Η τρίτη «Ιντιφάντα» και τα σχέδια Χαμάς, Νετανιάχου, Ερντογάν

Πάνω από 53 Παλαιστίνιοι και επτά Ισραηλινοί, νεκροί τις πρώτες ημέρες της σύρραξης. Ο ακήρυχτος Ισραηλινο-παλαιστινιακός πόλεμος καλά κρατεί εδώ και δεκάδες χρόνια, δίχως να φαίνεται ορατό τέλος. Και αυτό γιατί δεν επιλύεται από τη διεθνή κοινότητα η αιτία του πολέμου : Η αναγνώριση ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους. Από το 1948 και τον πρώτο Ισραηλινο-Παλαιστινιακό πόλεμο πέρασαν 73 χρόνια, αλλά οι Παλαιστίνιοι ακόμη δεν έχουν πατρίδα.

Δυο μεγάλες αραβο-ισραηλινές πολεμικές αναμετρήσεις το 1967 (πόλεμος έξι ημερών) και το 1973 (Γιομ Κιπούρ), απλά όξυναν την αντιπαράθεση. Μια σύγκρουση που δεν εκτόνωσαν ούτε οι ειρηνευτικές συμφωνίες Ισραήλ-Αιγύπτου το 1979 και του Οσλο το 1993 ανάμεσα στον παλαιστίνιο ηγέτη Γιασέρ Αραφάτ και τον ισραηλινό πρωθυπουργό Γιτζάκ Ράμπιν.

Ημουν 27 χρονών ,νεαρός ρεπόρτερ, όταν τον Δεκέμβριο του 1987 μαζί με άλλους συναδέλφους -την Ελένη Καλογεροπούλου, την Ντίνα Βαγενά, τον Νότη Παπαδόπουλο, τον μακαρίτη Γιώργο Κοίλιαρη- πήγαμε δημοσιογραφική αποστολή στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη. Είχε μόλις ξεσπάσει η «Ιντιφάντα»-η πρώτη παλαιστινιακή εξέγερση με αίτημα τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Γίναμε μάρτυρες ενός λαού που αγωνιζόταν πετώντας πέτρες να χτίσει το όνειρο μιας πατρίδας. Πολύ νερό κύλησε από τότε κάτω από τις γέφυρες του Ιορδάνη. Ο Γιτζάκ Ραμπίν δολοφονήθηκε από έναν φανατικό Εβραίο το 1995, ο Αραφάτ πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες το 2004 (λέγεται ότι δηλητηριάστηκε με πολώνιο) ,για να καταλάβουν τις θέσεις των «περιστεριών» της Ειρήνης , οι «ιέρακες»: Στην ισραηλινή πλευρά, ο σκληροπυρηνικός Αριέλ Σαρόν .Στην παλαιστινιακή πλευρά ,από το 2006 ,τον τόνο άρχισαν επίσης να δίνουν οι εξτρεμιστικές οργανώσεις Χαμάς και Τζιχάντ . Αποτέλεσμα; Πέρασαν 34 χρόνια, από τότε που εμείς, οι νεαροί τότε Ελληνες ρεπόρτερ είχαμε καταγράψει από κοντά την πρώτη Ιντιφάντα . Οι περισσότεροι «60ρήσαμε», δίχως να δούμε τα παλαιστινιακά όνειρα να παίρνουν σάρκα και οστά. Από το 1987 ,ξέσπασαν 17 πολεμικές συγκρούσεις και μία δεύτερη «Ιντιφάντα» το 2000 . Χιλιάδες οι Παλαιστίνιοι νεκροί , εκατοντάδες οι Ισραηλινοί. Αλλά , Παλαιστίνιοι και ανεξάρτητο κράτος παραμένουν δύο έννοιες δυστυχώς «ασυμβίβαστες». Παρά τα κροκοδείλια δάκρυα και τα ευχολόγια για δίκαιη και βιώσιμη λύση της διεθνούς κοινότητας.

Χρονικό προαναγγελθείσας ανάφλεξης;

Ο πόλεμος των τελευταίων ημερών ήταν αναμενόμενος. Αν και είχαμε από το 2014, να γίνουμε μάρτυρες τέτοιων σκληρών συγκρούσεων , η λεγόμενη εύφλεκτη ύλη είχε μαζευτεί . Ετοιμη να προκαλέσει αλυσιδωτή αντίδραση. Επίκεντρο για άλλη μια φορά η μαρτυρική Ιερουσαλήμ. Από τη μία πλευρά χιλιάδες Παλαιστίνιοι κάτοικοι της Ανατολικής Ιερουσαλήμ -στην πλειοψηφία τους νέοι που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα-ξέσπασαν σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας με αφορμή τον αποκλεισμό της πλατείας μπροστά από την Πύλη της Δαμασκού, στην Παλιά Πόλη, που επέβαλαν οι ισραηλινές αρχές. Πρόκειται για μια μεγάλη πλατεία που προσελκύει τακτικά μεγάλο πλήθος μουσουλμάνων - νέων και ηλικιωμένων, ανδρών και γυναικών - κατά τη διάρκεια του ιερού μήνα του Ραμαζανιού. Συγκεντρώνονται κάθε βράδυ για να ακούσουν τις προσευχές από το γειτονικό τέμενος Αλ-Ακσα (το τρίτο ιερότερο του Ισλάμ),που σηματοδοτούν το τέλος της καθημερινής νηστείας.« Εκεί χτυπάει η καρδιά μιας εξέγερσης που συγκλονίζει την Ιερουσαλήμ. Μια εξέγερση που δεν ελέγχεται από παραδοσιακές πολιτικές φατρίες, η οποία δεν έχει αναγνωρισμένους ηγέτες, αλλά εκφράζει θυμό και αποφασιστικότητα και έχει επίσης εκτοπίσει τις υπερ-αποτελεσματικές ισραηλινές υπηρεσίες ασφαλείας» γράφει η ιταλική ιστοσελίδα Globalist. «Η Πύλη της Δαμασκού είναι για τους Παλαιστίνιους η δική τους Πλατεία Ταχρίρ του Καίρου», απ` όπου ξεκίνησε το 2011 η αιγυπτιακή “Αραβική Ανοιξη”, λέει ο ισραηλινός ακτιβιστής, Γιανάλ Τζαμπαρίν, που σπουδάζει Επικοινωνία και Πολιτικές Επιστήμες στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.

Η ισραηλινή αστυνομία κατέστειλε διά της βίας τις διαδηλώσεις, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά. Σε μια χρονική στιγμή, που το κλίμα είχε οξυνθεί επικίνδυνα με την δικαστική απόφαση για την εκδίωξη από τα σπίτια τους έξι παλαιστινιακών οικογενειών, σε συνοικία της Ανατολικής Ιερουσαλήμ.

«Συμμαχία» Χαμάς-Νετανιάχου;

Ακολούθησαν διαδηλώσεις φανατικών Εβραίων με συνθήματα όπως «Θάνατος στους Αραβες» και το σκηνικό είχε στηθεί, προς όφελος των σκληροπυρηνικών και στα δύο στρατόπεδα: Η Χαμάς ,που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, έστειλε …τελεσίγραφο στο Ισραήλ απειλώντας με επιθέσεις .Πράγμα που έκανε εξαπολύοντας ρουκέτες. Αν και χάρη στο ισραηλινό σύστημα αεράμυνας Iron Dome, οι περισσότερες ρουκέτες αναχαιτίστηκαν .Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου , που σχεδόν δύο μήνες μετά τις εκλογές προσπαθεί χωρίς επιτυχία να συγκροτήσει νέα κυβέρνηση ,πιέστηκε από τους πιο σκληροπυρηνικούς να απαντήσει με σφοδρούς βομβαρδισμούς στη Γάζα , ακόμη και με τα υπερσύγχρονα αεροσκάφη F-35.

Αναμφίβολα, η νέα πολεμική σύρραξη έχει βαθύτερες αιτίες και συνδέονται με την απόγνωση στην οποία έχει περιέλθει η πλειοψηφία των παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ (20% του συνολικού πληθυσμού), λόγω και των επιπτώσεων της πανδημίας. Η ιταλική εφημερίδα « il Sole 24 Ore» ,έγραφε ότι «ως τις αρχές Απριλίου , ενώ το Ισραήλ είχε εμβολιάσει σχεδόν 60% του πληθυσμού του, στα παλαιστινιακά εδάφη το ποσοστό των εμβολιασμένων δεν ξεπερνούσε το 1%».

