Λίμνη Δοϊράνη: Ένας τόπος, δύο διαφορετικά πρόσωπα

Στη λίμνη Δοϊράνη έχει να βρέξει κοντά δύο μήνες. Η στάθμη των υδάτων μειώνεται, ενώ το νερό έχει τραβηχτεί από την όχθη κατά τριάντα μέτρα. Τα καλάμια έχουν πληθύνει και πάλι, παρά τους καθαρισμούς που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια στο πλαίσιο διασυνοριακού προγράμματος.

Παρ' όλα αυτά, η λίμνη δέχεται επισκέπτες από τις γύρω περιοχές και από τη Θεσσαλονίκη που κάνουν τη βόλτα τους στο μουσείο που δημιούργησε ο Δήμος Κιλκίς, στο ξύλινο δάπεδο της προβλήτας, το μονοπάτι και τους χώρους ξεκούρασης που δημιουργήθηκαν με παγκάκια, τραπεζοπάγκους και πέτρινες κρήνες, στο πλαίσιο μιας ήπιας τουριστικής παρέμβασης. Μόνο τέτοιου είδους παρεμβάσεις, άλλωστε, επιτρέπονται στην περιοχή, που είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000 για την προστασία των υδροβιοτόπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Διαφορετική εικόνα στη Βόρεια Μακεδονία

Ωστόσο, τα παραπάνω συμβαίνουν στην ελληνική πλευρά της λίμνης, αφού στις απέναντι ακτές της, στη Βόρεια Μακεδονία, το τοπίο είναι εντελώς διαφορετικό. «Η γειτονική χώρα δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνεπώς η απέναντι πλευρά δεν είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000. Εκεί έχουν γίνει παρεμβάσεις, πλαζ με ξαπλώστρες και ομπρέλες, ταβέρνες και καφετέριες», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς, Ανδρέας Βεργίδης.

Tο άλλο πρόσωπο της λίμνης συμπληρώνουν τα μπιτς μπαρ, οι τσιμεντένιες προβλήτες, τα τζετ σκι και τα σπορ στο νερό, η αμμώδης παραλία και τα γήπεδα του μπιτς βόλεϊ. Ο προϊστάμενος του τμήματος Αλιείας της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς, Ιωάννης Μιχαηλίδης, αναφέρει ότι η μεγαλύτερη ανάπτυξη της πλευράς της λίμνης που βρίσκεται στη Βόρεια Μακεδονία «έγινε πολύ παλαιότερα, επί εποχής του κράτους της Γιουγκοσλαβίας, όταν δεν υπήρχε καν το δίκτυο Natura». «Τα μεγάλα ξενοδοχεία έγιναν εκείνη την περίοδο καθώς η περιοχή δεν έχει θάλασσα και ο κόσμος πήγαινε στη Δοϊράνη για διακοπές» προσθέτει.

Κοινά ζητήματα χρήζουν συλλογικής αντιμετώπισης

Η λίμνη Δοϊράνη σήμερα είναι μια «διχοτομημένη» λίμνη με δύο διαφορετικά πρόσωπα και δύο διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Ωστόσο υπάρχουν ζητήματα κοινά που χρήζουν συλλογικής διαχείρισης. Σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη, παρά την αποκατάσταση της ποσότητας των υδάτων της λίμνης το 2018, μετά την ξηρασία του 1985, οπότε το νερό είχε φτάσει σε απόσταση τριακοσίων έως τετρακοσίων μέτρων από τις όχθες, τα δύο τελευταία χρόνια η λίμνη άρχισε πάλι να χάνει νερό και «δεν ξέρουμε αν αυτό θα συνεχιστεί λόγω της μείωσης των βροχών και της αύξησης της θερμοκρασίας εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής».

Ο κ. Βεργίδης τονίζει ότι την κατάσταση δυσχεραίνει το γεγονός ότι λόγω του ειδικού καθεστώτος προστασίας του περιβάλλοντος δεν μπορούν να γίνουν καθαρισμοί στον υδροβιότοπο. Ακόμη σχολιάζει: «όταν φυσάει αέρας -και πάντοτε φυσάει Βαρδάρης- όσα σκουπίδια, μπουκάλια και ξερά καλάμια υπάρχουν στην αντίθετη πλευρά της λίμνης φτάνουν στην δική μας πλευρά».

