Η δικτατορία της Υγείας και η σιωπηρή πλειοψηφία που δεν αντιδρά

Ένας τίτλος που μπορεί να ξενίζει σε πρώτη ανάγνωση, αλλά το γεγονός ότι η κρίση της πανδημίας έχει οδηγήσει τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν όλο και περισσότερα περιοριστικά μέτρα, κάνει πολλούς αναλυτές να μιλούν για μια «δικτατορία της υγείας» , όπως λέει ο δημοσιογράφος της Figaro, Νικολά Μπεβερέ, αμφισβητώντας έντονα τα μέτρα περιορισμού των δημοσίων ελευθεριών καθώς και την απώλεια κυριαρχίας των μεσαίων και λαϊκών τάξεων.

Αλλωστε , βλέπουμε να υποβαθμίζεται συνεχώς το Κοινοβούλιο, να υιοθετούνται βιαστικά μέσα στην πανδημία επίμαχα νομοσχέδια, που χρήζουν ευρείας κοινωνικής συζήτησης και φυσικά οι αναμενόμενες αντιδράσεις να αντιμετωπίζονται με τη χρήση εκτεταμένης βίας.

«Αντιμέτωποι με την κρίση υγείας και την οικονομική υποβάθμιση, όντως η δημοκρατία μας αποτυγχάνει;» είναι το ερώτημα που έθεσε η Le Figaro στην Νατάσα Πολονί με αφορμή την έκδοση του νέου βιβλίου της.

«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην χρησιμοποιήσουμε υπερβολικούς όρους, όπως «δικτατορία υγείας», που κατά τη γνώμη μου είναι εντελώς εσφαλμένος», λέει η Γαλλίδα δημοσιογράφος. Σημειώνει πάντως ότι με αφορμή την πανδημία «έχει προστεθεί ένα νέο καθεστώς εξαιρετικών περιστάσεων, που οδηγεί σε μια άνευ προηγουμένου υποχώρηση των δημοσίων ελευθεριών», όπως λέει η Νατάσα Πολονί σε συνέντευξή της στη Le Figaro.

“Το Κοινοβούλιο βρέθηκε περιθωριοποιημένο ,η δικαιοσύνη ακινητοποιήθηκε για μήνες , κάτι που δεν έχει ισοδύναμο στον ανεπτυγμένο κόσμο. Από την άλλη πλευρά, εμπειρογνώμονες, ιδίως ιατροί, έχουν τοποθετηθεί σε μια θέση που δεν θα έπρεπε να κατέχουν, από δημοκρατική άποψη. Η επιστημονική επιτροπή χρησίμευσε όμως ως εγγύηση για μια εξουσία που έπαιζε με τον φόβο για τον έλεγχο των πληθυσμών. Αυτή η επιλογή αυταρχικής, συγκεντρωτικής και τεχνοκρατικής διαχείρισης είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια ελέγχου της επιδημίας, της οικονομίας και της δημόσιας τάξης» υποστηρίζει η Γαλλίδα δημοσιογράφος.

Ο δημοσιογράφος της Figaro, Νικολά Μπεβερέ από την πλευρά του προειδοποιεί ότι « «σε όλες τις δημοκρατίες, οι ελίτ τίθενται υπό αμφισβήτηση λόγω της αποσταθεροποίησης της μεσαίας τάξης, της αύξησης των ανισοτήτων, του συναισθήματος της απώλειας μεταξύ των πολιτών. Η διαμαρτυρία κατά των ελίτ δεν χρονολογείται από την κρίση του Covid-19, αλλά η επιδημία ήταν και πάλι μια αποκάλυψη της τύφλωσης των ελίτ και της αδυναμίας της πολιτικής και οικονομικής ηγεσίας ενόψει της κρίσης. Η εξαθλίωση της μεσαίας τάξης από την παγκοσμιοποίηση και την ψηφιακή επανάσταση, η άνοδος των ανισοτήτων και της βίας προϋπήρχε του ιού, όπως και οι δυσλειτουργίες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας».

Η Νατάσα Πολονί προσθέτει ότι «οι περιορισμοί έχουν προκαλέσει τρομερές συνέπειες, με την αύξηση των ανισοτήτων, τη θυσία των νέων, τον οικονομικό και κοινωνικό θάνατο των εμπόρων, των τεχνιτών, των καλλιτεχνών, των αθλητών που βλέπουν την επαγγελματική τους ζωή να καταστρέφεται».