Την ίδια ώρα, αυξάνονται οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στον παλαιστινιακό πληθυσμό .Με την ανεργία ,ιδίως των νέων να είναι στα ύψη και κυρίως χωρίς προοπτική μείωσης, δεν χρειαζόταν και πολύ για να ξεσπάσει μια νέα εξέγερση. Τα αισθήματα αυτά και τη διαφαινόμενη εξέγερση των νέων Παλαιστινίων προσπάθησε να «καπελώσει» η Χαμάς με τις επιθέσεις που εξαπέλυσε κατά του Ισραήλ. Στόχος της Χαμάς είναι να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την επιρροή της μεταξύ του παλαιστινιακού πληθυσμού, ιδιαίτερα μετά την απόφαση του Παλαιστίνιου προέδρου Μαχμούντ Αμπάς να αναβάλει τις προγραμματισμένες εκλογές στα παλαιστινιακά εδάφη. Εκλογές που έχουν να γίνουν 15 ολόκληρα χρόνια, καθώς ο Αμπάς φοβάται ότι όχι μόνο θα τις χάσει αλλά η οργάνωσή του ,η Φατάχ, θα τερματίσει τέταρτη!

Σύμφωνα πάντως με την αραβική ιστοσελίδα Al Monitor ,υπάρχει και μια δεύτερη πτυχή της Χαμάς σε αυτόν τον νέο κύκλο βίας μεταξύ Ισραήλ και Λωρίδας της Γάζας: Μια συμμαχία της Χαμάς με τον Νετανιάχου. «Στις πιο δύσκολες στιγμές του, καθώς παλεύει για την πολιτική του επιβίωση και την προσωπική του ελευθερία καθώς είναι υπόδικος, ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου παίρνει κάποια απροσδόκητη βοήθεια από τον … σύμμαχό του , το κίνημα της Χαμάς», υποστηρίζει η αραβική ιστοσελίδα. Η επίθεση της Χαμάς με ρουκέτες ξέσπασε την ημέρα που η αντιπολίτευση με επικεφαλής τους βουλευτές Ναφτάλι Μπένετ και Γιλάρ Λάπιντ ,ετοιμαζόταν να λάβει από τον Ισραηλινό πρόεδρο Ρέβουεν Ρίβλιν εντολή σχηματισμού κυβέρνησης . Η Χαμάς χάλασε όμως τα σχέδια της ισραηλινής αντιπολίτευσης , δίνοντας στον Νετανιάχου νέα περιθώρια ελιγμών ως την ερχόμενη Τρίτη ,που θα ανοίξει και πάλι η Κνεσέτ(βουλή).

Ο Νετανιάχου ,αν και βρέθηκε στην εξουσία το 2009 με τη δέσμευση να καταστρέψει τη Χαμάς, «τα επόμενα χρόνια σφυρηλάτησε στην πράξη συμμαχία μαζί της, αποφεύγοντας μια τελική σύγκρουση με την παλαιστινιακή οργάνωση, την υπερασπίστηκε», εκτιμά η Al Monitor. «Όλα αυτά έγιναν ξεκάθαρα στον πόλεμο του 2014 με τη Γάζα, με την ονομασία Operation Protective Edge. Ο Νετανιάχου απλώς δεν ενδιαφερόταν να γκρεμίσει τη Χαμάς, αντίθετα: Ήθελε μια ισχυρή Χαμάς και μια αδύναμη, τραυματισμένη Παλαιστινιακή Αρχή ,για να του προσφέρει εξαιρετική εξυπηρέτηση», προσθέτει η αραβική ιστοσελίδα .

Ο ρόλος των Αράβων

Η « κρίση της Ιερουσαλήμ» και οι αιματηρές εξελίξεις γύρω από τη Γάζα μπορεί να εμφανίζονται βέβαια ως ένα ακόμη επεισόδιο σε μια ατελείωτη πολιτική σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, ωστόσο έχουν και περιφερειακή και διεθνή διάσταση.

