Ζωή σαν μυθιστόρημα: Ο νομπελίστας Μάριο Βάργκας Λιόσα που σόκαρε όταν παντρεύτηκε θεία και ξαδέλφη

Την τελευταία του πνοή άφησε ο Περουβιανός νομπελίστας συγγραφέας Μάριο Βάργκας Λιόσα, μια από τις πιο κομβικές φιγούρες στην παγκόσμια λογοτεχνία τις τελευταίες δεκαετίες.

Ο θάνατός του την Κυριακή (13/4), ανακοινώθηκε με δήλωση που εξέδωσαν χθες τα παιδιά του συγγραφέα, Αλβάρο, Γκονσάλο και Μοργκάνα Βάργκας Λιόσα.

Ο Βάργκας Λιόσα «πέθανε ειρηνικά στη Λίμα… περιτριγυρισμένος από την οικογένειά του», έγραψαν.

«Η αποχώρησή του θα λυπήσει τους συγγενείς του, τους φίλους του και τους αναγνώστες του σε όλο τον κόσμο, αλλά ελπίζουμε ότι θα βρουν παρηγοριά, όπως και εμείς, στο γεγονός ότι απόλαυσε μια μακρά, περιπετειώδη και γόνιμη ζωή και θα αφήσει πίσω του ένα σύνολο έργων που θα ζήσουν πέρα από αυτόν», ανέφερε η ανακοίνωση των παιδιών του.

Σε μια διαδρομή που διήρκεσε περισσότερα από 50 χρόνια, ο Βάργκας Λιόσα χαρτογράφησε την εξουσία και τη διαφθορά σε μια σειρά μυθιστορημάτων, όπως το «Πράσινο Σπίτι» (1966), η «Πόλη και τα Σκυλιά» (1963), η «Γιορτή του τράγου» (2000).

Ζωή - περιπέτεια σε δύο ηπείρους

Η ζωή του ήταν τόσο πολύχρωμη και τρικυμιώδης όσο και η μυθοπλασία του. Ο Βάργκας Λιόσα ηγήθηκε μιας αποτυχημένης προσπάθειας για την προεδρία του Περού, έθρεψε μια μακροχρόνια κόντρα με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ενώ θριάμβευσε κερδίζοντας το βραβείο Νόμπελ το 2010.

Γεννημένος στην Αρεκίπα του Περού το 1936, ο Βάργκας άρχισε να εργάζεται όταν ήταν μόλις 15 ετών. Τέσσερα χρόνια αργότερα, έφυγε παντρεμένος με την θεία του, Τζούλια Ουρκίντι, κάτι που ο πατέρας του αποκάλεσε «αρσενική πράξη».

Ένα ταξίδι στο Παρίσι το 1958 ήταν η αρχή μιας ζωής 16 ετών στο εξωτερικό, στη Μαδρίτη, τη Βαρκελώνη, το Λονδίνο και ξανά στη γαλλική πρωτεύουσα. Ενώ όμως εργαζόταν ως δημοσιογράφος, ρεπόρτερ και δάσκαλος, ο Βάργκας Λιόσα ξεκίνησε να επιστρέφει σε αυτό που θεωρούσε εξαρχής ότι ήταν η «πατρίδα» του: τη μυθοπλασία.

Το 1963 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, «Η πόλη και τα σκυλιά», στην Ισπανία. Αυτή η ιστορία μιας δολοφονίας στη στρατιωτική ακαδημία Leoncio Prado -όπου ο Βάργκας Λιόσα πέρασε δύο χρόνια ως έφηβος- και η επακόλουθη συγκάλυψη του εγκλήματος, θεωρήθηκε τόσο συγκλονιστική στο Περού που λέγεται ότι 1.000 αντίτυπα κάηκαν στο χώρο παρελάσεων του σχολείου.

Ο Βάργκας Λιόσα βρέθηκε στο επίκεντρο άνθησης στη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής δίπλα σε συγγραφείς όπως ο Χούλιο Κορτάσαρ, ο Κάρλος Φουέντες και ο Γκαρσία Μάρκες.

Η αρχική φιλία του, ωστόσο, με τον Γκαρσία Μάρκες δεν κράτησε. Όταν ο Γκαρσία Μάρκες τον χαιρέτησε έξω από έναν κινηματογράφο στην Πόλη του Μεξικού το 1976, δέχτηκε μια γροθιά στο πρόσωπο ως απάντηση.

