Η συνθήκη του Μοντρέ και ο Ερντογάν

Υστερικές και ψυχροπολεμικές ιαχές που φτάνουν σε επίπεδα παράκρουσης από τον φιλοκυβερνητικό Τύπο και τους εκπροσώπους του Ερντογάν ξεσήκωσε η επιστολή 103 απόστρατων Τούρκων ναυάρχων για την ανάγκη διατήρησης της Συνθήκης του Μοντρέ του 1936 .

Για την ιστορία, η συνθήκη υπεγράφη στις 20 Ιουλίου 1936 στο Μοντρέ της Ελβετίας από τα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας συν την Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία και την τότε Γιουγκοσλαβία.

Η Συνθήκη τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο το 1936 και έκτοτε καθορίζει το καθεστώς ναυσιπλοίας στα Στενά ( Δαρδανέλια, Θάλασσα του Μαρμαρά και Βόσπορο).

Όχι, δεν τσίμπησε ξαφνικά μύγα τους 103 απόστρατους ναυάρχους και ασχολήθηκαν με αυτή την συνθήκη. Τη συζήτηση άνοιξε την περασμένη Πέμπτη ο πρόεδρος της Τουρκικής Βουλής Μουσταφά Σεντόπ σε τηλεοπτική του συνέντευξη. Στενότατος συνεργάτης του Ερντογάν και νομικός, ειδικός σε θέματα Συντάγματος ο Σεντόπ, δήλωσε ότι από τεχνικής απόψεως, είναι δυνατόν η Τουρκία να αποχωρήσει και από τη Συνθήκη του Μοντρέ, όπως έπραξε και με την Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά των γυναικών. Τρεις ημέρες αργότερα, οι απόστρατοι ναύαρχοι συνυπέγραψαν δήλωση, όπου, επισημαίνοντας τι εστί Συνθήκη του Μοντρέ, προειδοποίησαν για τους κινδύνους, που ελλοχεύουν για την Τουρκία, από την απομάκρυνση των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων από τις αρχές, τις αξίες και τον δρόμο που χάραξε ο Κεμάλ Ατατούρκ.

Οι υστερικές αντιδράσεις από το καθεστώς Ερντογάν για τη δήλωση αυτή δεν περιγράφονται: Ο εκπρόσωπος Τύπου του Ερντογάν, Φαχρετίν Αλτούν έκανε λόγο για «103 αλαζονικά άτομα…αποτυχημένα πιόνια ξένων δυνάμεων …και πέμπτη φάλαγγα των «υποστηρικτών της κηδεμονίας που θέτουν κίνδυνο τη δημοκρατία μας».

Ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας Φουάτ Οκτάι παρομοίασε τους 103 ναυάρχους με «τους δειλούς , που σφυρίζουν στο νεκροταφείο, λάτρεις του πραξικοπήματος, ο οποίοι δεν μπορούσαν να χωνέψουν την όρθια στάση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν». Ο σκληροπυρηνικό υπουργός Εθνικής Άμυνας Χουλούσι Ακάρ πρόσθεσε: «Δεν επιτρέπεται στους προδότες να φορούν τη λαμπρή στολή των Τουρκικών ενόπλων δυνάμεων».

Ο «σκιώδης ηγέτης» της Τουρκίας, ο ακροδεξιός εταίρος του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί αξίωσε επίσης να κοπεί…η σύνταξη στους 103 απόστρατους ναυάρχους.

Υποστηρικτές της «Γαλάζιας Πατρίδας»

Από τις υστερικές αυτές δηλώσεις θα πίστευε κανείς ότι οι υπογράφοντες ναύαρχοι είναι οπαδοί του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν-του μεγαλύτερου εσωτερικού εχθρού του Ερντογάν. Λάθος! «Οι περισσότεροι υπογράφοντες υποστήριξαν το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας»-την πολιτική του Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο» γράφει ο πολύ γνωστός δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν ,πρώην διευθυντής της αγγλόφωνης Huriyet ,στην ιστοσελίδα του Yetkinreport . Μεταξύ τους μάλιστα είναι και ο εμπνευστής της προκλητικής και ενάντια στο διεθνές δίκαιο «Γαλάζιας Πατρίδας», πρώην ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ. Η σύζυγος του Γκιουρντενίζ έγραψε μάλιστα στο Twitter: «Η αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι μας και συνέλαβε τον Τζεμ».

