόρηση των νοσοκομείων θα πρέπει να προηγηθεί της άρσης των μέτρων.

Άλλωστε, υπάρχουν πολλές άγνωστες μεταβλητές σε σχέση με τη δράση τους. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε ακόμη αν οι εμβολιασμένοι είναι σε θέση να μεταδώσουν τον ιό ή όχι., γεγονός που επίσης περιπλέκει τα… σχέδια εξόδου.

Επιπλέον, αν και μέχρι στιγμής το βρετανικό πρόγραμμα είναι επιτυχές, η επιφύλαξη ή και η εναντίωση μεγάλων ποσοστών του πληθυσμού προς τα εμβόλια, η οποία γιγαντώνεται σε συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών, ενδέχεται να οδηγήσει σε μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ολόκληρες κατηγορίες πολιτών, όπως τα παιδιά και οι έγκυοι, δεν θα έχουν τη δυνατότητα να εμβολιαστούν αφού δεν έχει ελεγχθεί ακόμη αν το εμβόλιο είναι ασφαλές για εκείνους.

Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα μέτρα ίσως χρειαστεί να παραμείνουν σε ισχύ για την προστασία των ευάλωτων στις ανεμβολίαστες κοινότητες, εξηγεί ο Χάντερ, σημειώνοντας ότι αυτό αφήνει ανοιχτό και το ενδεχόμενο άλλου ενός κύματος το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 2021-22.

Κατά τον Χάντερ, άλλος ένας παράγοντας που μας απομακρύνει από την ανοσία της αγέλης, είναι το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται πολλαπλά εμβόλια, κανένα εκ των οποίων δεν είναι 100% αποτελεσματικό.

Ελπίδες για καλό καλοκαίρι

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορέσουμε να απολαύσουμε κάποιο βαθμό κανονικότητας στη διάρκεια των θερινών μηνών, όπως και πέρσι, με πιο ελαφρούς περιορισμούς εν ισχύ, όπως είναι η χρήση μάσκας και η κοινωνική αποστασιοποίηση.

Και αυτό γιατί ακόμη και αν τα εμβόλια δεν καταφέρουν ως τότε να μας οδηγήσουν στην πολυπόθητη ανοσία της αγέλης, περιορίζοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης συμπτωμάτων, μειώνουν και εκείνον της μετάδοσης, μιας και οι φορείς που παρουσιάζουν συμπτώματα μεταδίδουν τον ιό τρεις φορές ευκολότερα.

Έτσι, ο δείκτης R θα μπορούσε να πέσει κάτω από το 1, κρατώντας την πανδημία περιορισμένη.

Οι μεταλλάξεις

Οι νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού, ωστόσο, απειλούν αυτές τις ελπίδες, αφού οι ειδικοί δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν πώς θα αντιδράσουν σε αυτές τα εμβόλια. Μελέτες ήδη έχουν δείξει ότι η μετάλλαξη B.1.351, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική, ενδέχεται να μπορεί να «ξεφύγει» από το εμβόλιο.

Προκαταρκτικές μελέτες, πάντως, δείχνουν ότι το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech είναι αποτελεσματικό απέναντι στη βρετανική μετάλλαξη. Η Moderna πάντως έχει διευκρινίσει ότι «αν και το εμβόλιο αναμένεται να προστατεύει από αναδυόμενα στελέχη» όπως αυτό της Βρετανίας, οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι ίσως είναι λίγο λιγότερο αποτελεσματικό απέναντι στη νοτιοαφρικανική μετάλλαξη.

Το καλύτερο σενάριο

Έρευνα του Τζον Ρόμπερτς, μέλους του Covid-19 Actuaries Response Group, που δημοσιεύθηκε στις αρχές του μήνα προέβλεψε ότι μέχρι τα τέλη Μαρτίου οι θάνατοι στη Βρετανία θα μπορούσαν να έχουν μειωθεί έως και κατά 90%, ενώ μέχρι τα μέσα του ίδιου μήνα οι νοσηλείες θα σημειώσουν σχεδόν 60% μείωση.

Όμως το μοντέλο πρόβλεψης στηρίζεται στο καλύτερο δυνατό σενάριο, στο πλαίσιο του οποίου η βρετανική κυβέρνηση θα έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό όλων των ευπαθών μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου και όλοι όσοι έχουν τη δυνατότητα να εμβολιαστούν μέχρι τότε θα το κάνουν.

Επιπλέον, το μοντέλο του Ρόμπερτς στηρίζεται στην υπόθεση ότι το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό κατά 70% στην αποτροπή των λοιμώξεων και 100% στην προστασία από τα σοβαρά συμπτώματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νοσηλεία ή θάνατο.

Ωστόσο, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι παραμένει άγνωστο αν τα εμβόλια πράγματι προστατεύουν 100% από τη σοβαρή λοίμωξη και τον θάνατο, με τις κλινικές μελέτες να έχουν δώσει μέχρι στιγμής περιορισμένα αποτελέσματα.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις παγίδες, όμως, μπορούμε να δημιουργήσουμε διάφορα εναλλακτικά σενάρια, πράγμα που έχουν ήδη κάνει επιστήμονες από όλη τη Βρετανία.

Τα εναλλακτικά μοντέλα

Την περασμένη εβδομάδα, οι επιστήμονες παρουσίασαν μια μεγάλη ποικιλία από μοντέλα που επιχειρούν να λάβουν υπόψη διάφορες παραμέτρους γύρω από το πρόγραμμα εμβολιασμού.

Ένα μοντέλο εξετάζει τις επιλογές που προκύπτουν μετά την εξάπλωση της βρετανική ς μετάλλαξης. Η έρευνα, των Δρ. Αν Κόρι και Δρ. Μαρκ Μπαγκελίν του Imperial College του Λονδίνου, διαπίστωσε ότι –καθόλου αναπάντεχα- απαιτούνται «περισσότεροι περιορισμοί» για να τεθεί υπό έλεγχο η νέα μετάλλαξη, ενώ απαιτείται η ανοσία του 78% του πληθυσμού είτε μέσω εμβολίου είτε μέσω φυσικής ανοσίας προκειμένου το R να πέσει κάτω από το 1.

Και καθώς πολλά στοιχεία παραμένουν αβέβαια γύρω από την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, προβλέπεται ότι θα πρέπει τουλάχιστον το 80% των πολιτών να εμβολιαστεί προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία της αγέλης. Και ακόμη και με ένα εξαιρετικά φιλόδοξο πρόγραμμα, μέσω του οποίου εμβολιάζονται 3 εκατ. πολίτες την εβδομάδα, θα χρειαστούν τέσσερις έως πέντε μήνες για να καλυφθεί το 80% του πληθυσμού της Βρετανίας με την πρώτη δόση.

Εντέλει, όλα τα μοντέλα συμφωνούν σε κάτι: Αν όλα τα μέτρα αρθούν πριν το καλοκαίρι, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε «παρατεταμένες και πιθανώς πολλαπλές περιόδους πίεσης για τα νοσοκομεία, αλλά και για πολλούς ακόμη θανάτους».

Ο Χάντερ συμβουλεύει να είμαστε προσεκτικοί όταν συγκρίνουμε τις πιθανές εκβάσεις διαφορετικών χωρών.