Κορονοϊός και ο χορός του R - ο πιο σημαντικός χορός της γενιάς μας

Του γιατρού Σταμάτη Παπασάββα

Την εβδομάδα που μας πέρασε, η εξέλιξη των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων COVID-19 στην Ελλάδα, αν εξαιρέσουμε τους τοπικούς πυρήνες στη δομή φιλοξενίας στο Κρανίδι και στις ιδιωτικές κλινικές της Αττικής που έδωσαν νέα κρούσματα, ήταν ομαλή. Όπως άλλωστε δήλωσε πρόσφατα ο καθηγητής κ. Σωτήρης Τσιόδρας, ο δείκτης R0 στη χώρα μας παραμένει σε χαμηλά επίπεδα και κάτω από 1.

Θετικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η ουσιαστική αύξηση των κρουσμάτων προκύπτει από κρούσματα που σχετίζονται με άλλα επιβεβαιωμένα, ενώ οι άλλες δύο κατηγορίες κρουσμάτων παρουσιάζονται ελάχιστα αυξημένες.

Αναφορικά με τους θανάτους, παρατηρείται μια μικρή αύξηση, ενώ η Τετάρτη 22 Απριλίου ήταν η πρώτη μέρα μετά τις 12 Μαρτίου που δεν υπήρξε καταγραφή θανάτου σχετιζόμενο με τη νόσο και το Σάββατο 25 Απριλίου η δεύτερη. Ταυτόχρονα 63, συνάνθρωποί μας έχουν εξέλθει από τις ΜΕΘ.

Η ελληνική κοινή γνώμη συγκλονίστηκε από τον θάνατο λόγω κορονοϊού ενός 35χρονου συμπολίτη μας. Με το ποσοστό θνητότητας από τη νόσο COVID-19 σε άτομα ηλικίας 30-39 ετών να είναι μόνο 0,3%, οι υγειονομικές υπηρεσίες σε όλες τις χώρες θα έδιναν τις ίδιες οδηγίες σε έναν νέο αυτής της ηλικίας, χωρίς γνωστά υποκείμενα νοσήματα. Το συγκεκριμένο δεδομένο όμως δεν έχει καμία σημασία για τους οικείους του, γιατί δυστυχώς ο άνθρωπός τους κατέληξε.

Το μήνυμα που πρέπει να περάσει στην ελληνική κοινωνία από αυτόν τον θάνατο είναι ότι ο κορονοϊός είναι μια υπόθεση που μας αφορά όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία. Όσες περισσότερες ευκαιρίες δίνουμε στον ιό να παρουσιαστεί, τόσο θα αρχίσουν να παρατηρούνται οι σπάνιες εκδηλώσεις του. Θνητότητα 0,3% σημαίνει ότι στα 1000 άτομα που θα νοσήσουν από τον SARS-CoV-2, οι 3 θα πεθάνουν.

Θετικά καταγράφεται η δυνατότητα του συστήματός μας να επιταχύνει ρυθμούς όποτε κρίνεται αναγκαίο ώστε να πραγματοποιείται μεγαλύτερος αριθμός στοχευμένων ελέγχων. Μέχρι το Σάββατο 25 Απριλίου έχουν πραγματοποιηθεί 63.087 μοριακοί έλεγχοι, ενώ τις τελευταίες 7 ημέρες πραγματοποιήθηκαν 9.797 τεστ, δηλαδή περίπου 1400/ημέρα.

Σε διεθνές επίπεδο, επιστημονικές ομάδες πραγματοποιούν επιστημονικές μελέτες για την αξιολόγηση της σχέσης του ιού SARS-CoV-2 με τα σωματίδια των ατμοσφαιρικών ρύπων (PM10 και PM2.5), τα οποία ανευρίσκονται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στον αέρα που αναπνέουμε στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Τί είναι τα σωματίδια PM10 και PM2.5;

Με απλά λόγια, είναι σωματίδια της ύλης που αποτελούν είδη αόρατων ατμοσφαιρικων ρύπων, με διάμετρο 10μm ή μικρότερη (PM10) και 2,5μm ή μικρότερη αντίστοιχα (PM2.5), που εκπέμπονται για παράδειγμα από τον καπνό του τσιγάρου, τα καυσαέρια των αυτοκινήτων-ειδικά των πετρελαιοκίνητων και άλλες πηγές ρύπανσης.

Δύνανται να διεισδύσουν στο αναπνευστικό σύστημα και να φτάσουν μέχρι τις κυψελίδες ή ακόμα σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος και να προσβάλλουν άλλα όργανα, όπως η καρδιά, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιοαγγειακής νόσου (πηγή: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0300483X09002121).

Πηγή εικόνας: www.epa.gov

Σύμφωνα με τρέχουσα μελέτη του Πανεπιστημίου του Harvard σε εθνικό αμερικανικό επίπεδο, που εξετάζει το αποτέλεσμα της μακροχρόνιας έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τη θνητότητα από τη νόσο COVID-19 στις ΗΠΑ και τα αποτελέσματά της ανανεώνονται διαρκώς, βρέθηκε ότι ακόμα και η ελάχιστη αύξηση 1μg/m3 σε σωματίδια PM2.5 συνδέεται με αύξηση 8% του ποσοστού θνητότητας της νόσου COVID-19.

Τί παρατηρήθηκε στην επιδημική έξαρση της Νέας Υόρκης, μιας Μητρόπολης με αυξημένη πληθυσμιακή πυκνότητα και ρύπανση, που από τις 20 Απριλίου καταγράφει περισσότερα από το 30% των συνολικών κρουσμάτων COVID19 που παρουσιάστηκαν στις ΗΠΑ;

Η ανακοίνωση της μελέτης που δημοσιεύτηκε στις 22 Απριλίου στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό JAMA περιγράφει την πορεία της νοσηλείας 5.700 COVID19 ασθενών στην μητροπολιτική περιοχή της Νέας Υόρκης από την πρώτη Μαρτίου μέχρι τις 4 Απριλίου.

Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τις 4 Μαρτίου, σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανεπιστημίου J. Hopkins, στις ΗΠΑ υπήρχαν 100 επιβεβαιωμένα κρούσματα της νόσου COVID19, ενώ, αναφορικά με την πολιτεία της Νέας Υόρκης, από 23 επίσημα κρούσματα που είχαν δηλωθεί στις 5 Μαρτίου και τους 10 θανάτους στις 16 Μαρτίου, την ημερομηνία λήξης της μελέτης (4 Απριλίου) καταγράφονταν 113.833 επιβεβαιωμένα κρούσματα, με 3.565 θανάτους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την παραπάνω μελέτη παρουσιάζουν τα ποσοστά θνητότητας που παρατηρήθηκαν μεταξύ των ασθενών που έλαβαν μηχανική υποστήριξη της αναπνοής και όσων δεν τη χρειάστηκαν:

Μεταξύ των ασθενών που χρειάστηκαν μηχανική αναπνευστική υποστήριξη, το ποσοστό θνητότητας στους ενήλικες από 18 ως 65 ετών ήταν 76,4%, ενώ για τους ασθενείς άνω των 65 ετών το αντίστοιχο ποσοστό έφτασε το εντυπωσιακό 97,2%, δηλαδή σχεδόν όλοι κατέληξαν.

Αντιθέτως, τα ποσοστά θνητότητας μεταξύ των ασθενών από τις ίδιες ομάδες ηλικίας, που δεν χρειάστηκαν μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, ήταν 19,8% και 26,6% αντίστοιχα.

Επίσης, από όλους τους ασθενείς που κατέληξαν, σημειώνεται ότι ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή υπέρταση ήταν επιβαρυντικοί παράγοντες κινδύνου για νοσηλεία σε ΜΕΘ ή μηχανική υποστήριξη της αναπνοής.

Ανάλογα συμπεράσματα φαίνονται να εξάγονται από την προδημοσίευση επιστημονικής μελέτης που πραγματοποιείται σε βιομηχανική ζώνη της μαρτυρικής πόλης Bergamo της Λομβαρδίας των 122.000 κατοίκων.

