Πέτρος Κόκκαλης: Βιωσιμότητα σημαίνει βιολογική καλλιέργεια

Συνέντευξη παραχώρησε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Π-Σ Πέτρος Κόκκαλης, στο ειδικό ένθετο της Εφημερίδας των Συντακτών «Bio»

1. Η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο μέχρι το 2030 το 25% της ευρωπαϊκής γεωργικής γης να καλλιεργείται βιολογικά. Τι περιλαμβάνει αυτό το σχέδιο της μετατροπής και πως θα επιτευχθεί;

Η βιολογική καλλιέργεια αποτελεί τεράστια ευκαιρία για την ελληνική γεωργία, δεδομένου του μεγέθους των κλήρων και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας. Για καιρό, η βιολογική καλλιέργεια ήταν στα όρια της κερδοφορίας λόγω κόστους, αλλά αυτό έχει αλλάξει, μέσα από βελτιώσεις στον τρόπο παραγωγής, αλλά και στο σκέλος της αποτίμησης των βιολογικών προϊόντων στην αγορά.

Το σχέδιο δράσης έχει καταρτιστεί για να παράσχει τα κατάλληλα εργαλεία για την επίτευξη του στόχου του 25%. Προτείνονται 23 δράσεις γύρω από 3 άξονες που είναι: 1) η τόνωση της ζήτησης και η διασφάλιση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, 2) η αύξηση της παραγωγής και η τυποποίηση των βιολογικών προϊόντων, και 3) η συμβολή της βιολογικής γεωργίας στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου περιβάλλοντος διασφαλίζοντας μία ισόρροπη ανάπτυξη του τομέα.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» και η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα έχουν σαν στόχο να μειώσουν κατά το ήμισυ τη χρήση των φυτοφαρμάκων έως το 2030 δεδομένου και του κινδύνου από την έκθεση σε αυτά. Παράλληλα, θέτουν το στόχο για μείωση λιπασμάτων κατά 20% και ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στο 25% της καλλιεργούμενης γης.

Σήμερα, υπάρχουν εκείνες οι λύσεις που μας επιτρέπουν να επιθυμούμε τον κάθετο περιορισμό των φυτοφαρμάκων για το καλό του περιβάλλοντος, της ανθρώπινης υγείας και της βιοποικιλότητας, δίχως απώλεια της παραγωγικότητας. Παράλληλα, πρέπει να δούμε πιο προσεκτικά τι πετυχαίνουν πρακτικές όπως αυτές της αγροικολογίας. με την αυξημένη βιοποικιλότητα, όπως παρατηρείται και στις βιολογικές καλλιέργειες κατά 30% με σαφή οφέλη από την προστασία των επικονιαστών.

2. Πρακτικά πως θα υποστηριχθούν-πεισθούν οι αγρότες για να μετατρέψουν τις καλλιέργειες τους σε βιολογικές;

Να ξεκαθαρίσουμε πως το βάρος αυτής της μετάβασης δεν μπορεί να πέσει στον αγροτικό κλήρο και ειδικά στον μικρό κλήρο, που αποτελεί την πλειοψηφία στην Ελλάδα. Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης της ΚΑΠ παρείχαν και θα παρέχουν χρηματοδοτική στήριξη στους γεωργούς για τη μετατροπή των εκμεταλλεύσεών τους σε βιολογικές, με πολιτικές στήριξης για τη βιωσιμότητά τους.

Με τη νέα ΚΑΠ, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να στηρίζουν τις επιχειρήσεις βιολογικής παραγωγής εξατομικευμένα, τόσο στο πλαίσιο των ταμείων αγροτικής ανάπτυξης όσο και με οικολογικά προγράμματα άμεσης στήριξης του εισοδήματος.

Σε ό,τι μας αφορά για την ελληνική παραγωγή, θα πρέπει να τεθούν εκείνοι οι στόχοι σε εθνικό επίπεδο που να ευθυγραμμίζονται με τα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ, τον προϋπολογισμό για μέτρα στήριξης της μετατροπής των εκμεταλλεύσεων σε βιολογικής παραγωγής και της διατήρησής τους, καθώς και για μέτρα στήριξης των επενδύσεων.