Από τα ξημερώματα της Δευτέρας άλλωστε, ξεκίνησαν οι συλλήψεις.

Δεκάδες απόστρατοι ναύαρχοι οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στα κρατητήρια ή παραμένουν σε κατ` οίκο περιορισμό γιατί είναι υπέργηροι .

«Όχι μόνο οι υπογράφοντες, αλλά και εκείνοι που τους ενθάρρυναν θα λογοδοτήσουν ενώπιον του νόμου» κραύγαζε ο εκπρόσωπος του Ερντογάν. Και επειδή ο Τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να ομολογήσει ότι πολλοί από τους υπογράφοντες είναι δικοί του άνθρωποι, ξεκίνησε μια εκστρατεία σπίλωσης και διαπόμπευσης:

«Μερικοί από τους υπογράφοντες είναι γνωστοί για τις επαινετικές δηλώσεις τους για τα πραξικοπήματα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980 και της 28ης Φεβρουαρίου 1997, άλλοι γιατί υποστήριξαν την τρομοκρατική οργάνωση PKK» γράφει η Sabah και ξεκινά την επίθεση: «Ο Εργκούν Μενγκί, ο οποίος περιγράφεται ως “επικεφαλής των πραξικοπηματιών” επειδή το όνομά του βρίσκεται στην κορυφή της λίστας, θεωρείται ότι συγκαταλέγεται στους θαυμαστές του ΝΑΤΟ» γράφει η Sabah.

«Ο Ισίκ Μπιρέν είναι ένα από τα ονόματα που έκριναν νόμιμο το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου. Ο Μετίν Πουραζλάρ ήταν στην ημερήσια διάταξη το 2005 κατηγορούμενος για διαφθορά. Ο Κερκλέρ Γκιουβέν κατηγορήθηκε από την ίδια τη σύζυγό του ως «τυφλοπόντικας» των Γκιουλενιστών στο Ναυτικό…»

Εκ των υπογραφόντων, ο αντιναύαρχος Ατίλα Κιγιάτ είχε παρομοιάσει στο παρελθόν τον Ερντογάν με τον αρχιπραξικοπηματία του 1980, Κενάν Εβρέν.«Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ του Εβρέν ,ο οποίος αύξησε το όριοι για κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των κομμάτων στο 10% και του ατόμου (Ερντογάν) , που προσπαθεί να μειώσει το εκλογικό όριο στο 40% για να επανεκλεγεί.Το τέλος μπορεί να είναι παρόμοιο επίσης»,είχε πει ο Ατίλα Κιγιάτ. Ο Ερντογάν είχε υποβάλει μάλιστα αγωγή εναντίον του Κιγιάτ ,αλλά ο αντιναύαρχος ζήτησε συγγνώμη από τον Πρόεδρο και η υπόθεση αποσύρθηκε

«Εσωτερική απειλή»

«Εσωτερική απειλή, κάτι ετοιμάζουν» υποστηρίζει στο όργανο του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ -τη Yeni Safak- ο διευθυντής της Ιμπραήμ Καραγκιούλ, αφήγοντας να εννοηθεί ότι οι ναύαρχοι οργάνωναν πραξικόπημα . Δείτε το πνεύμα του για να καταλάβετε το μέγεθος της υστερίας :«Ακριβώς όπως αυτοί που κατέστρεψαν και μοίρασαν την Οθωμανική αυτοκρατορία , προσπαθώντας να εκδιώξουν τους Οθωμανούς από την ιστορία και τη γεωγραφία, έτσι κι αυτοί οι συνταξιούχοι ναύαρχοι είπαν το ίδιο πράγμα: Να μείνουμε υπό κηδεμονία, να μην ενεργούμε ποτέ μόνοι μας, να ακολουθούμε ακριβώς τις οδηγίες από τις πρωτεύουσες των ΗΠΑ και της Ευρώπης… Αυτή είναι μια απελπισμένη ψυχική ασθένεια που θέτει σε κίνδυνο ένα έθνος που έχει ιδρύσει αυτοκρατορίες και κυβερνά ηπείρους»!, παραληρούσε ο διευθυντής της Yeni Safak.