Η επιδημική έξαρση του κορονοϊού στο Bergamo αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση, που μελλοντικά θα αποτελέσει σημείο αναφοράς και που μέχρι τις 24 Απριλίου καταγράφει 11.002 επιβεβαιωμένα κρούσματα κορονοϊού και περίπου 3.000 επίσημους νεκρούς την ίδια στιγμή που η περιφέρεια της Λομβαρδίας έχει σε σύνολο 71.256 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων 13.106 επίσημους νεκρούς.

Συγκεκριμένα, μετά δύο ξεχωριστές διαδικασίες δειγματοληψίας, μέσα σε διάστημα τριών εβδομάδων, από τις 21 Φεβρουαρίου μέχρι και τις 13 Μαρτίου, αποδείχθηκε η παρουσία του ιού SARS-CoV-2 στα σωματίδια ατμοσφαιρικών ρύπων PM. Τα οριστικά αποτελέσματα της παραπάνω μελέτης αναμένονται να δημοσιευτούν σύντομα.

Οι παραπάνω ημερομηνίες είναι σημαντικές. Σύμφωνα με τα δεδομένα της ιταλικής υπηρεσίας πολιτικής προστασίας (Protezione Civile), που είχαν παρουσιαστεί στην ημερήσια ενημέρωση για τον κορονοϊό στις 13 Μαρτίου (τελευταία ημέρα της μελέτης), συνολικά η περιφέρεια της Λομβαρδίας είχε 9.820 επιβεβαιωμένα κρούσματα με 890 καταγεγραμμένους θανάτους.

Υπενθυμίζεται ότι στις 19 Φεβρουαρίου (δύο ημέρες πριν από την έναρξη της παραπάνω μελέτης) είχε πραγματοποιηθεί στο γήπεδο της πόλης του Μιλάνο «Τζιουσέπε Μεάτσα» (45 Km περίπου απόσταση από τη φυσική έδρα της Atalanta), η ποδοσφαιρική αναμέτρηση μεταξύ της τοπικής ομάδας του Bergamo Atalanta και της ισπανικής Valencia, για την φάση των 16 του Champions League 2019-2020. Ο αγώνας έληξε με θρίαμβο των γηπεδούχων (4-1), ενώ τον παρακολούθησαν χιλιάδες οπαδοί από το Bergamo σε σύνολο 44.236 θεατών.

Ως τις 19 Φεβρουαρίου δεν είχε καταγραφεί επιβεβαιωμένο κρούσμα κορονοϊού στο Μιλάνο, ενώ στην περιφέρεια της Λομβαρδίας υπήρχε συνολικά μόνο ένα επιβεβαιωμένο.

Επιστρέφοντας στον σχολιασμό της ελληνικής πραγματικότητας, υπάρχουν κάποια δεδομένα που πρέπει να είναι ξεκάθαρα στην κοινή γνώμη, ώστε οι πολίτες να προτετοιμαστούν ομαλά και συντεταγμένα για την επόμενη μέρα.

Είναι αλήθεια ότι, μέχρι σήμερα, υγειονομικά η χώρα μας τα έχει πάει πολύ καλά στον αγώνα κατά του κορονοϊού, περιορίζοντας τα σοβαρά κρούσματα, κερδίζοντας χρόνο και ολοκληρώνοντας τη φάση άμβλυνσης της επιδημίας ένα μήνα νωρίτερα από το αναμενόμενο.

Οι δείκτες που μας βοηθούν να έχουμε μια πραγματική εικόνα για την πορεία της επιδημίας στη χώρα μας είναι ο αριθμός των ασθενών που νοσηλεύεται στις ΜΕΘ, σε σύγκριση πάντα με τους θανάτους COVID-19.

