Μητσοτάκης: Επιμένω στην ανάγκη να αυξάνονται οι μισθοί

Για τον καπιταλισμό, τον νέο προοδευτικό χώρο αλλά και για τους πολιτικούς του αντιπάλους μιλάει σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο πρόεδρος της ΝΔ και πρώην πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Αναλυτικά, η συνέντευξη του Κυριάκου Μητσοτάκη:

Πότε θεωρείτε ότι κλείδωσαν οι συσχετισμοί δυνάμεων όπως αποτυπώθηκαν στην κάλπη της 21ης Μαΐου;

Δεν είμαι σε θέση να το ξέρω ακριβώς. Εκείνο που εγώ έβλεπα στις συγκεντρώσεις μας ήταν πολύς και ενθουσιώδης κόσμος. Προφανώς πείθαμε. Οι εκλογές ωστόσο δεν κρίνονται στην προεκλογική περίοδο. Κρίνονται στη διάρκεια της τετραετίας. Κατά την κυβερνητική θητεία μας, οι Ελληνες εκτίμησαν ότι είμαστε αποτελεσματικοί και ειλικρινείς. Και δεν διστάζουμε, όταν σφάλλουμε, να ζητάμε συγγνώμη.

Προσωπικά δεν περίμενα το double score. Πίστευα ωστόσο ότι μπορούσαμε – και δικαιούμασταν – να φτάσουμε σε ένα αποτέλεσμα ακόμα καλύτερο από τις εκλογές του 2019.

Η προσδοκία σας για τις 25 Ιουνίου ποια είναι;

Μια ασφαλής πλειοψηφία. Ο,τι περίπου είχαμε. 158, 160 έδρες... Δεν χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω.

Εάν εκλέγατε 180 βουλευτές, θα προχωρούσατε σε αλλαγή του Συντάγματος;

Δεν θα έχουμε 180 βουλευτές. Μα και να είχαμε, μπορώ να δεσμευτώ δημόσια ότι δεν θα έκανα συνταγματικές αλλαγές χωρίς τη συναίνεση τουλάχιστον ενός ακόμα κόμματος.

Οι αντίπαλοί σας αντιθέτως φαίνεται ότι δεν είχαν πάρει χαμπάρι τι τους ερχόταν... Είχαν χάσει την επαφή τους με την κοινωνία;

Ναι. Φαντάζονταν ότι η οργή, την οποίαν οι ίδιοι διακινούσαν κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είχε ανταπόκριση στην ευρύτερη κοινωνία. Οτι το σύνθημα «Μητσοτάκη γαμιέσαι» ήταν πλειοψηφικό. Βαυκαλίζονταν πως νομοτελειακά θα επανέρχονταν στην εξουσία. Δίχως να έχουν προχωρήσει οι ίδιοι σε καμία εσωτερική ανανέωση. Είχαν μια ολόκληρη τετραετία στη διάθεσή τους για να επανεφεύρουν τον εαυτό τους και την άφησαν να πάει στράφι. Και τελικά έτρεξαν μια αντικειμενικά πολύ κακή καμπάνια.

Στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων πολλών μηνών μού έκανε εντύπωση πόσο χαμηλά ιεραρχούσαν οι Ελληνες το ζήτημα των παρακολουθήσεων και των υποκλοπών. Ασχέτως εάν εσείς ενεργήσατε σωστά, εάν το αντιμετωπίσατε όπως έπρεπε, δεν σας προβληματίζει η ουσιαστική αδιαφορία της κοινωνίας για ένα τέτοιο ζήτημα;

Εγώ το ιεραρχώ ψηλά πάντως. Το κρίνω ως πολύ σημαντικό. Για αυτό και ανέλαβα την ευθύνη που μου αναλογούσε και προχώρησα στις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις. Καταλαβαίνω απόλυτα γιατί εκείνο που καίει σήμερα τον κόσμο είναι οι τιμές στο σουπερμάρκετ. Οι υποκλοπές ήταν πρόβλημα του πολιτικού συστήματος. Οχι της κοινωνίας.

Μετά τις εκλογές τι θα αντιμετωπίσουμε ως χώρα;

Πιστεύω ότι μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα είναι να συνεχίσει να συντηρεί ρυθμούς ανάπτυξης πολύ υψηλότερους από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστε να πετύχουμε την πραγματική σύγκλιση.

