Ναυάγιο στη Βόρεια Θάλασσα: Τι (δεν) ξέρουμε για τη διαρροή χημικών στη θάλασσα - Το μάθημα του 2010

Πλέον, είναι ευρέως γνωστό πως οι συνέπειες που επιφέρει μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα στην θάλασσα, είναι τεράστιες για τον θαλάσσιο βιότυπο και όχι μόνο. 

Με αφορμή την πρόσφατη σύγκρουση των δυο τάνκερ στη Βόρεια Θάλασσα και την περιβαλλοντική καταστροφή που συνεπάγεται του ατυχήματος, δημοσίευμα του BBC εξέτασε τα αποτελέσματα που είχε η μεγαλύτερη θαλάσσια διαρροή πετρελαίου. 

Η μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα στην ιστορία

Στις 20 Απριλίου του 2010, μια έκρηξη που σημειώθηκε στο υπεράκτιο γεωτρύπανο, υπό την διαχείριση της μεγάλης εταιρείας καυσίμων BP, ήταν αρκετή για να αφαιρέσει τη ζωή 11 ανθρώπων και να απελευθερώσει στον Κόλπο του Μεξικού 4,9 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου, δηλαδή 779 εκατομμύρια λίτρα ή ακόμα πιο απλά πάνω από 300 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων. Το αποτέλεσμα, όπως φαντάζει ήταν τραγικό. Περισσότερα από ένα εκατομμύριο θαλασσινά πτηνά πέθανα, ενώ οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και τα ανθρώπινα προβλήματα υγείας ακολουθούν μέχρι και σήμερα τον πλανήτη.

Για τον περιορισμό της τεράστιας περιβαλλοντικής καταστροφής, η εταιρεία επιστράτευσε πολλά μέσα για να μαζέψουν το πετρέλαιο που είχε περιχυθεί στην θάλασσα. Ωστόσο, πιστεύεται πως μόλις το ένα τρίτο του συνολικού καυσίμου μπόρεσε να απομακρυνθεί από τον ωκεανό, αφήνοντας έκπληκτους τους επιστήμονες του τότε. 

Τι ισχύει για τις πετρελαιοκηλίδες

Πλέον, ξυπνούν ξανά οι μνήμες του τότε. Ο Τζέφρι Σορτ, ειδικός στις πετρελαιοκηλίδες και συνταξιούχος επιστήμονας της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ, αποκάλυψες τις σκέψεις του όταν συνάδελφος, του εξήγησε τι συνέβη στη Βόρεια Θάλασσα. 

«Ήξερα αμέσως ότι αυτό θα ήταν οικολογικά και οικονομικά καταστροφικό, ότι θα κατέστρεφε τις ζωές δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και ότι θα κυριαρχούσε στην επαγγελματική μου ζωή για τα επόμενα αρκετά χρόνια. Όλα αυτά αποδείχθηκαν αλήθεια», εξηγεί.

Οι πετρελαιοκηλίδες είναι η τρίτη μεγαλύτερη πηγή πετρελαίου στη θάλασσα, μετά τις χερσαίες απορροές (από πόλεις και οχήματα) και τις φυσικές διαρροές. Αυτό που αναλύεται είναι πως οι πετρελαιοκηλίδες είναι οι πιο επικίνδυνες καθώς απελευθερώνουν την μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου ανά μονάδα.

Μάλιστα, όταν προκύπτουν τέτοιες καταστροφές, το πρώτο βήμα είναι ο περιορισμός της εξάπλωσης και η αμέσως επόμενη η ανάκτηση από τη θάλασσα. Αυτό που όμως προκαλεί ίσως την μεγαλύτερη ανησυχία είναι όταν το πετρέλαιο καταλήξει σε ακτογραμμή, όπου μπορεί να προκληθεί τεράστια ζημιά. Υπολογίζεται πως ο καθαρισμός ακτής από πετρελαιοκηλίδα μπορεί να διαρκέσει μέχρι και χρόνια ανάλογα με την ποσότητα και τη σοβαρότητα της μόλυνσης. 

Οι έρευνες του σήμερα

Τα τελευταία χρόνια πληθώρα μελετών εξετάζουν τους διάφορους τρόπους που θα μπορούσαν να απορροφήσουν τις πετρελαιοκηλίδες. Όπως διευκρινίζεται, όλες οι έρευνες βασίζονται πάνω στις ιδιότητες έλξης του πετρελαίου στο νερό με τεράστια τεχνολογικά «σφουγγάρια» που θα το τραβήξουν και θα το αποθηκεύσουν, ωστόσο μέχρι στιγμής οι συγκεκριμένες τεχνικές είναι συνήθως χρήσιμες μονάχα σε μικρές διαρροές. 

Ο Γκιουαιχούα Γιου, καθηγητής επιστήμης υλικών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, μαζί με την ομάδα του ξεκίνησαν να εργάζονται σε έναν πρωτοποριακό τρόπο που φαίνεται πως διαχωρίζει το πετρέλαιο από το νερό σε ένα ποσοστό της τάξης του 99%. Σε ένα έγγραφο του 2023, το εργαστήριο ανέπτυξε ένα πρότυπο με ταχύτητα συλλογής 10 φορές μεγαλύτερη από τις τρέχουσες μεθόδους καθαρισμού. 

Η εφεύρεση έχει δοκιμαστεί μονάχα σε μικρές διαρροές πετρελαίου σε μια λίμνη της Κίνας αλλά ο Γιου υποστηρίζει πως υπάρχουν συνομιλίες με βιομηχανία που είναι πρόθυμη να στηρίξει το έργο του. Το συνολικό κόστος, όπως εξηγεί θα είναι σε λογικά πλαίσια. 

Ο πλανήτης κάνει τη δουλεία... μόνος του 

Όσο παράξενο και αν φαίνεται, υπάρχουν περιπτώσεις που η οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση αποτελεί την χειρότερη επιλογή. Αυτό, γιατί τα μικρόβια των ωκεανών έχουν αναπτυχθεί με σκοπό να «τρώνε» το πετρέλαιο που διαρρέει φυσικά από το περιβάλλον. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει πως τα ίδια τα μικρόβια και οι μύκητες μπορούν να εξαφανίσουν μόνα τους (!) μια πετρελαιοκηλίδα, ενώ η οποιαδήποτε παρέμβαση θα διατάραζε την διαδικασία. 

Παρόλα αυτά, οι επιστήμονες βρίσκονται στην αρχή της κατανόησης των πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μικροβίων και των χημικών διασπάσεων. 

Η παρέμβαση και η... πρόσληψη

Σε τελική ανάλυση, λέει ο Σορτ, το να «καθαριστούν» τέτοιες περιβαλλοντικές καταστροφές είναι πάρα πολύ δύσκολο, γεγονός που κάνει την πρόσληψη την πιο σημαντική ενέργεια. «Η πρόληψη θα είναι η πιο γόνιμη γραμμή προσέγγισης. Πρέπει να συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε μέτρα ασφάλειας.»

«Οι κίνδυνοι μπορούν να μειωθούν, αλλά όσο το πετρέλαιο έχει τόση προσφορά δεν πρόκειται να απαλλαγούμε από τις διαρροές», συνεχίζει ο Σορτ, αναφέροντας πως λόγω της μεγάλης προσφοράς οι ΗΠΑ την περσυνή χρονιά παρήγαγαν περισσότερο από κάθε άλλη χώρα. «Όσο δεν μειώνεται η εξάρτηση από το πετρέλαιο, οι κίνδυνοι πετρελαιοκηλίδων θα παραμένουν μαζί μας», λέει κλείνοντας ο επιστήμονας της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ.