Ο "Σουλεϊμάν ο μεγαλοπρεπής" ως... Υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν
Η Αϊσέ επιλέχθηκε ανάμεσα σε πολλές γυναίκες από το χαρέμι για να ικανοποιήσει τον αρχηγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο λόγος για την πρόσκλησή της στο υπνοδωμάτιο του Σουλτάνου είναι προφανής, αν και στις σκηνές που ακολουθούν δεν φαίνεται το τι συνέβη. Απλά, τηλεθεατής βλέπει τον Σουλειμάν τον Μεγαλοπρεπή να στέλνει την άτυχη σκλάβα έξω από το δωμάτιο μετά την πράξη».
Είναι μία σκηνή από την τουρκική σαπουνόπερα « Ο Μεγαλοπρεπής Αιώνας» ( Muhteşem Yüzyil) που περιγράφει τη ζωή του Σουλειμάν του Μεγαλοπρεπούς , που κυβέρνησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1520 έως το θάνατό του το 1566. Η τηλεοπτική σειρά ξεκίνησε να προβάλλεται το 2011 και μέχρι σήμερα έχει μεταδοθεί σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο -ανάμεσά τους και στην Ελλάδα με επιτυχία μάλιστα(!) - και την έχουν δει περίπου 200 εκατομμύρια άτομα.
Ο «Μεγαλοπρεπής Αιώνας» δεν είναι η μόνη τουρκική σαπουνόπερα που μεταδόθηκε σε όλον τον κόσμο. Ισως είναι δύσκολο να το πιστέψουμε αλλά -όπως γράφει το Der Spiegel «η Τουρκία έχει γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας τηλεοπτικών σειρών στον κόσμο. Εκατομμύρια άνθρωποι από το Πακιστάν ως τη Χιλή παρακολουθούν καθημερινά στις τηλεοράσεις τους τουρκικές σαπουνόπερες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία» .
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι μέχρι σήμερα έχουν προβληθεί και στην Ελλάδα 55 τουρκικές τηλεοπτικές σειρές. Σύμφωνα με την El Pais «τα συστατικά της τουρκικής σαπουνόπερας είναι απλά: Πρόκειται συνήθως για ιστορίες αγάπης με πανέμορφους ηθοποιούς που ξεχειλίζουν από δράμα και συναίσθημα». Πίσω φυσικά από τα φανταχτερά κοστούμια εποχής και τα υπέροχα πλάνα του Βοσπόρου κρύβονται πολλές φορές «δύσκολες συνθήκες εργασίας, καθώς οι οι σεναριογράφοι πρέπει να προσέχουν διαρκώς μην τυχόν υπερβούν συγκεκριμένες κόκκινες γραμμές της Ισλαμο-συντηρητικής κυβέρνησης της Τουρκίας» γράφει η El Pais. Η εξαγωγική επιτυχία της σαπουνόπερας του Σουλεϊμάν που έχει γυριστεί στο περίφημο Παλάτι Τόπ Καπί, είναι τέτοια ,που έχει συμβάλει σημαντικά στο να αυξηθεί η τουριστική ροή στην Κωνσταντινούπολη και στην Τουρκία γενικότερα. Και μάλιστα ακόμη και από χώρες της Λατινικής Αμερικής ,όπως γράφει η El Pais. Σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα El Pais , τα ταξίδια από χώρες της Λατινικής Αμερικής με προορισμό την Τουρκία είχαν αυξηθεί προ κορονοϊού κατά 35% και λόγω της ξαφνικής αύξησης της τουριστικής κίνησης η κρατική Turkish Airlines έχει απευθείας πτήσεις από την Κωνσταντινούπολη προς το Ρίο ντε Τζανέιρο και άλλες πόλεις της Νότιας Αμερικής… Και δεν είναι μόνο αυτό! Οι σαπουνόπερες αποτελούν πλέον πηγή «ήπιας ισχύος» όπως αναφέρει η ισπανική εφημερίδα ,καθώς «συμβάλλουν στη βελτίωση της εικόνας της Τουρκίας στο εξωτερικό ,ενισχύοντας την τουρκική διπλωματία». Οπως τιτλοφορεί το σχετικό ρεπορτάζ το Der Spiegel, «Ο Σουλτάνος προοδεύει» , με το γερμανικό περιοδικό να σημειώνει ότι οι σαπουνόπερες είναι «πολύ χρήσιμες για τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν».