3. Ωστόσο αρκετές φορές οι χρηματοδοτήσεις από μόνες τους δεν είναι αρκετές για να γίνει αυτή η μετάβαση. Χρειάζεται και η γνώση. Τι γίνεται λοιπόν στο θέμα της επιμόρφωσης των αγροτών στη βιολογική καλλιέργεια και ποια είναι τα σχέδια της ΕΕ, θα χρηματοδοτήσει τη δημιουργία εκπαιδευτικών υποδομών;

Είναι σαφές σε όλους, με πρώτη την ΕΕ, πως μιλάμε για μία σημαντική αλλαγή στην αγροτική παραγωγή, με ταχύτατα εξελισσόμενες νέες πρακτικές που δεν μπορούν να θεωρηθούν αυτονόητες ή απλές στην εφαρμογή τους. Μία τέτοια αλλαγή θα αποτύχει αν δεν υπάρξει ένα ισχυρό πλαίσιο στήριξης των ανθρώπων της παραγωγής, αλλά και της διατροφικής αλυσίδας συνολικά.

Πέρα από την επιμόρφωση, η στήριξη θα περιλαμβάνει και τεχνική βοήθεια με ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και καινοτομιών στον τομέα των βιολογικών προϊόντων, την πλήρη χρήση των σχετικών μέσων της ΚΑΠ όπως τα οικολογικά προγράμματα και τις δεσμεύσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης για την αγροτική ανάπτυξη. Θα ενισχυθούν οι υπηρεσίες παροχής συμβουλών για γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε συγκεκριμένα θέματα, κυρίως στο πλαίσιο του συστήματος γεωργικής γνώσης και καινοτομίας (AKIS), για την προώθηση της ανταλλαγής σχετικών γνώσεων.

Σε αυτό το πλαίσιο είμαι εισηγητής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη νομοθετική έκθεση για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου για τις ευρωπαϊκές γεωργικές στατιστικές και συγκεκριμένα τις στατιστικές για τις γεωργικές εισροές και εκροές. Η ιδέα είναι πως τα στατιστικά στοιχεία που μαζεύει κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά θα μπορούν να αξιοποιηθούν συλλογικά σε επίπεδο ΕΕ διευκολύνοντας την ανταλλαγή καλών πρακτικών, γνώσης, μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος , προστασίας της βιοποικιλότητας και παράλληλα βελτιστοποίηση της παραγωγής. Ένας στόχος ακόμα, είναι αυτός του ελέγχου της χρήσης των φυτοφαρμάκων, για όλους τους λόγους που σας προανέφερα.

4. Θα ήθελα να σας ρωτήσω σχετικά με το θέμα της έρευνας και της καινοτομίας. Τις περισσότερες φορές η έρευνα μένει μέσα στα Πανεπιστήμια χωρίς να υπάρχει η εμπειρία του πεδίου. Η εμπειρία του αγρότη εν προκειμένου. Το σχέδιο της Ευρώπης διασφαλίζει αυτή την απαραίτητη, κατά τη γνώμη μου, συνεργασία του αγρότη με τον επιστήμονα;

Η ανάπτυξη και η διάχυση της γνώσης οφείλει να είναι προτεραιότητα όλων μας, αν θέλουμε αυτή η μετάβαση στη βιολογική καλλιέργεια να πετύχει, ειδικά όταν λαμβάνει χώρα εντός πλαισίου μίας ευρύτερης αλλαγής, της Πράσινης Μετάβασης.

Η ΕΕ μπορεί να αποτελεί προπύργιο στην έρευνα, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουμε δρόμο μπροστά μας. Η διασύνδεση παραγωγής με επιστημονική γνώση είναι στις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις, αν θέλετε, των κρατών-μελών, αναλόγως της τοπικής παραγωγής και ευκαιριών.

