Καρκίνος του προστάτη: Τι είναι, πώς γίνεται η διάγνωση, πώς αντιμετωπίζεται

Θλίψη έχει προκαλέσει η είδηση ότι ο άλλοτε «τσάρος» της ελληνικής οικονομίας, Γιάννος Παπαντωνίου, νοσεί με επιθετικό καρκίνο του προστάτη και όπως γνωστοποιήθηκε μέσω ανακοίνωσης «δεν είναι πολύ μακριά η ώρα του αποχαιρετισμού».

Ο καρκίνος του προστάτη εξελίσσεται σε «πανδημία», που αφορά τους πατέρες, αδερφούς, υιούς και εγγονούς μας. Πρόκειται για τη δεύτερη σε συχνότητα καρκινική νόσο των ανδρών παγκόσμια, όπως αναφέρει η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία. Περίπου 1.3 εκατομμύρια άνδρες θα διαγνωσθούν με τη νόσο αυτή, κατ' έτος. Για την Ευρώπη, αυτό σημαίνει 450.000 νέες διαγνώσεις.

Τι είναι ο προστάτης αδένας

Σύμφωνα με την Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία, ο προστάτης είναι ένας αδένας ο οποίος αποτελεί τμήμα του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Έχει το μέγεθος και το σχήμα ενός κάστανου και βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη, ακριβώς μπροστά από το ορθό (το τελικό τμήμα του εντέρου πριν τον πρωκτό), περιβάλλοντας την ουρήθρα (το σωλήνα που παροχετεύει τα ούρα από την ουροδόχο κύστη προς την κορυφή της βαλάνου του πέους). Ο προστάτης μέσω της παραγωγής εκκρίσεων συνεισφέρει στην παραγωγή του σπέρματος μαζί με τους όρχεις και τις σπερματοδόχους κύστες.

Μάλιστα, παράγοντας ένα ένζυμο το οποίο αποκαλείται ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) συμβάλλει στην ρευστοποίηση και στη μείωση του ιξώδους του σπέρματος. Αυτό ακριβώς το ένζυμο, όταν μετρηθεί ποσοτικά στο αίμα, μπορεί να κατευθύνει τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη.

Τι είναι ο καρκίνος του προστάτη

Όπως κάθε δομή του ανθρώπινου σώματος, έτσι κι ο προστάτης αδένας, απαρτίζεται από κύτταρα. Ο ανώμαλος κι ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός των κυττάρων αυτών, για άγνωστους λόγους, συνιστά τον καρκίνο του προστάτη.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος καρκίνος που συναντάται στους άνδρες κι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος που προκαλεί θνητότητα στους άνδρες, μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα.

Όπως και στους περισσότερους καρκίνους, οι ακριβείς αιτίες που τον προκαλούν δεν έχουν αποσαφηνιστεί. Ο καρκίνος του προστάτη θεωρείται ένα πολυπαραγοντικό νόσημα το οποίο οφείλεται τόσο σε κληρονομικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους όσο και στον τρόπο ζωής των ατόμων.

Ποια άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη

Συγκεκριμένοι παράγοντες έχουν συσχετιστεί με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Οι παράγοντες κινδύνου είναι:

• Ηλικία

Η ηλικία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του προστάτη. Συνήθως στην Ευρώπη, ο καρκίνος του προστάτη διαγιγνώσκεται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Παρόλα αυτά, άνδρες μικρότερης ηλικίας μπορούν επίσης να διαγνωστούν με καρκίνο του προστάτη.

• Εθνικότητα

Άνδρες Αφροαμερικανικής καταγωγής έχουν διπλάσια πιθανότητα να διαγνωστούν με καρκίνο του προστάτη σε σχέση με λευκούς άνδρες. Αντίθετα, η Ασιατική καταγωγή έχει συσχετιστεί με μικρότερη επίπτωση καρκίνου του προστάτη. Οι ακριβείς λόγοι αυτής της διαφοροποίησης δεν είναι γνωστοί.

• Οικογενειακό ιστορικό

Σε άνδρες που έχουν στην οικογένειά τους συγγενείς πρώτου βαθμού (πατέρα, αδερφό, υιό) που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη, η επίπτωση του καρκίνου του προστάτη είναι μεγαλύτερη.

Η ύπαρξη στην οικογένεια περιστατικών καρκίνου του μαστού, των ωοθηκών και του παγκρέατος μπορεί επίσης να συσχετιστεί με τον καρκίνο του προστάτη.

Αν κι η πιθανότητα ενός άνδρα να διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη αυξάνεται αν έχει θετικό οικογενειακό ιστορικό, οι περισσότεροι άνδρες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του προστάτη, δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η γνώση του του οικογενειακού ιστορικού, ιδίως αν κάποιος μέλος της οικογένειας διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη πριν τα 60, μπορεί να κατευθύνει τις επόμενες εξετάσεις.

• Διατροφή και παχυσαρκία

Οι άντρες που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι είναι πολύ πιθανό ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.

Καρκίνος προστάτη και trans άτομα

Οι trans γυναίκες καθώς και τα μη-δυαδικά άτομα που έχουν στην γέννα κατοχυρωθεί ως άνδρες, έχουν επίσης προστάτη αδένα. Με την πραγματοποίηση επανορθωτικών επεμβάσεων κι επεμβάσεων καθορισμού φύλου, μπορεί ορισμένα άτομα να έχουν αλλάξει την αντρική ανατομία σε γυναικεία. Ο προστάτης αδένας, ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει και τα άτομα αυτά μπορούν επίσης να προσβληθούν από καρκίνο του προστάτη. Η λήψη ορμονών ή αντιανδρογόνων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, μειώνοντας τα κυκλοφορόντα επίπεδα τεστοστερόνης, ωστόσο δεν μπορεί να τον εξαλείψει.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Στα πρώιμα στάδια, ο καρκίνος του προστάτη συνήθως δεν δίνει απολύτως κανένα σύμπτωμα. Συμπτώματα, που θα μπορούσαν να εμφανιστούν από την πιθανή πίεση της ουρήθρας, εμφανίζονται συνήθως σε πιο προχωρημένα στάδια του καρκίνου του προστάτη.

Σε πιο προχωρημένα στάδια ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να δώσει συμπτώματα όπως:

• Δυσκολία στην ούρηση

• Μία ασθενέστερη ακτίνα ούρησης

• Αίμα στα ούρα ή το σπέρμα

• Πόνο στα οστά (ιδίως στη μέση)

• Απώλεια βάρους και κόπωση

• Ακράτεια κοπράνων (μη αποτελεσματικός έλεγχος των σφιγκτήρων του
  εντέρου)

• Ακράτεια ούρων (απώλεια ούρων χωρίς τη θέληση του ατόμου)

• Στυτική δυσλειτουργία (προβλήματα στην επίτευξη και τη διατήρηση της
  στύσης)

Ποια είναι τα στάδια του καρκίνου του προστάτη

Το στάδιο είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται προκειμένου να καθορίσει το μέγεθος του όγκου και το πόσο έχει εξαπλωθεί. Ένας απλός τρόπος να κατανοήσουμε τα διαφορετικά στάδια της νόσου είναι χρησιμοποιώντας αριθμούς από το 1 μέχρι το 4.

Έτσι τα στάδια 1 και 2 αντιστοιχούν σε πρώιμη τοπική νόσο, ενώ τα στάδια 3 και 4 αντιστοιχούν σε τοπικά εκτεταμένη νόσο. Στην τοπική νόσο ο καρκίνος περιορίζεται εντός του προστάτη αδένα. Στην τοπικά εκτεταμένη νόσο, ο καρκίνος «σπάει» την κάψα του προστάτη, το περίβλημα δηλαδή που περιβάλλει τον προστάτη αδένα, κι επεκτείνεται έξω από αυτόν.

Στη μεταστατική νόσο, ο καρκίνος έχει επεκταθεί μέσω των αιμοφόρων αγγείων ή/και των λεμφαγγείων στους επιχώριους αλλά και σε πιο απομακρυσμένους λεμφαδένες, στα οστά αλλά και σε όργανα όπως είναι το ήπαρ, οι πνεύμονες κι ο εγκέφαλος. Ο βαθμός κακοήθειας δείχνει το πόσο γρήγορα ο καρκίνος «μεγαλώνει» κι εξαπλώνεται. 

Πώς γίνεται η διάγνωση

Επειδή όπως έχει συζητηθεί ο καρκίνος του προστάτη συχνά διαδράμει χωρίς να γίνεται κλινικά αντιληπτός, ο ετήσιος προσυμπτωματικός έλεγχος (screening) αποκτά ιδιαίτερη σημασία.

Αυτός γίνεται μέσω μέτρησης της ποσότητας του PSA στο αίμα και δακτυλικής εξέτασης από το ορθό, μετά την ηλικία των 50 ετών, σε άτομα που έχουν προσδόκιμο επιβίωσης μεγαλύτερο από δέκα χρόνια. Άτομα με παράγοντες κινδύνου (όπως Αφροαμερικανική καταγωγή, συγγενής πρώτου βαθμού με καρκίνο του προστάτη που διαγνώστηκε σε ηλικία μικρότερη από 65 χρονών κ.τ.λ.) προτείνεται η έναρξη του ελέγχου να ξεκινάει νωρίτερα στην ηλικία των 45 ετών.

Ο έλεγχος για τον καρκίνο του προστάτη περιλαμβάνει τις παρακάτω εξετάσεις:

• Μέτρηση των επιπέδων του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα

• Δακτυλική εξέταση από το ορθό

• Πολυπαραμετρική Μαγνητική (mpMPRI)

• Βιοψία προστάτη

• Scanning οστών

• Αξονική τομογραφία (CT Scan)

• PSMA PET-CT scan

Ποια είναι η θεραπεία

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη είναι σήμερα εφικτή, μέσα από τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο. Έτσι, στους περισσότερους ασθενείς, ο καρκίνος του προστάτη διαγιγνώσκεται όταν είναι εντοπισμένος, πριν δηλαδή δώσει μεταστάσεις. Έτσι αν κι οι θεραπευτικές επιλογές στα πρώτα στάδια της νόσου είναι πολλές, αυτές περιορίζονται σημαντικά σε προχωρημένα στάδια της νόσου (κυρίως ορμονοθεραπεία και χημειοθεραπεία).

• Ενεργητική παρακολούθηση/ επιτήρηση

• Παρακολούθηση

• Χειρουργική αντιμετώπιση
  

• Ακτινοθεραπεία (εξωτερική ή βραχυθεραπεία)

• Ορμονοθεραπεία

• Χημειοθεραπεία

• Άλλες θεραπείες (υψηλής έντασης εστιασμένος υπέρηχος, κρυοθεραπεία)