Ο υδρολογικός κύκλος της Γης έχει διαταραχθεί για πρώτη φορά στην ιστορία με απρόβλεπτες συνέπειες

Πάνω από το 50% της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων απειλείται μέσα στα επόμενα 25 χρόνια εξαιτίας της παρέμβασης του ανθρώπου στον υδρολογικό κύκλο. Ήδη ο μισός πληθυσμός της γης αντιμετωπίζει έλλειψη φρέσκου νερού και το νούμερο αυτό θα αλλάξει προς τα πάνω.

Τι είναι ο υδρολογικός κύκλος

Ο υδρολογικός κύκλος είναι ο τρόπος που κυκλοφορεί το νερό στον πλανήτη. Η διαπνοή των φυτών και η εξάτμιση μεταφέρουν νερό στην ατμόσφαιρα. Ένα μέρος αυτού του νερού επιστρέφει στο έδαφος με τις βροχές και τα χιόνια, ενώ το υπόλοιπο καταλήγει στους ωκεανούς και τις θάλασσες ή πρώτα στις λίμνες και τα ποτάμια και μετά στις θάλασσες. Το νερό που πέφτει στο έδαφος απορροφάται από τα φυτά ή κυλά στην επιφάνεια για να καταλήξει στις λίμνες, στα ποτάμια και τις θάλασσες. Το σύστημα της ατμόσφαιρας είναι κάτι σαν «ποτάμι» που μεταφέρει νερό από τη μία περιοχή στην άλλη.

Το «μπλε» και το «πράσινο» νερό

Το «μπλε» νερό, αυτό που βρίσκεται στις λίμνες, τα ποτάμια και στο σύστημα των υπογείων υδάτων, μειώνεται δραματικά, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με το «πράσινο» νερό, αυτό που διαχειρίζονται τα φυτά και αποτελεί το 50% όλων των βροχοπτώσεων. Το νερό των φυτών είναι απαραίτητο για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων, που απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα αποτρέποντας την παγκόσμια θέρμανση. Η αποψίλωση των δασών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα και η θέρμανση ξεραίνει τα οικοσυστήματα και αυξάνει την ανάγκη για νερό.

Η Ρωσία και η Κίνα επωφελούνται περισσότερο από τα ατμοσφαιρικά «ποτάμια» νερού, ενώ η Ινδία και η Βραζιλία είναι οι σημαντικότεροι «εξαγωγείς», γιατί διαθέτουν το περισσότερο «πράσινο» νερό. Η κινεζική οικονομία εξαρτάται από τη διαχείριση δασών στην Ουκρανία, το Καζακστάν και τη Βαλτική, ενώ η Αργεντινή εξαρτάται από τη Βραζιλία.

Επιπτώσεις ακόμα και στο ακαθάριστο προϊόν

Ωστόσο, η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει απορρυθμίσει πλήρως αυτό το σύστημα για πρώτη φορά στην ιστορία, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην οικονομία, την παραγωγή τροφίμων και στα οικοσυστήματα. Σύμφωνα με αναφορά της Παγκόσμιας Επιτροπής Οικονομικών του Νερού, τα αποτελέσματα από δεκαετίες εκχερσώσεων, κακής διαχείρισης του νερού και υπερεκμετάλλευσης απειλούν τη ζωή 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, με τα φαινόμενα της ερημοποίησης να καταστρέφουν καλλιέργειες και να προκαλούν εκτοπισμούς πληθυσμών. Χωρίς άμεση δράση δεν απειλείται μόνο η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων, αλλά και το ακαθάριστο προϊόν των ανεπτυγμένων χωρών θα μειωθεί κατά 8% μέχρι το 2050 και των λιγότερο ανεπτυγμένων κατά 15%.

Ο Γιόχαν Ρόκστρεμ, πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιτροπής Οικονομικών του Νερού, αναφέρει ότι «για πρώτη φορά στην ιστορία έχουμε διαταράξει τον παγκόσμιο κύκλο νερού. Οι κατακρημνίσεις, η πηγή του φρέσκου νερού, δεν είναι πλέον αρκετές».

Δεδομένου ότι κάθε άνθρωπος χρειάζεται 50-100 λίτρα για τις βασικές του ανάγκες και 4.000 λίτρα νερού την ημέρα για να ζει αξιοπρεπώς, η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ακόμα πιο επιτακτική, αφού οι περισσότερες περιοχές δεν θα μπορούν να παρέχουν αυτές τις ποσότητες νερού. Ο Ρίτσαρντ Άλλαν, καθηγητής επιστήμης του κλίματος στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, συμφωνεί ότι η αναφορά «διαμορφώνει μια ζοφερή εικόνα της ανθρωπογενούς παρέμβασης στον υδρολογικό κύκλο που τροφοδοτεί με τον πιο σημαντικό φυσικό πόρο για την ανθρώπινη ζωή».

Το πρώτο θύμα της κλιματικής κρίσης

Ο Θάρμαν Σανμουγαράτναμ, πρόεδρος της Σιγκαπούρης, υποστηρίζει ότι οι χώρες πρέπει να αρχίσουν να συνεργάζονται πριν είναι πολύ αργά. «Πρέπει να σκεφτούμε ριζοσπαστικά πώς θα διατηρήσουμε τις πηγές νερού, πώς θα τις χρησιμοποιήσουμε πιο αποτελεσματικά και πώς θα έχει πρόσβαση στο φρέσκο νερό κάθε κοινότητα», εξηγεί στον Guardian. Και ο Ρόκστρεμ, επίσης, τονίζει ότι «το νερό είναι το πρώτο θύμα [της κλιματικής κρίσης], οι περιβαλλοντικές αλλαγές συσσωρεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο και βάζουν την σταθερότητα των συστημάτων ολόκληρου του πλανήτη σε κίνδυνο».

Η κρίση μπορεί να αποφευχθεί μόνο με καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων και σημαντική μείωση της ρύπανσης που προκαλεί την παγκόσμια θέρμανση, δηλαδή των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων. Οι χώρες πρέπει να αντιμετωπίσουν το νερό ως έναν κοινό πόρο και να συνεργαστούν για την προστασία του. Δεν είναι μόνο τα ποτάμια και οι λίμνες, αλλά είναι και η ατμόσφαιρα, η οποία διαπερνά τα σύνορα, που σημαίνει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε μία χώρα επηρεάζουν τη βροχόπτωση σε μια άλλη.