«Η επιστολή των συνταξιούχων ναυάρχων σηματοδοτεί ένα πιθανό ρήγμα στην κυβέρνηση του Ερντογάν» υποστηρίζει η αντιπολιτευόμενη το καθεστώς Ερντογάν ιστοσελίδα, Ahvalnews.

Από την πλευρά του, ο Μουράτ Γετκίν αναφέρει στην ιστοσελίδα του Yetkinreport ότι πριν τη δήλωση των ναυάρχων, είχε δημοσιευτεί μια άλλη κοινή ανακοίνωση 126 συνταξιούχων πρεσβευτών ενάντια στην ακύρωση της Συνθήκης του Μοντρέ . Το φαινομενικά περίεργο είναι ότι στην κοινή δήλωση των συνταξιούχων πρεσβευτών, η κυβέρνηση Ερντογάν δεν είχε απαντήσει. «Γιατί τώρα ξαφνικά ,η κοινή διακήρυξη των συνταξιούχων ναυάρχων μετατράπηκε σε συζήτηση για το καθεστώς, σε συζήτηση για πιθανό πραξικόπημα; Μήπως η τουρκική κυβέρνηση ψάχνει μια ευκαιρία να αντιστρέψει τις μεγάλες απώλειες στη λαϊκή ψήφο που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις , προβάλλοντας την «απειλή πραξικοπήματος;» διερωτάται ο πρώην διευθυντής της αγγλόφωνης Huriyet.

Ο Γκιοκχάν Μπατσίκ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Palacký της Τσεχίας κάνει λόγο «για ένα εσωτερικό σχίσμα στη συμμαχία των Ισλαμιστών, των υπερεθνικιστών και της Κεμαλικής τάσης στο καθεστώς Ερντογάν». Μια συμμαχία που σχηματίστηκε μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος Ιούλιος 2016.«Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι χαρακτηριστικό της πολιτικής στη Μέση Ανατολή», δήλωσε ο καθηγητής Μπατσίκ στην Ahval News .Επισήμανε μάλιστα τις πληροφορίες για απόπειρα πραξικοπήματος στην Ιορδανία ως ένα άλλο παράδειγμα της τεταμένης εσωτερικής κατάστασης που βιώνουν τα καθεστώτα της περιοχής. «Το τουρκικό κράτος βρίσκεται σε μια διαδικασία επαναπροσδιορισμού της ιδεολογίας του», υποστηρίζει ο Τούρκος καθηγητής. Εκτιμώντας ότι οι οπαδοί του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν ξεριζώθηκαν από το καθεστώς στην Τουρκία, «ορισμένα στοιχεία των φατριών των Κεμαλιστών-Ευρασιατών εκφράζουν με την επιστολή των ναυάρχων την αντίθεσή τους στην σημερινή νομή της κρατικής εξουσίας και ενδεχομένως ζητούν μια αλλαγή στη σύνθεσή της» .

Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι σαφές εάν η επιστολή των 103 ναυάρχων ήταν «μια σοβαρή ιδέα ή μια ανόητη ιδέα», λέει ο καθηγητής Μπατσίκ. Εκτιμά μάλιστα ότι αυτή η επιστολή θα μπορούσε εύκολα να ισοδυναμεί με «πολιτική αυτοκτονία» αν δεν βρει ενδιαφερόμενα ώτα μεταξύ του πληθυσμού. Εξ ου και η υστερική αντίδραση του καθεστώτος Ερντογάν που επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την υπόθεση προς όφελός του και να αλλάξει την ατζέντα. Σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός συνεχίζει να αυξάνεται και να φτάνει στο 16,19%, οι τιμές των τροφίμων ανέβηκαν κατά 17,44% σε ετήσια βάση ήταν τον Μάρτιο) και σε συνδυασμό με την υψηλή ανεργία, η καθημερινότητα γίνεται όλο και πιο δύσκολη για τους πολίτες. Ετσι το καθεστώς επιδιώκει να πάψει η κοινή γνώμη να ασχολείται με την φτώχεια, την ακρίβεια, την ανεργία, την ωμή καταπάτηση των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών , αλλά να φοβάται τις επώδυνες επιπτώσεις ενός νέου πραξικοπήματος. «Αυτό το ζήτημα μετατοπίζει την τρέχουσα ατζέντα από την πανδημία και την οικονομία σε τομείς που αρέσουν στο κυβερνών κόμμα του ΑΚΡ» γράφει ο Μουράτ Γετκίν. Κάτι που συνδέεται άλλωστε με τις φήμες για πρόωρες εκλογές, πριν οργανωθεί η αντιπολίτευση δηλαδή, αλλά και με τα σχέδια Ερντογάν για την αλλαγή του Συντάγματος, που θα διευκόλυνε την επανεκλογή του.

