"Η βία και η κακοποίηση" του Μάνθου Μυριούνη Ειδικού Ψυχικής Υγείας

Τις τελευταίες μέρες πολύς λόγος γίνεται στα ΜΜΕ περί της κακοποίησης και εκείνες τις περιπτώσεις διάχυτου φόβου σε εργασιακά αλλά και άλλα διαπροσωπικά περιβάλλοντα! Σαν άνθρωπος και επιστήμονας υπηρετώντας τις λεγόμενες και ανθρωπιστικές επιστήμες και θεραπεύοντας τις επιστήμες της ζωής, θαρρώ πως εκφοβιστικές και κακοποιητικές συμπεριφορές βρίσκονται και συμβαίνουν παντού.

Κι όταν λέμε παντού εννοούμε παντού!

Συμβαίνουν σε καθε πλαίσιο και αφορούν όλα τα φύλα ανεξαιρέτως!

Συμβαίνουν σαφώς οταν η επίδειξη και η άσκηση εξουσίας, χειραγώγησης και εκμετάλλευσης είναι παρούσα.

Ενεργοποιείται για την επίτευξη στόχων ιδιωτικών, δημόσιων, πολιτικών και άλλων.

Από ανθρώπους που είτε και οι ίδιοι την έχουν δεχθεί σε προηγούμενες εμπειρίες τους αλλά και από εκείνους που δεν διαθέτουν άλλα μέσα, πιο διακριτικά και ανθρώπινα προκειμένου να ικανοποιήσουν τα ζητούμενά τους αλλά και να εκπληρώσουν τις αγιάτρευτες,  ανεκπλήρωτες και εν τέλει εξουσιολάγνες τάσεις τους!

Σαφέστατα φανερώνουν ψυχική δυσφορίακαι δυσχέρεια, χαμηλό έως ανύπαρκτο αυτοσεβασμό και ανύπαρκτη αυτοεκτίμηση και τις περισσότερες φορές και ψυχική νοσηρότητα!

Το να επιχειρείς τοιουτοτρόπως να μεταφέρεις γνώσεις και εμπειρίες, όπως ελέχθη, γιατί είναι λέει αποδοτικές και δοκιμασμένες και να χρησιμοποιείς αυτές τις απάνθρωπες πράξεις και τις κακοποιητικές μεθόδους σαν ακαδημαϊκό και παιδαγωγικό (άκουσον,άκουσον) μέσον είναι τουλάχιστον ατυχής και φυσικά επικίνδυνη!

Πιο πολύ μου όλο αυτό μου ακούγεται σαν προφάσεις εν αμαρτίαις…                                                                                                                       Σαν βία θα μπορούσαμε να ορίσουμε την δύναµη που καταχρηστικά και ακούσια ασκείται πάνω μας (σωµατική ή ψυχολογική, λεκτική) µε πρόθεση, απροκάλυπτα και χωρίς περιστροφές ή τεχνάσµατα, σε βάρος μας κι εναντίον των διαθέσεών μας.

Αν αναλογιστεί κανείς τις συνέπειες που μπορεί να έχουν σε μια προσωπικότητα και στην μελλοντική δυνατότητά της να εξελιχθεί κατα το δοκούν αλλά και στην ιδια την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και πόσο οδυνηρά και καταστρεπτικά είναι τα αποτελέσματα των πράξεων κάθε είδους βίας από άνθρωπο σε άνθρωπο,είναι πραγματικά ασύλληπτο και δύσκολο να περιγραφεί σε ένα μόνο κείμενο…

Θα τολμήσω απλά μια προσομοίωση σημειώνοντας ότι οι ζημιές που επιφέρουν τέτοιες συμπεριφορές στον νέο άνθρωπο είναι ανάλογες της ζημιάς που μπορεί να έχει η ρίψη πετρελαίου σε ένα λουλούδι που αναπτύσσεται και η έκθεσή του σε δηλητηριώδη και εν δυνάμει καυστικά, καταστρεπτικά για την ανάπτυξη του υλικά..

.