Η Ελλάδα είναι ακόμα σημαντικά πίσω ως προς το διαθέσιμο εισόδημα. Γιατί; Γιατί φάγαμε στο κεφάλι τη μεγαλύτερη κρίση που έχει περάσει ποτέ χώρα του ΟΟΣΑ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χάσαμε το 25% του ΑΕΠ. Και ακόμα δεν έχουμε καλύψει το χαμένο έδαφος. Πρέπει άρα να τρέξουμε ακόμα πιο γρήγορα.

Πρώτη προτεραιότητα είναι η ανάπτυξη. Με διαφορετικά όμως χαρακτηριστικά από το παρελθόν. Ανάπτυξη που να στηρίζεται σε επενδύσεις και σε εξωστρέφεια και όχι σε κατανάλωση. Η οποία ταυτόχρονα να μειώνει το δημόσιο χρέος, να μην είναι δηλαδή ανάπτυξη με δανεικά όπως εκείνη που μας οδήγησε στη χρεοκοπία. Που να δίνει μεγάλη έμφαση στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων: στη σύγκλιση των μισθών και κυρίως στη στήριξη των χαμηλών μισθών. Που να έχει χαρακτηριστικά ψηφιακά και σίγουρα θα σέβεται το περιβάλλον.

Υπάρχει ένα άρωμα σοσιαλδημοκρατίας στα όσα λέτε...

Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων, που νομοτελειακά παράγει ο καπιταλισμός, αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση για όλα τα κόμματα τα οποία αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικά και θέλουν να καλύπτουν τον μεσαίο χώρο, τον χώρο του Κέντρου. Ασχετα εάν προέρχονται από την Κεντροδεξιά ή από την Κεντροαριστερά.

Πώς θα οδηγηθούμε σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Επιμένω στην ανάγκη να αυξάνονται οι μισθοί. Οι επιχειρήσεις, επειδή έχουν στηριχθεί αρκετά από την κυβέρνηση, οφείλουν να συμμετέχουν στην προσπάθεια. Η άνοδος των μισθών δεν επιτυγχάνεται με κάποια ντιρεκτίβα. Είναι αποτέλεσμα απτών πολιτικών. Οι επενδύσεις μειώνουν την ανεργία. Αυξάνουν την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων. Στους επιχειρηματίες που μου παραπονιούνται ότι δεν βρίσκουν εργαζομένους απαντάω «πω πω, στεναχωριέμαι πολύ για εσάς! Υπάρχει όμως λύση: πληρώστε περισσότερο και θα τους βρείτε!»

Πιστεύω στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Και χαίρομαι ιδιαίτερα διότι σε πολλούς κλάδους έχουμε κλαδικές συμβάσεις που πληρώνουν μισθούς πολύ καλύτερους από τον βασικό.

Θα εξακολουθούμε να στηρίζουμε το λαϊκό εισόδημα. Και με στοχευμένες μειώσεις φόρων. Θέλουμε το πορτοφόλι των εργαζομένων στην Ελλάδα να παχύνει. Είναι αυτό κεντροαριστερή ατζέντα; Εγώ θα την ονόμαζα παρακαταθήκη του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους.

Ποια πιστεύετε είναι η καλύτερη κατάσταση στην οποία μπορεί να βρίσκεται η πατρίδα μας σε δέκα χρόνια από σήμερα, το 2033; Και ποια η χειρότερη;

Το χειρότερο σενάριο το έχουμε αφήσει οριστικά πίσω μας. Ηταν το φάσμα της άτακτης χρεοκοπίας κατά τη δεκαετία του 2010.

Δεν υπάρχει κίνδυνος υποτροπής;

Θα υπήρχε – και μεγάλος μάλιστα – εάν επιστρέφαμε στις κακές συνήθειες του παρελθόντος.