Στην Ελλάδα ίσως έχουμε λίγο παραπάνω δουλειά στο συγκεκριμένο τομέα από άλλα κράτη, αν και αυτό κρύβει μία ευκαιρία, της μεταφοράς καλών πρακτικών άλλων χωρών και της προσαρμογής τους στην ελληνική πραγματικότητα, επιταχύνοντας τις διαδικασίες εξέλιξης.

5. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μικρές ιδιοκτησίες γης και συνεπώς μικρές καλλιέργειες και παραγωγές. Αυτό όφειλε να κάνει τη μετάβαση ευκολότερη, αλλά δεν το βλέπουμε να συμβαίνει. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι λόγοι και πως θα μπορούσε αυτό το κλίμα να ανατραπεί;

Από τη μία έχετε δίκιο, πως οι μικρές παραγωγές είναι οι πιο κατάλληλες ενδεχομένως για να μετατραπούν σε βιολογικές, αλλά την ίδια ώρα, η πολυδιάσπαση της παραγωγής και των προϊόντων έχει τις δικές του προκλήσεις.

Θα αποτύχουμε αν δεν καταφέρουμε να κάνουμε κάθε καλλιεργητή φορέα γνώσης και αναμεταδότη συγχρόνως όσων εκείνος πετυχαίνει. Αυτό απαιτεί μία υποδομή που δεν έχουμε ακόμα, τόσο για να δώσουμε γνώσεις, όσο και για να λάβουμε την απαραίτητη ανατροφοδότηση από το χωράφι, δημιουργώντας έναν ενάρετο κύκλο γνώσης. Έχουμε βάλει τις βάσεις, αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Δεδομένης της κλιματικής πίεσης, είναι ένας δρόμος που θα πρέπει να τον περπατήσουμε όλοι μαζί, συγχρόνως, εντείνοντας τις προσπάθειες μας σε λιγότερο χρόνο.

Πρέπει να γίνει στόχος όλων μας η επέκταση της διαρθρωμένης ανταλλαγής γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με τη βιολογική γεωργία μεταξύ κρατών μελών και γεωργών καθώς επίσης και τα οφέλη της εντατικοποίησης της συνεργασίας μεταξύ επιστημόνων, γεωπονικών πανεπιστημίων και του ευρύτερου εκπαιδευτικού τομέα, συμβουλευτικών υπηρεσιών ή συμβούλων, γεωργών και των ενώσεων και οργανώσεών τους.

6. Τέλος ήθελα να ρωτήσω αν η ΕΕ σε αυτό το σχέδιο μετάβασης λαμβάνει υπόψιν τη φτωχοποίηση του πληθυσμού καθώς τα βιολογικά προϊόντα είναι αρκετά πιο ακριβά.

Κυρία Γραμματικογιάννη ζούμε σε έναν κύκλο επάλληλων κρίσεων, η μία μετά ή και πάνω στην άλλη, εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον. Το κοινωνικο-οικονομικό μας μοντέλο έχει φτάσει στα όρια του, ενώ ο πλανήτης έχει προ πολλού ξεπεράσει τα δικά του κι αντεπιτίθεται, ή αμύνεται, προσπαθώντας να εξαλείψει το πρόβλημα, δηλαδή τον άνθρωπο και τις καταστροφικές παρεμβάσεις του. Οι πανδημίες επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη σφοδρότητα και συχνότητα κάθε φορά, ενώ η φτωχοποίηση των πολλών έχει αρχίσει να θεωρείται από κάποιους ως αναγκαίο κακό.

Η Πράσινη Μετάβαση, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας στην ΕΕ, αλλά και της Νέας Πράσινης Συμφωνίας στις ΗΠΑ, επιχειρεί να απαντήσει στο σύνολο του προβλήματος, προτείνοντας τις αλλαγές εκείνες που θα κάνουν τον πλανήτη και τις κοινωνίες μας βιώσιμες.