Εξίσου ισοδύναμα είναι τα καταστρεπτικά αποτελέσματα των βάναυσων, βίαιων και κυρίως τραυματικών συμπεριφορών σε όποιον άνθρωπο και να συμβαίνουν!

Δεν θα μπω στην πρόκληση να πάρω θέση για τα γνωστά πλέον συμβάντα, που έγιναν γνωστά τις τελευταίες μέρες από τα αγαπητά μας media, τα οποία θεωρώ φωλιά,γεννήτρια και θερμό επωαστήριο σεξιστικών,κακοποιητικών στερεότυπων αλλά και βίαιων, αντιερωτικών, ανελαστικών και σκληρά ιεραρχικών και αποπροσανατολιστικών συμπεριφορών!

Θα αναφέρω τις εννιά αναγνωρισμένες μορφές βίας που βεβαίως παρουσιάζονται κι εκδηλώνονται σε πολλαπλές και συνδυαστικές δυστυχώς μορφές : έτσι εχουμε την φυσική (σωματική) βία, την σεξουαλική βία,την συναισθηματική βία, την ψυχολογική βία, την πνευματική βία, την πολιτιστική βία, την λεκτική βία, την χρηματοοικονομική κατάχρηση και παραμέληση.

Άμεσα ο καθένας από εμάς θα διαπιστώσει ότι έχει δεχθεί κάποια ή περισσότερες απο αυτες τις μορφές βίας στη ζωή του και η αμέσως επόμενή μας σκέψη είναι ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων και κατα κύριο λόγο αυτές οι εμπειρίες βίας που δεχτήκαμε ή καλύτερα εκτεθήκαμε προήλθαν από πολύ κοντινά μας πρόσωπα!

Οι θύτες δηλαδη είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, γνωστοί στα θύματά τους (πρώην και νυν φίλοι ή σύζυγοι, μέλη της οικογένειας και συγγενείς, συνάδελφοι ή προιστάμενοι )

Πράξεις βίας και κακοποίησης φυσικά μπορούν επίσης να διαπραχθούν από άγνωστους και ξένους και ξεχωρα οτι μπορει κανεις να ειναι στοιχειωδως”προετοιμασμενος” ή καλύτερα υποψιασμένος εκείνο που το κάνει πιο διαβρωτικό και υπονομευτικό για την ψυχή μας είναι η προέλευσή του από υποτίθεται ”δικό”μας άνθρωπο…                                                                                                Και εκει η μοναξιά μας θα παίξει τον δικο της αρνητικό και σαφεστατα μεγεθυντικό της ρόλο….

Και κάτι άλλο...αυτή η μοναξιά θα μας συνοδεύει όχι μόνο κατα την τέλεση της πράξης βίας αλλά και κατά την περίοδο της επούλωσης του τραύματος που μπορεί να κρατήσει και μια ζωή…ενίοτε συνοδευόμενη από συναισθήματα ντροπής,απαξίωσης για τον ίδιο μας τον εαυτό και κυρίως αισθήματα μειονεξίας και τελματωμένης αυτοπεποίθησης λες κι ευθυνόμαστε εμείς για αυτήν την δράση.

Η βία και η κακοποίηση ασκούνται συνηθέστερα για την εγκατάσταση και την διατήρηση της εξουσίας και του ελέγχου επί ενός προσώπου και συνηθέστερα αντικατοπτρίζουν μια ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ θύματος και θύτη