Όπως σε κάθε κλιμάκωση της έντασης, εμφανίζονται ηθοποιοί που ενδιαφέρονται να εκμεταλλευτούν το παλαιστινιακό ζήτημα ,που παραμένει ζωντανό. Σε συναισθηματικούς αλλά και γεωπολιτικούς όρους. Αν και το Παλαιστινιακό δεν είναι πλέον ο μαγνήτης, που καθοδηγεί τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις των ισλαμικών χωρών από το Μαρόκο έως το Πακιστάν, εξακολουθεί να επηρεάζει τον αραβικό κόσμο.

Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν - οι δύο μοναρχίες του Κόλπου που εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ βάσει των συμφωνιών του Αβραάμ, στην Ουάσιγκτον επί προεδρίας Τραμπ - αναγκάστηκαν να καταδικάσουν «τις πράξεις βίας που διαπράχθηκαν από ακροδεξιές ομάδες στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ». Μια ρητορική πράξη εξισορρόπησης που αποκαλύπτει ότι εξακολουθεί να υπάρχει στην κοινή γνώμη στις χώρες του Κόλπου ένα σημαντικό φιλο-παλαιστινιακό και αντι-ισραηλινό συναίσθημα.

Σε κάθε περίπτωση πάντως , έχουμε να αντιμετωπίσουμε «τη χειρότερη κρίση στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή εδώ και πολύ καιρό» ,γράφει το Spiegel . «Δεν είναι προς το συμφέρον της ισραηλινής κυβέρνησης ή των περισσότερων Παλαιστινίων να κλιμακωθεί αυτή η αναταραχή σε μια μεγάλη εξέγερση» εκτιμά το γερμανικό περιοδικό.

Ο Ερντογάν πίσω από τη Χαμάς;

Ιδιαίτερα οργισμένος κατά του Ισραήλ εμφανίστηκε ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν , ο οποίος είπε μάλιστα στον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν ότι θέλει να στείλει στρατό για να «προστατεύσει» τους Παλαιστίνιους. Ο Ερντογάν πάντως ,τα προηγούμενα χρόνια, «κατάφερε να χρησιμοποιήσει με επιτυχία το παλαιστινιακό ζήτημα για να καθιερωθεί ως ηθικός ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου, άτυπος χαλίφης του οικουμενικού ισλαμισμού» ,όπως γράφει εύστοχα η ιταλική ιστοσελίδα Γεωπολιτικής «Limesonline».

Ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να εμφανιστεί στα μάτια των απανταχού Μουσουλμάνων ως «ο προστάτης της Ιερουσαλήμ», με στόχο να γεφυρώσει το χάσμα με την Αίγυπτο αλλά και την Ιορδανία. Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα ,είχε μάλιστα κατηγορήσει τον Ερντογάν ενώπιον του Αμερικάνικου Κογκρέσου το 2016 ότι «εκπαιδεύει τρομοκράτες» και τους στέλνει στην Ευρώπη και διαπραγματεύεται με το Ισλαμικό Κράτος για να προωθήσει Ισλαμικό Ιερό πόλεμο (τζιχάντ), στην περιοχή.

«Πίσω από τη Χαμάς, βρίσκεται ο ανατρεπτικός ρόλος της Τουρκίας», υποστηρίζει μάλιστα ο δρ. Νταβίντ Κάλφα, στέλεχος στο Κέντρο Επικοινωνιών Ειρήνης στη Νέα Υόρκη, σε συνέντευξή του στο γαλλικό περιοδικό Le Point.

Οι εξελίξεις αυτές αποτελούν πάντως και μια κλήση αφύπνισης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έχει ταχθεί επίσημα υπέρ μιας λύσης δύο κρατών, η οποία όμως φαίνεται όλο και λιγότερο ρεαλιστική. Όπως γράφει το Spiegel, «μάλλον είναι καιρός για την Αμερική, αλλά και για την Ευρωπαική Ενωση ,να επιστρέψουν στην περιοχή, μετά από τα άγρια ​​χρόνια του Τραμπ».