Την ίδια ώρα πάντως είναι άθλια η μεταχείριση που υφίστανται τα μη Οθωμανικά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς . Το Der Spiegel καταγγέλλει «τα δύο μεγάλα σκάνδαλα που αφορούν την μετατροπή σε τζαμί της Αγια Σοφιάς και τη χρήση …κομπρεσέρ στις εργασίες αναστήλωσης του περίφημου Πύργου του Γαλατά», που είχαν αναγείρει οι Γενουάτες το 1348. « Για την Αγια Σοφιά ,το κυβερνών κόμμα AKP δεν έχει μακροπρόθεσμο σχέδιο για το κτίριο. Πριν από λίγες μέρες, τα μωσαϊκά στο εσωτερικό ήταν καλυμμένα με ύφασμα. Αυτό φαινόταν σαν προσωρινή λύση και έκανε την επίσκεψη λιγότερο ελκυστική για τους τουρίστες. Τα ψηφιδωτά και μαζί τους η χριστιανική κληρονομιά είναι ορατά ξανά,αλλά οι ειδικοί υποπτεύονται ότι αυτό οφείλεται στην κριτική της Unesco» γράφει το γερμανικό περιοδικό. "Φαίνεται ότι η κυβέρνηση Ερντογάν δεν γνωρίζει τι πρόκειται να κάνει με την Αγία Σοφία", δήλωσε η Αλεξάντρα Βούκοβιτς ,καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ειδική στην αναστήλωση ιστορικών κτιρίων. Απλά , η τουρκική κυβέρνηση δίνει προσοχή στα κτίρια "με τα οποία η Τουρκία μπορεί να βελτιώσει την εικόνα της ή που είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για τους τουρίστες και θα μπορούσαν να αποφέρουν περισσότερα χρήματα", λέει η Βούκοβιτς. Αυτό ισχύει και για τον Πύργο του Γαλατά, την εποπτεία του οποίου αφαίρεσε το καλοκαίρι από τον Δήμο της Κωνσταντινούπολης με το έτσι θέλω το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού . «Λίγο αργότερα, εμφανίστηκε ένα βίντεο που προκάλεσε τρόμο» γράφει το Der Spiegel : «Στις εργασίες αποκατάστασης στον Πύργο του Γαλατά, οι χρησιμοποιούσαν …κομπρεσέρ. Μετά από τις έντονες αντιδράσεις, έγινε …επίπληξη στην κατασκευαστική εταιρεία , η οποία σε αρχιτέκτονα που είναι κοντά στο κυβερνών κόμμα ,σύμφωνα με την αντιπολίτευση» γράφει το γερμανικό περιοδικό.
Αναστήλωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
Αλλωστε δεν είναι μυστικό ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να «αναστήσει» την Οθωμανική Αυτοκρατορία ή να χρίσει τον εαυτό του ως Σουλτάνο. «Υπάρχει αλήθεια εδώ» γράφει στο αμερικανικό περιοδικό Time ο καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Γέιλ, Αλαν Μικαίλ, που θεωρείται αυθεντία σε θέματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε και το νέο βιβλίο του καθηγητή Μικαίλ με τίτλο «God's Shadow: Sultan Selim, His Ottoman Empire, and the Making of the Modern World».