• -Φυσική βία: Ένοπλη ή άοπλη σωματική βία μικρής / μεγάλης κλίμακας. Μπορεί να οδηγήσει και σε θάνατο. Σκοπός η υποταγή του ατόμου στον δράστη.
• -Σεξουαλική βία: Διαπράττεται όταν ένα άτομο αναγκάζεται να συμμετέχει χωρίς την συγκατάθεσή του σε σεξουαλική δραστηριότητα.
• -Συναισθηματική βία: Συμβαίνει όταν κάποιος λέει ή πράττει κάτι για να κάνει κάποιον να νιώθει ηλίθιος ή άχρηστος, υποβιβάζοντας την προσωπικότητά του
• -Ψυχολογική βία: Η χρήση απειλής με σκοπό την πρόκληση φόβου. Κύριος στόχος του δράστη είναι η απόκτηση του ελέγχου του θύματος ή των θυμάτων του.
• -Πνευματική βία: Πνευματική (ή θρησκευτική) βία συμβαίνει όταν κάποιος χρησιμοποιεί τις πνευματικές πεποιθήσεις ενός ατόμου για χειραγώγηση και κυριαρχία.
• -Πολιτιστική βία: Ο ψυχικός τραυματισμός ως αποτέλεσμα πρακτικών που αποτελούν μέρος του πολιτισμού, της κουλτούρας, της θρησκείας ή της παράδοσής του.
• -Λεκτική βία: Η χρήση του προφορικού ή του γραπτού λόγου για την πρόκληση βλάβης σε ένα άτομο ή σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες.
• -Οικονομική βία: Ο έλεγχος και η κατάχρηση των οικονομικών πόρων ενός ανθρώπου, οργανισμού, κοινότητας ή χώρας χωρίς τη συγκατάθεσή του.
• -Παραμέληση: Η ελλιπής ή πλήρης απουσία φροντίδας  από κάποιον που έχει την ευθύνη να την παρέχει, είτε σε επαγγελματικό είτε σε προσωπικό επίπεδο.

Πως νιώθουμε άραγε σαν θύματα;

Λίγοι από εμάς θα μπορέσουμε να αντιδράσουμε ερχόμενοι αντιμέτωποι με τέτοιες μορφές κι εκδηλώσεις βίας κι ακόμη λιγότεροι, πέρα από την στιγμιαία αντίδραση όποια κι αν είναι, θα ανακάμψουμε και δεν θα υπολογίσουμε καμιά πιθανή επίπτωση στην περαιτέρω ζωή μας.

Εκείνη την στιγμή είναι σαν να κινητοποιείται ο εαυτός μας με  το σώμα και το μυαλό μας να μας εγκαταλείπει τις στιγμές και τις περιπτώσεις που τα χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ. Τα αρνητικά και ανεξέλεγκτα συναισθήματα που μας κατακλύζουν μας παγώνουν και μας αχρηστεύουν κάθε δυναμική μας αντίδραση...

Κάποιοι από εμάς μπορεί να μην γνωρίζουν τις επιπτώσεις του φόβου.

Θα αναφέρω κάποια από αυτά τα αποτελέσματα που θα μας ευκολύνουν να καταλάβουμε τις αντιδράσεις των ανθρώπων θυμάτων σε παρόμοιες δυσάρεστες καταστάσεις και αυτές είναι : ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός, ο αυξημένος ρυθμός αναπνοής, οι έντονες μυϊκές συσπάσεις,η όραση σήραγγας (tunnel vision),ο ακουστικός αποκλεισμός (auditory exclusion)

Γι αυτό και ο φόβος μπορεί να μας προκαλέσει το πάγωμα σε μέρη και λειτουργίες του σώματός μας στην χειρότερη δυνατή στιγμή.  Όλα αυτά προκαλούνται από την απελευθέρωση της αδρεναλίνης στο σύστημά μας.  Και δυστυχώς δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις συγκεκριμένες αντιδράσεις του εαυτού μας κατά την διάρκεια της έκθεσής μας στον φοβο.

Ούτε και από τις επιπτώσεις στο σώμα μας αλλά και στον εγκέφαλό μας.  Η αδρεναλίνη είναι ένας από τους καλύτερους ενισχυτές απόδοσης που μπορείτε να διαθέτουμε. Ομως το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σε τετοιες κι αναλογες περιπτωσεις την ερμηνεύουν ως φόβο με αποτέλεσμα να και παγώνουν και να αγαλματώνουν κάθε πιθανή αντίδραση είτε του σώματος ειτε λεκτική...Κοινώς τα χάνουν!