Παράλληλα η διασυνοριακή συνεργασία των τοπικών φορέων αφορά αυτή τη στιγμή μόνο την εφαρμογή της απαγόρευσης αλίευσης στη λίμνη κατά τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής των ψαριών. Αυτό, σύμφωνα με τον κ. Βεργίδη, γίνεται με κοινή απόφαση των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, μετά από «συνεννόηση του υπουργείου εξωτερικών δι' αλληλογραφίας».

Σημειώνεται ότι πριν από μερικά χρόνια ολοκληρώθηκε έργο, στο πλαίσιο του διασυνοριακού προγράμματος Εδαφικής Συνεργασίας Interreg-IPA CBC, με συντονιστή την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και τη συμμετοχή του δήμου Κιλκίς, της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας, του δήμου Dojran και του Macedonian Scientific Association of Bitola. Για την υλοποίησή του υπήρξαν καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατικών προβλημάτων καθώς, όπως αναφέρει ο αντιπεριφερειάρχης, χρειάστηκαν επαφές με την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου στην οποία ανήκει ο αιγιαλός.

Πρόσφατα, εξάλλου, ο Δήμος Κιλκίς συμμετείχε σε εθελοντική δράση που διοργάνωσε ιδιωτική εταιρεία για τον καθαρισμό της παραλίμνιας περιοχής της Δοϊράνης.

Από τον Ηρόδοτο στον Χρυσοχόου

Η ιστορία της λίμνης Δοϊράνης, της μοναδικής διακρατικής λίμνης στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και της μιας από τις τρεις διακρατικές λίμνες στην Ελλάδα (μαζί με τις Πρέσπες) χάνεται στα αρχαία χρόνια καθώς, σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη, ο Ηρόδοτος την αναφέρει μαζί με πληροφορίες για τις μεγάλες ποσότητες των αλιευμάτων της αλλά και με στοιχεία για την τοποθεσία της και τον τρόπο ζωής των κατοίκων που έμεναν σε καλύβες, κατασκευασμένες σε εξέδρες πάνω από το νερό. Αναφέρεται ακόμη και στις βάρκες, τις πλάβες που στην αρχαιότητα ήταν ακριβώς ίδιες με τις σύγχρονες.

Αρκετά χρόνια αργότερα όπως σημειώνει ο κ. Μιχαηλίδης, «πηγή του 1898, από τον φυσιοδίφη χαρτογράφο Χρυσοχόου, παρουσιάζει τον τρόπο ψαρέματος στην εποχή εκείνη. Όταν επικρατούσε ψύχος στις βόρειες χώρες, τα μεταναστευτικά πουλιά έφταναν στην περιοχή που ήταν θερμότερη και αναζητώντας τροφή κατεύθυναν τα ψάρια στην απάνεμη περιοχή που βρίσκεται στις Μουριές. Εκεί οι ψαράδες έκλειναν το άνοιγμα που είχαν κατασκευάσει και ψάρευαν. Μάλιστα οι αλιείες χρησιμοποιούσαν τα πουλιά καθώς τους έκοβαν τα φτερά και όταν ήθελαν να ψαρέψουν τα άφηναν ελεύθερα ώστε με τη βοήθειά τους να μετακινηθούν τα ψάρια στο κατάλληλο σημείο. Αυτό συνέβαινε μέχρι το 1930».

Ο ίδιος επισημαίνει ότι σήμερα η Δοϊράνη είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000 μαζί με το Δάσος των Μουριών με αιωνόβια δέντρα ή «Χίλια Δέντρα», που αποτελεί διατηρητέο μνημείο της φύσης. Συνιστά, ακόμη, ζώνη ειδικής προστασίας για τα πουλιά καθώς διαβιούν εκεί δύο είδη παγκοσμίως απειλούμενων πουλιών, ο αργυροπελεκάνος και η λαγόνα ενώ ανήκει και σε ειδική ζώνη διατήρησης για την προστασία οικολογικά προστατευόμενων στοιχείων. Για τους παραπάνω λόγους υπογραμμίζει την ανάγκη προστασίας των διασυνοριακών περιοχών.

Στο ίδιο πνεύμα, ο αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς τονίζει ότι θα πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις για την αναβάθμιση της περιοχής, ενδεχομένως και για τον εμπλουτισμό της λίμνης με ποσότητες υδάτων από ποτάμια της περιοχής, σε συνδυασμό και με την αξιοποίηση των συμμαχικών κοιμητηρίων στη Δοϊράνη (Συμμαχικό Βρετανικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο και ελληνικά κοιμητήρια) που έχουν μεγάλη ιστορική σημασία για την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.