Η παρούσα κυβέρνηση έχει πείσει τις αγορές ότι είμαστε πλέον αξιόπιστοι. Για αυτό και τα επιτόκια δανεισμού μας πλησιάζουν της Ισπανίας. Οι αγορές έχουν προεξοφλήσει την επενδυτική βαθμίδα. Γιατί; Επειδή έχουν προεξοφλήσει τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 25ης Ιουνίου. Το καλό σενάριο για την Ελλάδα σε βάθος δεκαετίας είναι να κάνουμε ένα μεγάλο άλμα σύγκλισης με την Ευρώπη. Να πετύχουμε κάτι αντίστοιχο με την Ιρλανδία. Η οποία μπήκε στην Ευρώπη ως φτωχός συγγενής και σήμερα έχει κατά κεφαλήν ΑΕΠ πολύ μεγαλύτερο του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Κάποιοι αντιμετωπίζουν με έντονο σκεπτικισμό τη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη. Αφενός επειδή ανησυχούν μήπως ο τουρισμός πάρει χαρακτήρα μονοκαλλιέργειας, με όλα τα ρίσκα που αυτό συνεπάγεται. Αφετέρου διότι διαπιστώνουν ότι ο έλληνας πολίτης, μεσαίου εισοδήματος και κάτω, χάνει αντικειμενικά την πρόσβαση σε ολοένα και περισσότερα θέρετρα, κυρίως νησιωτικά.

Ο προβληματισμός τους είναι εύλογος. Δεν θα γίνει ωστόσο ο τουρισμός μονοκαλλιέργεια. Εάν δει κανείς τη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας σήμερα, θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν πολλοί κλάδοι οι οποίοι έχουν ιδιαίτερα δυναμική ανάπτυξη πέραν του τουρισμού. Ο τουρισμός θα παραμείνει πάντα εξαιρετικά σημαντικός. Προηγείται όμως η προστασία του περιβάλλοντος, των πολύ ευαίσθητων οικοσυστημάτων, ιδίως στα νησιά. Θα πρέπει ενδεχομένως να πατήσουμε φρένο και όχι γκάζι.

Αυτό πώς θα συμβεί ακριβώς;

Η πρόσφατη παρέμβασή μου στη Μύκονο αποτέλεσε ένα ηχηρό μήνυμα σε όσους αντιλαμβάνονται τον τουρισμό σαν ευκαιρία γρήγορου πλουτισμού, αδιαφορώντας για τις παρενέργειες. Οι νόμοι του κράτους πρέπει να γίνονται απολύτως σεβαστοί. Κάνουμε πλέον ηλεκτρονικές διασταυρώσεις για τις άδειες οικοδόμησης που εκδίδονται και εντοπίζουμε εύκολα τα αυθαίρετα.

Επιδιώκουμε να προσελκύσουμε στην Ελλάδα επισκέπτες με μεγάλη καταναλωτική δύναμη. Σίγουρα η ποιοτική άνοδος του τουρισμού ανεβάζει τις τιμές. Προφανώς κάποια νησιά ακριβαίνουν πάρα πολύ. Υπάρχουν όμως στην πατρίδα μας τόσες εναλλακτικές, ώστε δεν νομίζω ότι ο Ελληνας θα στερηθεί ποτέ τη δυνατότητα να κάνει πολύ ωραίες διακοπές σε λογικότατες τιμές...

Είναι ωστόσο έως και τραυματικό για τον Ελληνα να ξέρει ότι πέντε, δέκα νησιά – ο αριθμός τους ολοένα αυξάνεται – έχουν γίνει για εκείνον άβατα.

Η Μύκονος...

Και η Σαντορίνη και η Πάρος, προσεχώς ίσως και η Κέρκυρα.

Και σε αυτά τα νησιά μπορείς να πας...

Για πολύ λίγο. Για μια νύχτα.

Δεν μπορείς να τα έχεις και τα δύο. Ο τουρισμός πολυτελείας – το τονίζω – φέρνει λεφτά στη χώρα μέσα από τη φορολόγηση και ανεβάζει τους μισθούς. Διαφορετικούς μισθούς μπορεί να δώσει στο προσωπικό του ένα ξενοδοχείο που χρεώνει χίλια ευρώ το βράδυ, διαφορετικούς ένα ξενοδοχείο που χρεώνει πενήντα. Μας ενδιαφέρει οι εργαζόμενοι στον τουρισμό να εκπαιδεύονται καλύτερα και να αμείβονται καλύτερα. Ο τουρισμός είναι μια οικονομία υπηρεσιών. Δεν κινδυνεύουν οι άνθρωποί του να αντικατασταθούν από ρομπότ. Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης που ανατέλλει, πρέπει να σκεφτόμαστε και ποιες δουλειές θα υπάρχουν σε δέκα - δεκαπέντε χρόνια. Οι υπηρεσίες είναι πιο προστατευμένες από τη βαριά βιομηχανία.