Στην Ελλάδα έχουμε καταφέρει να νοσηλεύεται στις μονάδες σχεδόν ο ίδιος αριθμός ασθενών που υπήρχε στις 24 Μαρτίου (45 ασθενείς), χωρίς μεγάλη αύξηση των θανάτων. Το παραπάνω στοιχείο είναι πολύ ενθαρρυντικό για την επόμενη φάση που έρχεται, με την πολυαναμενόμενη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων κυκλοφορίας, που ορθώς προετοιμάζεται:

Οφείλουμε να συμπεριφερθούμε ανάλογα με τις επιδόσεις του συστήματος υγείας μας, ενεργοποιώντας τους νευραλγικούς τομείς της οικονομίας μας, σταδιακά, μεθοδικά και οργανωμένα.

Η περίοδος της καταστολής του ιού που έρχεται όμως δεν θα είναι αγώνας δρόμου ταχύτητας, αλλά μαραθώνιος. Οι επόμενοι μήνες θα είναι ένας διαρκής «χορός» ισορροπίας γύρω από το R0 και τον κορονοϊό.

(Πηγή πίνακα: https://medium.com/@tomaspueyo/coronavirus-the-hammer-and-the-dance-be9337092b56).

Όσοι θεωρούν ότι όλα τελείωσαν, ότι θα είναι πιο εύκολα ή ότι οι ζωές μας θα είναι ακριβώς όπως ήταν πριν από την πανδημία του κορονοϊού, μάλλον έχουν αυταπάτες. Αντιθέτως, με την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών, χωρίς να υπάρχουν στη διάθεσή μας εύκολη θεραπεία και εμβόλιο, όλα γίνονται πιο δύσκολα.

Η επιτυχία της επόμενης φάσης εξαρτάται, τόσο από την οργανωμένη δράση των κρατικών υγειονομικών φορέων με την επιθετική εξόρμηση στην κοινότητα, την άμεση ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και των στοχευμένων ελέγχων, όσο και από την διατήρηση της αυξημένης επαγρύπνησης των πολιτών.

Η ασυμπτωματική μετάδοση του ιού SARSCoV2, όπως εύστοχα αναφέρεται στο χθεσινό editorial του NEJM, παρά τις ομοιότητές του με τον SARS-CoV-1, τον μετατρέπει σε «αχίλλειο τένοντα» όλων των συστημάτων υγείας. Είναι ο κύριος λόγος που τον κάνει να διαφέρει με προηγούμενες επιδημίες που είχαμε αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα. Είναι η κύρια αιτία που έχει καταφέρει μέσα σε 5 μήνες να προσβάλλει έναν αριθμό ανθρώπων μεγαλύτερο από 2,6 εκατομμύρια και, παρά τα σκληρά μέτρα σε όλα τα κράτη, δεν έχει σταματήσει ακόμα η διασπορά του.

Όταν το 2003 ξέσπασε η επιδημική έξαρση του SARS-CoV-1, μέσα σε 8 μήνες και ενώ είχε καταφέρει να μολύνει περίπου 8.100 ανθρώπους σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές του πλανήτη, τελικά καταφέραμε να τον ελέγξουμε. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος που τότε δεν προχώρησαν οι μελέτες που είχαν ξεκινήσει για το εμβόλιο. Τον είχαμε ήδη νικήσει και δεν το χρειαστήκαμε.

Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να μάθουμε να ζούμε γνωρίζοντας ότι ο αόρατος εχθρός κορονοϊός είναι σταθερά στην κοινότητα. Θα πρέπει να εξοικειωθούμε με την τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής, κατάλληλης κοινωνικής συμπεριφοράς, με τη σωστή χρήση προστατευτικών μασκών και γαντιών (που δεν πρέπει να πετάμε στο δρόμο) και την τήρηση των σωστών αποστάσεων. Γενικότερα θα πρέπει να έχουμε καλό συντονισμό και να εναρμονιζόμαστε με τις οδηγίες των υγειονομικών φορέων, που θα τροποποιούνται συνέχεια και κατά τόπους, ανάλογα με τις υφιστάμενες ανάγκες.

Είναι ο μόνος τρόπος που έχουμε, ώστε να κερδίσουμε πίσω τις ζωές μας.