Οι εσωκομματικές εκλογές στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ: ίντριγκες, κόντρες και το «δαχτυλίδι»

Λίγες ώρες πριν τα πρώτα αποτελέσματα στις κρίσιμες εκλογές στο ΠΑΣΟΚ, θυμόμαστε την ιστορία των εσωκομματικών διαδικασιών που πραγματοποιήθηκαν στην ιστορία του κόμματος οι οποίες περιείχαν πολλή ίντριγκα αλλά και κόντρες ανάμεσα στα στελέχη.

Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα ιδρύθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου από τον Ανδρέα Παπανδρέου και ανήλθε για πρώτη φορά στην κυβέρνηση το 1981. Από την ίδρυσή του και έως το 1996 πρόεδρος ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου μέχρι που αρρώστησε και αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την ηγεσία.

Η αμφισβήτηση στο πρόσωπο του Παπανδρέου ξεκίνησε από το 1989, με το ξέσπασμα του σκανδάλου Κοσκωτά και την περιπέτεια με την υγεία του.

Η μάχη Σημίτη - Τσοχατζόπουλου

Στις 15 Ιανουαρίου 1996 ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου υπέβαλλε την παραίτησή του από το Ωνάσειο, όπου νοσηλευόταν βαριά άρρωστος. Η Κεντρική Επιτροπή του κινήματος με εισήγηση του Κώστα Σκανδαλίδη αποφάσισε τις διαδικασίες εκλογής του πρωθυπουργού από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος.

Τρεις μέρες αργότερα η κοινοβουλευτική ομάδα του κινήματος κλήθηκε να εκλέξει τον αντικαταστάτη του. Τέσσερεις οι υποψήφιοι: ο Άκης Τσοχατζόπουλος, ο Κώστας Σημίτης, ο Γεράσιμος Αρσένης και ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος.

Η μάχη σκληρή, στην πιο ενδιαφέρουσα εσωκομματική αναμέτρηση στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ. Στο πρώτο γύρο ο Άκης Τσοχατζόπουλος και ο Κώστας Σημίτης λαμβάνουν από 53 ψήφους και περνούν στον δεύτερο γύρο. Ακολουθούν ο Γεράσιμος Αρσένης με 50 ψήφους και ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος με 11, που θα καθορίσουν τον νικητή.

Ο Κώστας Σημίτης είχε δηλώσει πως θα παραιτηθεί από την πρωθυπουργία εάν δεν κέρδιζε. Τότε, οι υποστηρικτές του Τσοχατζόπουλου, υποστηρίξαν τον θεσμό της «διαρχίας» (δηλαδή την παραμονή του Σημίτη στην πρωθυπουργία, ακόμα και εάν έχανε την τις εκλογές για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ).

Στον δεύτερο γύρο ο «εκσυγχρονιστής» Κώστας Σημίτης επικρατεί με 86 ψήφους έναντι 75 του «καλού στρατιώτη» και πιστού παπανδρεϊκού Άκη Τσοχατζόπουλου.

Η επιστροφή ενός Παπανδρέου

Το 2001, ο Κώστας Σημίτης, έχοντας επικρατήσει στις εκλογές του Απριλίου του 2000 ζητά «καθαρή και δυνατή εντολή» και επανεκλέγεται στην προεδρία του κινήματος άνευ αντιπάλου.

Όμως, στο πέρας της τετραετίας και με τις εκλογές του Μαρτίου του 2004 να πλησιάζουν, ο Κώστας Σημίτης αποφασίζει να αποχωρήσει από την κεντρική πολιτική σκηνή. Αντιλαμβανόμενος ότι η ήττα από τον Κώστα Καραμανλή είναι αναπόφευκτη εφόσον η πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης δεν αποδίδει, παραδίδει το «δαχτυλίδι» της εξουσίας του ΠΑΣΟΚ στον γιο του ιδρυτή του κόμματος, Γιώργο Παπανδρέου.

Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών αποδέχεται την πρόταση εγκαινιάζοντας νέα πολιτικά ήθη, καθώς εκλέγεται πρόεδρος του κινήματος μέσω μιας ανοιχτής εκλογικής διαδικασίας, στην οποία λαμβάνουν μέρος πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη και φίλοι του κινήματος. Είναι ο μοναδικός υποψήφιος και λαμβάνει 1.017.085 ψήφους, έναντι 3.060 λευκών ψηφοδελτίων.

Η πρώτη αμφισβήτηση

Στις 16 Σεπτεμβρίου του 2007, ο Γιώργος Παπανδρέου καταγράφει τη δεύτερη ήττα του σε εθνικές εκλογές χάνοντας μάλιστα βουλευτικές έδρες. Όπως είναι αναμενόμενο, οι φωνές μέσα στο κόμμα είναι πολλές με τον Ευάγγελο Βενιζέλο να δηλώνει παρών για την προεδρία αμφισβητώντας ευθέως τον Παπανδρέου.

Στις εσωκομματικές εκλογές της 11ης Νοεμβρίου 2007 υποψήφιοι ήταν ο νυν πρόεδρος Γιώργος Παπανδρέου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος και ο Κώστας Σκανδαλίδης.

Ο Παπανδρέου διατηρεί την προεδρία συγκεντρώνοντας το 55,57% των ψήφων έναντι 38,5% του Ευάγγελου Βενιζέλου και 5,76% του Κώστα Σκανδαλίδη.

Η μεγάλη ρεβάνς

Μετά την αποδοχή του πρώτου μνημονίου και την οργή του κόσμου έναντι της κυβέρνησης Παπανδρέου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος θέτει εκ νέου ζήτημα ηγεσίας. Ο Γιώργος Παπανδρέου παραιτείται από πρωθυπουργός στις 11 Νοεμβρίου 2011. Μοναδικός υποψήφιος ο Ευάγγελος Βενιζέλος ο οποίος καταφέρνει να πάρει τη μεγάλη ρεβάνς του 2007.

Με απόφαση της Εθνικής Συνδιάσκεψης του Κινήματος τον Μάρτιο του 2012  το κίνημα οδηγείται αμέσως σε εσωκομματικές εκλογές οι οποίες διεξήχθησαν με την ανοιχτή εκλογική διαδικασία. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος χρίζεται νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.

Φώφη Γεννηματά: Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος

Στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, το ΠΑΣΟΚ καταγράφει το μικρότερο ποσοστό που έχει δει ποτέ στην ιστορία του. Μόλις το 4,68% του ελληνικού λαού έδωσε την ψήφο του στο κόμμα. Η συρρίκνωση της κοινοβουλευτικής ομάδας ενεργοποίησε αμέσως τις εσωτερικές διαδικασίες του Κινήματος με σκοπό τη διοργάνωση Συνεδρίου. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος δήλωσε ότι σκοπεύει να παραιτηθεί και ότι θα παραμείνει στην ηγεσία μέχρι τη διεξαγωγή του.

Το 10ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ συνήλθε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2015. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του έγινε η ανακήρυξη των τριών υποψηφιοτήτων για την ηγεσία του κόμματος, της Φώφης Γεννηματά, του Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλου και του Ανδρέα Λοβέρδου. Η εκλογή του νέου προέδρου έγινε με ανοιχτή ψηφοφορία των μελών και των φίλων του ΠΑΣΟΚ στις 14 Ιουνίου.

Η Φώφη Γεννηματά έλαβε πάνω από το 50% των ψήφων έναντι των δύο ανθυποψηφίων της και σύμφωνα με το καταστατικό ανακηρύχτηκε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει τα ηνία του κινήματος.

Το Νοέμβριο του 2019 έλαβε χώρα το 11ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ., με σκοπό την παράταση της θητείας της προέδρου, Φώφης Γεννηματά, μέχρι το 2021.

Ο θάνατος της Γεννηματά

Τον Οκτώβριο του 2021 ξεκίνησαν οι διαδικασίες εκλογής πρόεδρου του Κινήματος Αλλαγής και του ΠΑ.ΣΟ.Κ., με κύριους υποψηφίους τη Φώφη Γεννηματά, το Νίκο Ανδρουλάκη και τον Ανδρέα Λοβέρδο.

Ωστόσο, αιφνιδίως, η Γεννηματά απέσυρε την υποψηφιότητά της για λόγους υγείας και λίγες ημέρες αργότερα απεβίωσε από καρκίνο. Η διαδικασία συνεχίστηκε με την προσθήκη νέων υποψηφίων (Γερουλάνος, Χρηστίδης).

Τελικά, στον δεύτερο γύρο των εκλογών, πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. αναδείχθηκε ο Νίκος Ανδρουλάκης, έναντι του Γιώργου Παπανδρέου, με ποσοστό 67,60%.