Μιλώντας σε εκδήλωση στη Μαδρίτη, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Γκαρσία Μάρκες το 2014, ο Βάργκας Λιόσα είπε ότι λυπήθηκε όταν άκουσε για τον θάνατο του πρώην φίλου του, αλλά αρνήθηκε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για τους λόγους της διαμάχης. «Προχωράμε προς επικίνδυνο έδαφος», είπε. «Ήρθε η ώρα να βάλουμε ένα τέλος σε αυτή τη συζήτηση».

Το «διαζύγιο» με τον μαρξισμό και η μάχη για την προεδρία στο Περού

Καθώς το προφίλ του μεγάλωνε, ο Βάργκας Λιόσα αναμείχθηκε όλο και περισσότερο στην πολιτική. Απομακρυνόμενος από τον μαρξισμό της νιότης του, οργάνωσε ένα chatshow στην περουβιανή τηλεόραση και, το 1984, απέρριψε την πρόταση του συντηρητικού προέδρου Fernando Belaúnde Terry να γίνει πρωθυπουργός του.

Το 1987 ο Βάργκας Λιόσα συγκέντρωσε ένα πλήθος 120.000 ατόμων σε μια συγκέντρωση στη Λίμα, διαμαρτυρόμενοι για τα σχέδια εθνικοποίησης του περουβιανού χρηματοπιστωτικού συστήματος και ξεκίνησε μια προεδρική εκστρατεία.

Τρία χρόνια αργότερα, μετά από πολλά υβριστικά τηλεφωνήματα και απειλές θανάτου, ηττήθηκε στον δεύτερο γύρο από τον Alberto Fujimori και έφυγε από τη χώρα μέσα σε λίγες ώρες.

«Δεν είπα ψέματα», δήλωσε στον Guardian το 2002. «Είπα ότι χρειαζόμασταν ριζικές μεταρρυθμίσεις και κοινωνικές θυσίες, και στην αρχή λειτούργησε. Αλλά μετά ήρθε ο βρώμικος πόλεμος, παρουσιάζοντας τις μεταρρυθμίσεις μου ως κάτι που θα κατέστρεφε τις θέσεις εργασίας. Ήταν πολύ αποτελεσματικό, ειδικά με τους φτωχότερους της κοινωνίας. Στη Λατινική Αμερική προτιμάμε τις υποσχέσεις από την πραγματικότητα», είπε ο Βάργκας Λιόσα.

Ο Βάργκας Λιόσα πήρε την ισπανική υπηκοότητα το 1993, ενώ παράλληλα συνέχισε να γράφει μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και δοκίμια. Η «Γιορτή του τράγου» (2000), μπήκε στο μυαλό του Δομινικανού δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίλο, με ανατριχιαστικό αποτέλεσμα.

Το βραβείο Νόμπελ

Διεθνής και κορυφαία αναγνώριση του έργου του αποτέλεσε αναμφισβήτητα το Νόμπελ Λογοτεχνίας με το οποίο τιμήθηκε το 2010, για «τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις αιχμηρές εικόνες της αντίστασης, της ανταρσίας και της ήττας του ατόμου», όπως αναφερόταν στο σκεπτικό της απόφασης.

Ο ίδιος, πάντως, φαίνεται πως πιέστηκε από τις υποχρεώσεις που έφερε η σπουδαία διάκριση: «Το Νόμπελ είναι σαν παραμύθι για μία εβδομάδα και εφιάλτης για μια χρονιά. Δεν μπορείτε να φανταστείτε την πίεση που μου ασκήθηκε για συνεντεύξεις και παρουσία σε εκθέσεις βιβλίου» είχε εξομολογηθεί.

Ο Βάργκας Λιόσα χώρισε από την πρώτη του σύζυγο το 1964 και παντρεύτηκε την πρώτη του ξαδέρφη, Πατρίσια Λιόσα, μητέρα των Αλβάρο, Γκονσάλο και Μοργκάνα. Μετά από 50 χρόνια γάμου, την άφησε το 2015 για την Ιζαμπέλ Πρέισλερ, πρώην σύζυγο του διάσημου τραγουδιστή Χούλιο Ιγκλέσιας, μια σχέση που έληξε το 2022.