Η ξεχωριστή σχέση του πάπα Φραγκίσκου με την Ελλάδα – Οι επισκέψεις και τα μηνύματα που έστειλε

Παρά τις ιστορικές διαφορές που χωρίζουν την Καθολική από την Ορθόδοξη Εκκλησία, η θητεία του πάπα Φραγκίσκου, που φτάνει ήδη τα δώδεκα χρόνια, σημαδεύτηκε από τις πιο αποφασιστικές κινήσεις προσέγγισης των δύο κοινοτήτων. Ιδιαίτερα δε οι επισκέψεις του στην Ελλάδα –μια χώρα που ο ίδιος αντιμετώπιζε με ζεστή στοργή και σεβασμό– απέκτησαν έναν καθαρό συμβολισμό διαλόγου και ενότητας.

Η αμοιβαία εκτίμηση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον πάπα και τη γη των προγόνων της φιλοσοφίας είχε τη δική της ιστορία. Τον Δεκέμβριο του 2021 ο Φραγκίσκος επέστρεψε για δεύτερη φορά στη χώρα μας: υποδέχτηκε την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, και τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη. Στο Προεδρικό Μέγαρο, αναφέρθηκε στη βαθιά παιδεία της Ελλάδας, σημειώνοντας πως «η Ελλάδα μάς διδάσκει τη δημοκρατία, τον σεβασμό στον άνθρωπο και το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια».

Η Θεία Λειτουργία που ακολούθησε στήθηκε στην κεντρική αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής «Χρήστος Λαμπράκης», μπροστά στο μεγαλύτερο εκκλησιαστικό όργανο των Βαλκανίων. Εκεί, απαγγέλλοντας το «Πιστεύω» στα ελληνικά, ο πάπας τόνισε την αξία της ταπεινότητας: «Αγαπητοί μου, μη φοβάστε τη μικρότητα, διότι το ζήτημα δεν είναι να είμαστε μικροί και ανεπαρκείς, αλλά να ανοιγόμαστε στον Θεό και στους άλλους. Μην φοβάστε τις ξηρασίες, γιατί ο Θεός δεν τις φοβάται».

Στο ίδιο κλίμα, ανέδειξε και το βάθος της έννοιας της μετάνοιας, χρησιμοποιώντας την ελληνική ετυμολογία της: «Το ρήμα “μετανοώ” είναι σύνθετο από το “μετά”, που σημαίνει “πέρα”, και το “νοώ”, που σημαίνει “σκέφτομαι”. Άρα μεταστρέφομαι σημαίνει πηγαίνω πέρα από τον συνηθισμένο τρόπο σκέψης». Πριν αναχωρήσει, διαβεβαίωσε πως η Ελλάδα θα παραμείνει στις προσευχές του: «Αύριο θα αφήσω την Ελλάδα, αλλά δεν θα σας αφήσω. Θα σας φέρω μαζί μου στη μνήμη και τις προσευχές μου».

Καθοριστικός ήταν, όμως, και ο διάλογος με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Στη συνάντησή του με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και άλλους θρησκευτικούς ηγέτες, ο πάπας ζήτησε συγγνώμη για τα λάθη του παρελθόντος: «Αισθάνομαι την ανάγκη να ζητήσω συγχώρεση εκ μέρους της Καθολικής Εκκλησίας για τα σφάλματα του παρελθόντος». Στο πλευρό του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, τάχθηκε υπέρ κοινών πρωτοβουλιών για την κλιματική κρίση και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, αναδεικνύοντας το ηθικό καθήκον της προστασίας της φύσης.

Ο Ποντίφικας δεν παρέλειψε να τιμήσει τη διαχρονική προσφορά των Πατέρων της Εκκλησίας και της ελληνικής γλώσσας στη διατύπωση και διάδοση του Ευαγγελικού μηνύματος. Μίλησε για την Ελλάδα ως «το λίκνο του ανθρωπισμού και της χριστιανικής σκέψης», αναγνωρίζοντας τον θεμελιώδη ρόλο που διαδραμάτισε στην πνευματική πορεία της Δύσης.

Στο ταξίδι του προς τη Μυτιλήνη, όπου είχε πρωτοέρθει τον Απρίλιο του 2016, ο πάπας επανέφερε την εικόνα της Μεσογείου «νεκροταφείου χωρίς ταφόπλακες» και υπογράμμισε την αδήριτη ανάγκη ανθρωπιάς: «Δεν μπορούμε να παραμείνουμε αδιάφοροι». Ευχαρίστησε θερμά τους κατοίκους και τις τοπικές αρχές «για τις πολλές θυσίες» που είχαν κάνει, ενώ κάλεσε την Ευρώπη να υπερβεί «τους φράχτες και τα συρματοπλέγματα» και να μην ξεχνά «τα πρόσωπα των νεκρών παιδιών».

Αναλύοντας το Ευαγγέλιο της δεύτερης Κυριακής της Παρουσίας, εστίασε στην «έρημο και μεταστροφή» του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, θέλοντας να δείξει ότι το μήνυμα αυτό αφορά «άμεσα κάθε άνθρωπο» που καλείται να δεχτεί και τα δύο, το περιβάλλον της σκληρότητας και την αναγέννηση της καρδιάς.

Στο τέλος της τρίτης ημέρας, σε καθολικό σχολείο του Μαρουσίου, δεν δίστασε να προκαλέσει τους νέους: «Μην είστε χριστιανοί του καναπέ». Αργότερα, από τον Ιερό Καθεδρικό Ναό Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου απηύθυνε λόγο στα μέλη της τοπικής καθολικής κοινότητας, θυμίζοντας πως χωρίς την ελληνική ποίηση, τη φιλοσοφία και την τέχνη, δεν θα γνωρίζαμε «τόσες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης».

Το οικόσημο του Πάπα Φραγκίσκου, που στόλιζε το όχημά του, έκρυβε ελληνικά και λατινικά σύμβολα: τη φράση «Δια του ελέους και της εκλογής – Miserando atque eligendo», το αστέρι της Παναγίας, το άνθος νάρδου και, στην κορυφή, το μονογράφημα ΙHS, που συνδέει το όνομα «Ιησούς» στα ελληνικά με την παράδοση των Ιησουιτών.

Τέλος, η ανθρωπιστική του στάση βρήκε την πληρέστερη έκφραση όταν, πριν από εννέα χρόνια, είχε προσκαλέσει στο Βατικανό δώδεκα Σύριους πρόσφυγες, λέγοντας πως «η αγάπη δεν κάνει διακρίσεις σε θρησκείες ή φυλές» — μια εικόνα που συνοψίζει την πορεία ενός πάπα, ο οποίος έφερε ξανά στο προσκήνιο την ιδέα μιας ενιαίας, αλληλέγγυας ανθρωπότητας.