Ακόμα και στις πόλεις οι οικονομικά πιο αδύναμοι πιθανόν να αναγκαστούν να φύγουν από τις γειτονιές τους, που θα έχουν μπει σε διαδικασία gentrification, και να μετακομίσουν σε πιο απομακρυσμένες ή και υποβαθμισμένες περιοχές. Οπως στη Νέα Υόρκη, στο Παρίσι, στο Λονδίνο...

Το μεγάλο στοίχημα στην Αθήνα είναι ακριβώς να ξαναζωντανέψουν οι γειτονιές. Αυτό συμβαίνει, λόγου χάρη, στην Κυψέλη. Εάν έχεις ένα πατρικό σπίτι στην Κυψέλη, που έμενε επί χρόνια κλειστό, μπορείς να το πάρεις από τους γονείς σου χωρίς να πληρώσεις φόρο και με ένα πρόγραμμα επιδότησης και ενεργειακής αναβάθμισης να το ανακαινίσεις πλήρως.

Η Κυψέλη έχει θεμελιώδη προβλήματα. Παλιές πολυκατοικίες χωρίς κεντρική θέρμανση ούτε πάρκινγκ, πολύ στενούς δρόμους...

Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει...

Με τα airbnb τι θα γίνει;

Σίγουρα θα μπουν αυστηρότερα πλαίσια για τα airbnb.

Με το Ελληνικό;

Προχωράει.

Θα έχει στο κέντρο του ένα καζίνο και γύρω του κάτι πύργους με πανάκριβα διαμερίσματα...

Το Ελληνικό δεν στηρίζεται πλέον στο καζίνο. Ετσι ξεκίνησε. Εχει αλλάξει. Πράγματι εκεί θα πωλούνται διαμερίσματα πολύ ακριβά. Ταυτόχρονα θα είναι και ένας μεγάλος δημόσιος χώρος με ένα πάρκο δυόμισι χιλιάδων στρεμμάτων, το οποίο θα το χαίρονται όλοι οι Αθηναίοι. Αρα το Ελληνικό πέραν του ότι είναι ένας αιμοδότης ανάπτυξης, δημιουργός δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας, θα μας δώσει και πρόσβαση σε έναν πνεύμονα μεγέθους Χάιντ Παρκ.

Το οποίο πώς θα συντηρείται;

Θα συντηρηθεί από την ίδια την εταιρεία που θα το κατασκευάσει. Το πάρκο θα είναι δημόσιο, μα η εταιρεία έχει την υποχρέωση συντήρησής του.

Δεν συμφωνείτε ότι στην εκπαίδευση έχουν καθυστερήσει οι αναγκαίες επαναστατικές μεταρρυθμίσεις; Δεν είναι επείγον να αναβαθμιστούν τα τεχνικά και επαγγελματικά λύκεια; Να αλλάξουν το ταχύτερο τα βιβλία σε δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο;

Με νόμο που ψηφίσαμε, φεύγουμε πλέον από το ένα βιβλίο για κάθε μάθημα. Οι δάσκαλοι μπορούν να χρησιμοποιούν πολλά συγγράμματα. Εξοπλίζουμε όλα μας τα σχολεία με διδακτικούς πίνακες. Αναμορφώνουμε 165 προγράμματα σπουδών. Χαίρομαι διαπιστώνοντας ότι η μεγάλη πλειονότητά των εκπαιδευτικών έχει αγκαλιάσει αυτές τις πρωτοβουλίες. Χθες ήμουν στους Αρκιούς. Ενα σχολείο. Ενας μαθητής. Μία δασκάλα. Η οποία ζήτησε να παραμείνει και την επόμενη χρονιά διότι έχει χτίσει μια σχέση με το παιδί! Δεν είναι πολύ συγκινητικό;

Επιτρέψτε μου να σας πω και εγώ μία ιστορία, μελαγχολική. Τρώγοντας τις προάλλες σε μια πιτσαρία στο Παγκράτι, έπιασα την κουβέντα με έναν σερβιτόρο και έμαθα ότι είναι καθηγητής Πληροφορικής στο Δημόσιο. Ο μισθός του, λιγότερο από χίλια ευρώ καθαρά, τον αναγκάζει να δουλεύει στο εστιατόριο για να συμπληρώνει. Αναρωτιέμαι με τι δυνάμεις πηγαίνει κάθε πρωί στο σχολείο. Το ίδιο θα αναρωτιόμουν εάν έκανε τα απογεύματα ιδιαίτερα μαθήματα, τα οποία θα πλήρωναν οι γονείς των μαθητών από το υστέρημά τους...