Μέρος αυτής της προσπάθειας είναι το τι τρώμε, με τι κόστος και τι περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Δεν θα τολμούσα να υποστηρίξω πως το ζήτημα είναι λυμένο, αλλά θα εκφράσω τη βαθύτατη πίστη μου πως μπορούμε να το λύσουμε, αν υπερβούμε τα ταμπού του παρελθόντος, κοιτάξουμε κατάματα το κάθε πρόβλημα και επενδύσουμε στη λύση του. Κάναμε την αρχή με την τελευταία πανδημία, όταν αναλάβαμε κοινές υποχρεώσεις. Η λογική λέει πως θα προχωρήσουμε στην ίδια κατεύθυνση, καθιστώντας το προϊόν της βιολογικής παραγωγής προσβάσιμο σε όλους. Είναι η μόνη έλλογη επιλογή.

7. Λόγω του πολέμου στην Ουκρανία είναι πολλοί εκείνοι που μιλούν για την κρίση διαβίωσης που θα έχουμε το 2023 λόγω της ακρίβειας. Πιστεύετε ότι αυτό θα κοστίσει στην μετάβαση προς τη βιολογική καλλιέργεια; Το είδαμε να συμβαίνει με την ενεργειακή μετάβαση.

Έχουμε συγκεκριμένους πόρους και χρόνο, για να φρενάρουμε την κλιματική καταστροφή και συγχρόνως να δημιουργήσουμε μία νέα οικονομία με λιγότερες ανισότητες, περισσότερες ευκαιρίες για τον πολίτη και λιγότερες εξαρτήσεις από καθεστώτα και αυταρχικούς ηγέτες που αποτελούν τον πυρήνα του «οικοσυστήματος» των ορυκτών καυσίμων. Δεν βγάζει κανένα απολύτως νόημα να ξοδέψουμε αυτούς τους πόρους, αλλά και το χρόνο των πολιτών, σε δήθεν μεταβατικά στάδια προκειμένου να προστατευτούν πολύ συγκεκριμένα προβλήματα του παρελθόντος.

Όντως, κάποιοι επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία για να ανακόψουν το αυτονόητο, αλλά δεν κράτησε πολύ, ενώ το αποτέλεσμα ήταν τελικά το ακριβώς αντίθετο. Αντί να ανακοπεί η πράσινη μετάβαση επιταχύνεται σε όλα τα επίπεδα.

Κατ’ αντιστοιχία, πρέπει να επιταχύνουμε στην διατροφική απεξάρτηση μας από παίκτες που δεν είναι σταθεροί και προσηλωμένοι στις ίδιες αρχές και αξίες με την Ευρώπη και επομένως μπορούν ανά πάσα ώρα και στιγμή να χρησιμοποιήσουν τη διατροφή ως όπλο. Στις αλλαγές που πρέπει να γίνουν σε αυτή την κατεύθυνση, δεν μπορούμε παρά να έχουμε περισσότερες θέσεις εργασίας και κίνητρα για καθαρά, ασφαλή και θρεπτικά τρόφιμα με χαμηλό αποτύπωμα στο περιβάλλον. Με άλλα λόγια, οι βιολογικές καλλιέργειες θα πρέπει να καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής παραγωγής.

Και στις δύο περιπτώσεις, στην ενέργεια και τη διατροφή, δεν έχουμε πια πρόβλημα δυνατοτήτων για να πάμε στη μία ή την άλλη λύση. Το πρόβλημα είναι πολιτικό-οικονομικό κατεστημένο που θεωρεί για παράδειγμα την κακή διατροφή και την ακραία φτώχεια αναγκαίο κακό, όπως και τα χρηματιστηριακά παιχνίδια στην ενέργεια εν μέσω πολέμου δίκαια αντί για μαυραγοριτισμό.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία έρχεται να απαντήσει στο σύνολο των κοινωνικών αιτημάτων μετά από δεκαετίες μίας αρνητικής και κανιβαλιστικής απορρύθμισης των πάντων, επαναφέροντας το Κοινωνικό Συμβόλαιο για μία κοινωνία που θα λειτουργεί με όρους Κοινωνικής Δικαιοσύνης, ασφάλεια και χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.