Ο Αμερικανός καθηγητής υποστηρίζει ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να ακολουθήσει το παράδειγμα του Οθωμανού σουλτάνου Σελίμ του Πρώτου ,γνωστού και ως «Γιαβούζ-σκληρός». Ο Σελίμ που κυβέρνησε πριν τον Σουλειμάν τον Μεγαλοπρεπή , ήταν μάλιστα ο πρώτος Οθωμανός σουλτάνος που έλαβε το τίτλο του χαλίφη του Ισλάμ. «Ο Σελίμ πέθανε πριν από 500 χρόνια, το 1520 και κατά τη διάρκεια της ζωής του η Οθωμανική Αυτοκρατορία επεκτάθηκε από μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη σε μια τεράστια παγκόσμια αυτοκρατορία» γράφει καθηγητής Μικαίλ. «Για τον Ερντογάν, αυτός ο σουλτάνος προσφέρει ένα πρότυπο για την Τουρκία ώστε να γίνει μια παγκόσμια πολιτική και οικονομική δύναμη, με επιρροή από την Ουάσινγκτον ως το Πεκίνο, συνθλίβοντας τους ξένους και τους εγχώριους αμφισβητίες» γράφει στο Time ο καθηγητής του Γέιλ. Ο Αμερικανός ιστορικός αποκαλύπτει ότι ο Ερντογάν έχει δείξει με μια σειρά συμβολικές πράξεις ότι ο Σουλτάνος Σελίμ είναι το πρότυπό του: «Εδωσε το όνομα Σελίμ στην πρόσφατα κατασκευασμένη ,τρίτη γέφυρα στο Βόσπορο. Διέθεσε επίσης τεράστια ποσά για την κατασκευή του τάφου του Σελίμ και άλλων μνημείων που συνδέονται με την διακυβέρνησή του. Όταν ο Ερντογάν νίκησε μάλιστα στο προεδρικό δημοψήφισμα του 2017 με το οποίο ενίσχυσε καθοριστικά τις εξουσίες του, έκανε την πρώτη δημόσια εμφάνισή του- προσκύνημα στον τάφο του Σελίμ.
Ο καθηγητής Μικαίλ προειδοποιεί ότι «πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί για το γεγονός ότι ο Ερντογάν ακολουθεί αποκλειστικά το όραμα του Σελίμ για την τουρκική εξωτερική πολιτική". Οπως λέει "ο Σελίμ αντιπροσωπεύει ένα ιστορικό παράδειγμα ισχυρής πολιτικής που οδήγησε σε περιφερειακούς πολέμους, σε απόπειρα εξόντωσης θρησκευτικών μειονοτήτων και στη μονοπώληση των παγκόσμιων οικονομικών πόρων. Εκτός από τις προσπάθειές του να μονοπωλήσει τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, ο Ερντογάν δρομολογεί στρατιωτικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή, από τη Συρία, ως τη Λιβύη και την Υεμένη. Στο εσωτερικό της χώρας του, ο Τούρκος πρόεδρος ασκεί επίσης διώξεις ενάντια στην κοινότητα των Σιϊτών, τους Κούρδους, τους διανοούμενους, τους χριστιανούς, τους δημοσιογράφους και τους Αριστερούς. Ο Ερντογάν καλλιεργεί τη δική του σουνιτική θρησκευτικότητα για να τοποθετήσει το Ισλάμ στο επίκεντρο της εσωτερικής ατζέντας της Τουρκίας» τονίζει ο Αμερικανός ιστορικός.