Στο λύκειο, οδεύοντας προς τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, σχεδόν όλα τα παιδιά αναζητούν φροντιστηριακή υποστήριξη. Πρόκειται για μεγάλο, δομικό πρόβλημα. Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή εύκολη απάντηση στο πώς μπορούμε να αναβαθμίσουμε ουσιαστικά το λύκειο, κρατώντας ταυτόχρονα και τον θεσμό των Πανελλαδικών, στον οποίο εγώ επιμένω πάρα πολύ.

Παρά το πρόσθετο κόστος για τις οικογένειες, οι Πανελλαδικές Εξετάσεις είναι ένας αδιάβλητος, αξιοκρατικός και αποτελεσματικός μηχανισμός, ένας ιμάντας κοινωνικής κινητικότητας. Τα παιδιά που πετυχαίνουν, που αριστεύουν, προέρχονται από όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Παιδιά από οικονομικά αδύναμες οικογένειες μπαίνουν σε πολύ καλές σχολές και αποκτούν προοπτική για ένα λαμπρό μέλλον. Στο εξωτερικό δεν είναι έτσι πλέον. Στην Αμερική, τα κορυφαία πανεπιστήμια ουσιαστικά αναπαράγουν τις ελίτ.

Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, παρατηρώ ότι υπάρχουν σχολές διαφορετικών ταχυτήτων. Στο ένα άκρο οι Ιατρικές, τα Πολυτεχνεία, οι Νομικές, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών... Στο άλλο, κάποια τμήματα που προσφέρουν πενιχρότατες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης. Ή αναγκάζουν τους πτυχιούχους τους να προσβλέπουν αποκλειστικά σε πρόσληψη στο Δημόσιο. Θα συνεχίσουν να αποφοιτούν από το ελληνικό πανεπιστήμιο εκατοντάδες θεολόγοι κάθε χρόνο;

Σίγουρα η ελάχιστη βάση εισαγωγής (η οποία ήταν ένα δύσκολο μέτρο με την έννοια ότι κάπως περιόρισε την εισαγωγή στα πανεπιστήμια) έκανε ένα φιλτράρισμα μεταξύ των καλών τμημάτων και εκείνων όπου τα παιδιά έμπαιναν μόνο και μόνο για να νιώθουν ότι πέτυχαν κάπου. Συχνά έφταναν είκοσι πέντε χρονών και βρίσκονταν σε μια μετέωρη κατάσταση... Νομίζω ότι τα ίδια τα πανεπιστήμια πρέπει να δουν πολύ καθαρά ποια τμήματα, ποιες ειδικότητες έχουν ανταπόκριση στην κοινωνία. Τα ΑΕΙ μας ανοίγονται και στον κόσμο και στην αγορά. Κάνουν πολλές συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια, λειτουργούν ξενόγλωσσα τμήματα... Πολλά περιφερειακά πανεπιστήμια πρωτοπορούν σε αυτό. Πήγα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και έπαθα πλάκα. Δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από ένα καλό πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Τόσο ακαδημαϊκά, όσο και ως campus...

Η επίδοση της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 21ης Μαΐου στις ηλικίες 17-24 υπήρξε απροσδόκητα καλή. Οι νέοι σάς εμπιστεύονται. Θα προχωρήσετε την πανεπιστημιακή αστυνομία;

Σίγουρα η πανεπιστημιακή αστυνομία δεν λειτούργησε όπως ακριβώς θα ήθελα.

Μα δεν λειτούργησε καν!

Ημιλειτούργησε. Από την άλλη, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα φαινόμενα βίας στα πανεπιστήμια έχουν περιοριστεί σημαντικά. Στις περιπτώσεις βαριάς παραβατικότητας, το πρόβλημα δεν θα το λύσει η πανεπιστημιακή αστυνομία. Τις καταλήψεις τις εκκένωσε η κανονική αστυνομία. Η κανονική αστυνομία παρενέβη στη φοιτητική εστία του Ζωγράφου και βρήκε μέσα κανονικούς εγκληματίες. Ενοπλους!

