Μεγάλη Εβδομάδα: Τι μνημονεύουμε κάθε ημέρα - Οι ακολουθίες και τα τροπάρια

Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών ή κατά το επισημότερο, Αγία και Μεγάλη Εβδομάς, ονομάζεται σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο η αμέσως επόμενη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Η Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ, οπότε τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, δηλαδή του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο. Είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού.

Ονομάζεται Μεγάλη, επειδή «μεγάλα» και πολύ σημαντικά για τη χριστιανική πίστη είναι τα γεγονότα που μνημονεύονται κάθε μία από τις ημέρες της. Είναι ένας «δρόμος» που οδηγεί Πάσχα, στο σημαντικότερο γεγονός, την Ανάσταση του Χριστού.

Ονομάζεται ακόμα «Εβδομάδα ξηροφαγίας», επειδή ακολουθείται αυστηρή νηστεία, ως και ακόμη παλαιότερα «άπρακτος εβδομάς», επειδή παράλληλα με την αυστηρή νηστεία συνηθίζονταν και η πλήρης αποχή από κάθε εργασία.

Η ανάμνηση της κάθε ημέρας

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, καθεμιά από τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένη και σε κάποιο ή κάποια από τα περιστατικά των Παθών.

• Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ του Παγκάλου (γιου του Ιακώβ), που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε με έναν Του λόγο.
• Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη στην παραβολή των Δέκα Παρθένων. Η παραβολή αυτή συμβολίζει την πίστη και την προνοητικότητα.
• Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στη μνήμη της αμαρτωλής γυναίκας, που μετανόησε, πίστεψε στον Χριστό και άλειψε τα πόδια Του με μύρο.
• Η Μεγάλη Πέμπτη είναι αφιερωμένη στον Μυστικό Δείπνο, στην προσευχή στην Γεθσημανή, στην προδοσία του Ιούδα, στη σύλληψη του Ιησού, στην ανάκριση από τον Άννα, στην Άρνηση του Πέτρου και στην καταδίκη του Χριστού από τον Καϊάφα.
• Η Μεγάλη Παρασκευή είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη και στη Σταύρωση. Γίνεται η περιφορά του Επιταφίου.
• Το Μεγάλο Σάββατο είναι αφιερωμένο στην Ταφή του Χριστού και στην Εις Άδου Κάθοδο.

Οι Ιερές ακολουθίες και τα τροπάρια της κάθε ημέρας

Το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων, της Μεγάλης Δευτέρας και της Μεγάλης Τρίτης ψάλλεται η Ακολουθία του Νυμφίου, ο Όρθρος της επόμενης μέρας και το Μεγάλο Απόδειπνο λίγο νωρίτερα τις πρώτες απογευματινές ώρες, ενώ τα πρωινά ο Εσπερινός των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Τα τροπάρια που ψέλνονται είναι το του Νυμφίου «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται» και το «Τὸν Νυμφῶνὰ σου βλέπω», ενώ τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής («Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις...»).

Το πρωί της Μεγάλης Τετάρτης τελείται ο Εσπερινός των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων και το απόγευμα τελείται το Μυστήριο του Ευχελαίου και η τελετή του Νιπτήρα, που είναι και ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης. Αναφέρεται στο Μυστικό Δείπνο και ψάλλεται το κοντάκιο «Ὅτε οἱ ἔνδοξοι μαθηταί».

Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και στο τέλος οι πιστοί μεταλαμβάνουν της Θείας Κοινωνίας. Το απόγευμα προς βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης γίνεται η Ακολουθία των Αγίων και Αχράντων Παθών ή Δώδεκα Ευαγγελίων στην οποία αναγιγνώσκονται 12 περικοπές από τα 4 Ευαγγέλια (του Ματθαίου, του Μάρκου, του Λουκά και του Ιωάννη) σχετικά με τα Άγια Πάθη του Χριστού από το Μυστικό Δείπνο μέχρι την Ταφή. Παράλληλα γίνεται και η έξοδος του Τιμίου Σταυρού με τον Εσταυρωμένο από την Αγία Τράπεζα και η περιφορά του σε όλο τον χώρο του ναού, ενώ ψάλλεται το «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου».

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής αποτελεί την κορύφωση του Θείου Δράματος με την Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και τον Εσπερινό της Αποκαθήλωσης, όπου ο ιερέας κατεβάζει τον Εσταυρωμένο από τον Σταυρό και τον τυλίγει σε καθαρό σεντόνι ενώ από αργά το βράδυ της προηγούμενης ημέρας έχει ετοιμαστεί ο Ιερός Επιτάφιος, δηλαδή το Άγιο Σώμα του Κυρίου. Το βράδυ οι πιστοί παρακολουθούν με κατάνυξη τον όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου και την Ακολουθία του Επιταφίου, ενώ ψάλλονται τα «Εγκώμια» σε τρεις στάσεις: Ἡ ζωὴ ἐν τάφῳ (α΄ στάση), Ἄξιόν ἐστί (β΄ στάση), και Αἱ γενεαὶ πᾶσαι (γ΄ στάση), μετά τα οποία πραγματοποιείται η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους γύρω από κάθε ιερό ναό.

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου ψάλλεται ο Εσπερινός της Ανάστασης, που λέγεται και «Πρώτη Ανάσταση», και το τροπάριο «Ἀνάστα, ὁ Θεός». Το μεσημέρι στον Πανάγιο Τάφο πραγματοποιείται η αφή του Αγίου Φωτός, από όπου και διανέμεται σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο. Το βράδυ ακολουθεί η Τελετή της Αναστάσεως με το «Δεῦτε λάβετε φῶς» και το «Χριστός Ανέστη», που συνοδεύεται από τους χαρμόσυνους ήχους της καμπάνας, τους ασπασμούς της αγάπης και τη ρίψη πυροτεχνημάτων και βαρελότων.

Αμέσως μετά την Τελετή της Αναστάσεως τελείται ο Όρθρος και η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα.

Την Κυριακή του Πάσχα το πρωί ή το απόγευμα τελείται ο Εσπερινός της Αγάπης, κατά τη διάρκεια του οποίου το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε διάφορες γλώσσες.