Πέρα όμως από τις αντιδράσεις την στιγμή του συμβάντος υπάρχουν και άλλες πολλές δυνάμενες επιπτώσεις σε μας τους ίδιους πιο μακροπροθεσμες ή μεσοπρόθεσμες αλλά πολύ καταλυτικά επιβαρυντικές για την συνέχιση της ζωής μας.

Κάποιες από αυτές μπορεί να αφορούν από την οριστική απώλεια από την ζωή μας και την διάλυση κάθε δεσμού με ενα αγαπητό μας πρόσωπο μέχρι και την αδυναμία εξεύρεσης πόρων απαραίτητων για την επιβίωσή μας, την ανάπτυξη του επαγγέλματός μας και την μη ενδεδειγμένη επικύρωση και δρέψη των προσπαθειών και των κόπων που έχουμε καταβάλει μέχρι σήμερα, των δαπανών που έχουμε κάνει σε χρόνο και σε χρήμα αλλά και την άδικη και κοινά ομολογημένη σύμφωνα με τις δυνατότητές μας, εξέλιξή μας σε κάθε τομέα και σε κάθε πτυχή της μελλοντικής διαχείρισης του εαυτού μας .

Οποιες και να είναι αυτές δεν υπάρχει καμία επίπτωση αλλά και κανένα καταστροφικότερο σενάριο για μας τους ίδιους απο το να αποδεχτούμε και να μην αντιδράσουμε αποφασιστικά σε κάθε επίθεση βίας… Γιατί τότε θα είναι ο ίδιος μας ο εαυτός που συνειδητα ή ασυνειδητα θα μας επιτεθεί και τα αποτελέσματα θα είναι ασυγκρίτως χειρότερα και  δυσμενέστερα και χωρίς πολλές δυνατότητες απαλλαγής από αυτά.

Πως άραγε θα μπορούσαμε να ξεφύγουμε από τον ίδιο μας τον εαυτό.

Έκτος αν τον καταργήσουμε. Μια ήπια αντίδρασή μας θα εκληφθεί διαστρεβλωτικά σαν κατάφαση και η σφοδρότητα και η συχνότητα ανάλογων επιθέσεων μοιραία θα πολλαπλασιαστεί!

Ή ακόμη χειρότερα η ισχνή και χλιαρή αντίδρασή μας θα εκληφθεί σαν υποχώρησή μας, προκειμένου να καταφέρουμε ή να διατηρήσουμε εναν στόχο ή έναν σκοπό!

Και το διάστημα του χρόνου που θα μεσολαβήσει μέχρι να δημοσιοποιήσουμε την βία που υποστήκαμε στα αρμόδια όργανα είναι εις βάρος μας, μιας και θα κατηγορηθούμε γιατί δεν το πράξαμε εγκαίρως…

Προσωπικά και με τεράστιο προσωπικό και επαγγελματικό κόστος και τις δύο φορές που υπέστην κάτι τέτοιο είτε σεξουαλικής επιβολής, είτε εκφοβισμού δια της στέρησης πόρων απαραίτητων προς την επιβίωση ηταν προερχόμενο από  το γυναικείο φύλο… Και φαντάζομαι πως και οι ίδιες υπήρξαν θυματα που δεν μπόρεσαν, δεν κατάφεραν ή και δεν προσπάθησαν να κλείσουν τον φαύλο κύκλο της βίας και της κακοποίησης…

Εύκολα το θύμα θα γίνει θύτης!

Εν πάσει περιπτώσει και καταληκτικά θα ειμαι απέναντι σε όποιον διατείνεται πως ο φόβος είναι κάτι απαραίτητο για την εκπαιδευτική διαδικασία θα αντιτείνω τον δικό μου ισχυρισμό και την δική μου πίστη μέσα από τους στίχους:

“Ο φόβος είναι ο χειρότερος γιατρός, σε καίει, σε σκορπάει και σε παγώνει….”      

*Ο Μάνθος Μυριούνης είναι Ειδικός Ψυχικής Υγείας και Ψυχοθεραπευτής με μακρά πορεία σε δημόσιες και ιδιωτικές δομές email: manthosmiriounis@gmail.com