Αλλεργία με το Μοντρέ και τη Λωζάνη

Η Συνθήκη του Μοντρέ το 1936, όπως και της Λωζάνης το 1923 ,είναι οι δύο ιδρυτικές συνθήκες της σύγχρονης Τουρκίας. Δύο συνθήκες τις οποίες το καθεστώς Ερντογάν θέλει να ακυρώσει λόγω της νέο-αποικιακής, νέο-Οθωμανικής επεκτατικής εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί ο μεγαλομανής Τούρκος πρόεδρος .Η συζήτηση για την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ ξεκίνησε το 2019, όταν η κυβέρνηση Ερντογάν άρχισε να εφαρμόζει το φαραωνικό σχέδιο για την κατασκευή του δεύτερου …Βοσπόρου!

Της «Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης»! Ενός φαραωνικής έμπνευσης τεχνητού πλωτού διαύλου , παράλληλα στον Βόσπορο, που θα συνδέει τη θάλασσα του Μαρμαρά με την Μαύρη Θάλασσα .

Στην κατασκευή του τεχνητού Καναλιού μήκους 45 χιλιομέτρων και προϋπολογισμού δαπάνης δεκάδων δισεκατομμυρίων , αντιδρούν έντονα οι περισσότερες οικολογικές οργανώσεις αλλά και Εκρέμ Ιμάμογλου, ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και πιθανός αντίπαλος του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2023. Ο Ιμάμογλου και οι οικολόγοι προειδοποιούν για καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από την κατασκευή του Καναλιού ,αλλά και για ολέθριες συνέπειες σε περίπτωση ενός μεγάλου σεισμού-κάτι που φοβούνται αρκετοί σεισμολόγοι .

Υπάρχει όμως και η γεωπολιτική διάσταση. Ο Ερντογάν θέλει με την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ και το νέο Κανάλι της Πόλης να ενισχύσει τα διαπραγματευτικά του χαρτιά με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι η Συνθήκη του Μοντρέ πάντα ενοχλούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς « η Ουάσιγκτον θα ήθελε στείλει όλο και περισσότερα πολεμικά πλοία εναντίον της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα» γράφει ο Μουράτ Γετκίν. Το Μοντρέ βάζει πολλά εμπόδια στη διέλευση ξένων πολεμικών σκαφών, ενώ με την αναθεώρησή της Συνθήκης και το νέο Κανάλι ,όλα αυτά μπορούν να ξεπεραστούν. Ετσι θα προσπαθήσει να δελεάσει, για παράδειγμα, τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν ο Ερντογάν . Μήπως και αλλάξει στάση η Ουάσιγκτον… Ο Τούρκος πρόεδρος κινδυνεύει όμως να τα σπάσει με τη Ρωσία. «Το Κανάλι της Κωνσταντινούπολης είναι εσωτερικό ζήτημα της Τουρκίας, εφόσον δεν παραβιάζει τη Συνθήκη του Μοντρέ» προειδοποίησε ο Ρώσος πρεσβευτής στην Αγκυρα, Αλεξέι Γέρκοφ.

Αν και γνωστός «καιροσκόπος» ο Ερντογάν, δύσκολα θα καταφέρει να ικανοποιήσει όλους τους μεγάλους παίκτες στην περιοχή της Ευρασίας. Και πατώντας σε δύο βάρκες ,το μόνο σίγουρο είναι ότι θα βυθιστεί…