Ολο και πιο επιθετική εξωτερική πολιτική
Η Αγκυρα αξιοποιεί τις μελλοδραματικές σαπουνόπερες για να ρίχνει στάχτη στα μάτια του κόσμου,αποκρύβοντας την «ολο και πιο επιθετική εξωτερική πολιτική» ,όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Γερμανικού τηλεοπτικού δικτύου N-tv. «Οι ομιλίες σε εκπροσώπους της εγχώριας βιομηχανίας όπλων πρέπει να δίνουν μεγάλη χαρά στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς η υπόλοιπη τουρκική οικονομία βρίσκεται σε βαθιά κρίση και μόνο αυτός ο κλάδος ενισχύεται» ,αναφέρει το γερμανικό δίκτυο. Σύμφωνα με αξιολόγηση του ινστιτούτου Sipri, η Τουρκία είναι ένας από τους ανερχόμενους εξαγωγείς όπλων στον κόσμο. «Η μαζική επέκταση της τουρκικής βιομηχανίας όπλων αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής - και μιας ολοένα και πιο επιθετικής εξωτερικής πολιτικής» προσθέτει το N-tv. Οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 69% στο διάστημα 2015-19 ,σύμφωνα με στοιχεία του Γερμανικό Ινστιτούτου Διεθνών Θεμάτων και Ασφάλειας (SWP). Ο κύκλος εργασιών της τουρκικής βιομηχανίας εξοπλισμών αυξήθηκε από ένα δισεκατομμύριο ευρώ το 2002 ,σε 11 δισεκατομμύρια ευρώ το 2020. Η τουρκική αμυντική βιομηχανία κατασκευάζει ένα ευρύ φάσμα προϊόντων - και οι δεσμοί της με την κυβέρνηση είναι προφανείς. Το μαχητικό drone, το Bayraktar TB2, κατασκευάζεται από μια εταιρεία που ανήκει στον ένα γαμπρό του Ερντογάν. Ένας άλλος σημαντικός «παίκτης», σύμφωνα με τον Χιρκάν Ασλί Ακσόι ,στέλεχος του γερμανικού Κέντρου Εφαρμοσμένων Τουρκικών Σπουδών (CATS) ,είναι η τουρκική αμυντική βιομηχανία Sadat, το αφεντικό της οποίας είναι πρώην σύμβουλος του Ερντογάν. «Τα τουρκικά οπλικά συστήματα και τεχνογνωσία εξάγονται σχεδόν σε κάθε ήπειρο» λέει ο Χουσείν Μπαγκτσί, καθηγητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Odtü στην Άγκυρα. Η ακτοφυλακή στη Νιγηρία, για παράδειγμα, κάνει περιπολίες με τουρκικό εξοπλισμό, όπως και στη Σομαλία. «Τι κάνει τα οπλικά συστήματα από την Τουρκία τόσο δημοφιλή; Η τιμή αγοράς και η ποιότητα» λέει ο Τούρκος καθηγητής . «Τα τουρκικά drones , για παράδειγμα, είναι σημαντικά φθηνότερα από αυτά των ΗΠΑ - και σε αντίθεση με το Ισραήλ, για παράδειγμα, η Τουρκία διαθέτει εκτεταμένα πεδία δοκιμών για τα όπλα της» προσθέτει. Αλλωστε, «ο πόλεμος μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και η συνεχιζόμενη σύγκρουση στη Λιβύη προσέφερε ανεκτίμητη εμπειρία στους ειδικούς της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας», λέει ο Τσαν Κασάπογλου, ερευνητής στο Κέντρο Οικονομικής και Εξωτερικής Πολιτικής Edam στην Κωνσταντινούπολη.
Φυσικά, η Τουρκία παραμένει προνομιακός πελάτης της Γερμανίας σε ότι αφορά τα οπλικά συστήματα. Είναι τυχαία άλλωστε η ευρύτερη πολιτική στήριξη που παρέχει το Βερολίνο στην Αγκυρα. Πέρυσι οι γερμανικές εξαγωγές οπλικών συστημάτων από το Βερολίνο στην Τουρκία έφτασαν τα 344,6 εκατομμύρια ευρώ - δηλαδή περισσότερο από το ένα τρίτο των πωλήσεων της γερμανικής αμυντικής βιομηχανίας. Η γερμανική ThyssenKrupp ναυπηγεί ήδη έξι υπερσύγχρονα υποβρύχια U-214 στην Τουρκία. Ο Χιρκάν Ασλί Ακσόϊ προειδοποιεί ότι η Τουρκία γίνεται «ένας όλο και πιο επικίνδυνος παίκτης». Αλλωστε ,ο Ερντογάν πρόσφατα κατέστησε σαφείς τις προτεραιότητές του: «Δεν θα ανεχτούμε τη στασιμότητα στην αμυντική βιομηχανία…Θα συνεχίσουμε να την αναπτύσσουμε ακόμη περισσότερο»…Όχι προφανώς σε ένδειξη καλής διάθεσης στις "ειρηνευτικές" διερευνητικές συνομιλίες …