Η πανεπιστημιακή αστυνομία θα προχωρήσει με έναν κάπως διαφορετικό χαρακτήρα. Θα εγγυάται με την παρουσία της την ασφάλεια των φοιτητριών και των φοιτητών, θα προλαμβάνει παρενοχλήσεις, κακοποιήσεις, βιασμούς... Κάτι όχι ευρέως γνωστό είναι ότι στην πανεπιστημιακή αστυνομία υπηρετούν πολλές γυναίκες.

Οι εστίες θα αναβαθμιστούν;

Οι εστίες βρίσκονται γενικά σε τραγική κατάσταση. Εχουμε προχωρήσει σε μια σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για να οικοδομήσουμε σχεδόν 10.000 νέες φοιτητικές εστίες.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κάνει μια παύση. Προφανώς έχει εξαιρετική αίσθηση του χρόνου – δίχως να κοιτάξει το ρολόι του, «μένουν τριάμισι λεπτά» μου λέει. Επιταχύνω.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το ελάχιστο αναγκαίο εισόδημα για να ζει ένα νέο ζευγάρι με ένα ή δύο μικρά παιδιά;

Εξαρτάται από πού ζει. Το βέβαιο είναι ότι τα νέα ζευγάρια πιέζονται πάρα πολύ, ιδίως εάν έχουν γίνει γονείς. Αυτό μας απασχολεί πολύ. Επιμένω ότι η λύση είναι η αύξηση των μισθών και η μείωση της φορολογίας. Συν η υποστήριξη της εργαζόμενης οικογένειας. Στο ξεχωριστό υπουργείο που θα φτιάξουμε, ισότητας και οικογενειακής πολιτικής, θα εντάξουμε και τις πολιτικές της στέγασης. Για να δώσουμε περισσότερες ανάσες.

Χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στην αγορά εργασίας για να επιτύχουμε την ανάπτυξη. Για να γίνει όμως αυτό, απαραίτητες είναι οι υποδομές εκείνες που θα επιτρέψουν και στους δύο γονείς να δουλεύουν. Περισσότεροι βρεφονηπιακοί σταθμοί και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις οι οποίες θα χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ωστε να παίρνεις μαζί σου το παιδί στη δουλειά και να ξέρεις ότι θα έχει μια δημιουργική απασχόληση. Διευρυμένο ωράριο για το δημοτικό. Προγράμματα όπως «οι νταντάδες της γειτονιάς»...

Η Ελλάδα γερνάει. Η Ευρώπη γερνάει. Η Αφρική αντίθετα εκρήγνυται πληθυσμιακά. Το 2025 θα έχει 1,5 δισ. κατοίκους, το 2050 θα έχει 2,5 δισ. Η Ασία, κυρίως η Ινδία, ανέρχεται ραγδαία. Μήπως ο 22ος αιώνας θα σημάνει την παρακμή, την περιθωριοποίηση της ηπείρου μας;

Η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει τις δημογραφικές της προκλήσεις, που την αφορούν συνολικά. Οι πολιτικές στήριξης της οικογένειας πρέπει να αποκτήσουν πανευρωπαϊκό χαρακτήρα. Από εκεί και πέρα, όσοι ήθελαν ή βιάζονταν να ξεγράψουν την Ευρώπη, πρέπει να το ξανασκεφτούν. Η Ευρώπη τα τελευταία τέσσερα χρόνια, μέσα από τις δυσκολίες, έκανε πολλά βήματα προς τα εμπρός. Οι δημογραφικές τάσεις δεν αναστρέφονται από τη μια στιγμή στην άλλη...

Πίσω από το γραφείο του Κυριάκου Μητσοτάκη, υπάρχει μία κορνιζαρισμένη φωτογραφία. Ο ίδιος παιδί, να σφίγγει το χέρι του Κωνσταντίνου Καραμανλή. «Η Νέα Δημοκρατία» γράφει η ιδρυτική διακήρυξη του 1974 «είναι η πολιτική παράταξις που αγνοεί τις διενέξεις και τους διχασμούς του παρελθόντος και προσανατολίζεται στα ευρύτερα δυνατά σχήματα εθνικής ενότητας. Υπόσχεται ότι θα υπηρετεί πάντα και μόνο τα αληθινά συμφέροντα του έθνους, που βρίσκονται πέρα και πάνω από τις παραπλανητικές ετικέτες της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς...».