Η «σιωπηρή πλειοψηφία»

Και όμως υπάρχει η λεγόμενη «σιωπηρή πλειοψηφία», που φαίνεται να μην αντιδρά! «Ως επιβάτες στον Τιτανικό» γράφει ο Χαβιέ Μαριάς στην ισπανική El Pais. «Εχουμε συνηθίσει τόσο πολύ στον κίνδυνο που δεν πιστεύουμε ότι θα πάθουμε κάτι κακό…

Πάντα ήταν δύσκολο για τους άνδρες και τις γυναίκες να αναγνωρίσουν εκείνους που συνιστούν μεγάλο κίνδυνο ή πρόκειται να προκαλέσουν μεγάλο κακό. Και έτσι υπάκουσαν ευχαρίστως στον Χίτλερ, τον Μουσολίνι ή τον Στάλιν τον προηγούμενο αιώνα» υποστηρίζει ο Ισπανός δημοσιογράφος.

Αποδεχόμενοι πολλές φορές ως αναγκαίο κακό τις ελλείψεις στο σύστημα Υγείας, τον συνωστισμό στα μέσα μαζικής μεταφοράς λόγω μη επαρκούς αριθμού οχημάτων, τα λίγα τεστ, τους ελάχιστους ελέγχους στους χώρους δουλειάς, την ανεπάρκεια των θεσμών να εξασφαλίσουν τα αναγκαία εμβόλια, υποτασσόμαστε στις ορέξεις των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών…

Είναι σαν να περιμένουμε υπνωτισμένοι μέσα στην καραντίνα, που ανοίγει και κλείνει συνεχώς, την ημέρα που τα κανάλια ,οι εφημερίδες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε όλον τον κόσμο θα έχουν τον ίδιο τίτλο ως πρώτο θέμα: «Ο κόσμος νίκησε τον ιό». Και όπως την Πρωτοχρονιά, θα γιορτάζουμε με πυροτεχνήματα από το Παρίσι, ως το Τόκιο, τη Νέα Υόρκη, το Μπουένος Άιρες και το το Σίδνεϊ. Με αγκαλιές, χωρίς φόβο και χωρίς μάσκες. Ισως και με μια οικονομική ανάσταση ακόμη πιο ισχυρή από την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία…

Κι όμως! Τα μηνύματα δεν είναι και τόσο αισιόδοξα. Μπορεί, όπως λέει ο διάσημος μαθηματικός Κρίστιαν Γέιτς «όλοι οι ιοί και οι μεταλλάξεις του Sars-CoV-2 που σήμερα επιτίθενται στην ανθρωπότητα, να χωράνε σε ένα κουτάκι Κόκα Κόλα», αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν ότι πριν το ερχόμενο φθινόπωρο δεν πρόκειται να έχει υπάρξει ανοσία αγέλης. Και το ερώτημα είναι: πότε θα εξαφανιστεί αυτό το φάντασμα;

«Η πιο γρήγορη απάντηση είναι επίσης η πιο άβολη: πιθανώς ποτέ» γράφει η Suddeutsche Zeitung. «Ο ιός έχει ήδη εξαπλωθεί ευρέως και είναι πολύ ευπροσάρμοστος. Ολα δείχνουν μια μόνιμη συνύπαρξη ανθρώπων και ιών» σημειώνει η Γερμανική εφημερίδα. «Ένας ιός εξαφανίζεται όταν σταματήσει να βρίσκει νέα θύματα. Όταν η απόσταση μεταξύ δύο ανθρώπων είναι τόσο μεγάλη που το παθογόνο δεν μπορεί να διαπεράσει. Ή όταν οι άνθρωποι γύρω από ένα μολυσμένο άτομο είναι ανοσοποιημένοι - είτε επειδή ήταν ήδη άρρωστοι και το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει μάθει να ελέγχει τον ιό ή επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ενισχυθεί από ένα εμβόλιο. Αλλά ακόμη και αν η μαζική προστασία είναι αποτελεσματική, ο ιός δεν θα είναι έξω από τον κόσμο. Οι τελευταίες εβδομάδες έχουν δείξει ότι ο ιός βρίσκει τρόπους για να αποφύγει την ανοσολογική άμυνα των ατόμων που είχαν προσβληθεί προηγουμένως.

Τα προηγούμενα εμβόλια δεν είναι επίσης τόσο αποτελεσματικά έναντι αυτών των παραλλαγών του ιού ."Δεν γνωρίζουμε ακόμη τι μοριακούς βαθμούς ελευθερίας έχει ο ιός, πόσο γρήγορα αλλάζουν οι ιδιότητές του", λέει ο επιδημιολόγος Χάρτμουτ Χένγκελ από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Φράιμπουργκ. Ο Γερμανός επιστήμονας εκτιμά ότι «αυτή η πανδημία θα διαρκέσει τρία χρόνια από το τέλος του 2019. Άρα είμαστε ακριβώς στη μέση». Τι θα συμβεί μετά τα επόμενα δύο χρόνια; Αυτό είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, λέει ο Χένγκελ .

Νέα δεκαετία αβεβαιότητας

«Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο πλανήτης μπήκε σε μια νέα δεκαετία με μια τόσο διαδεδομένη αίσθηση αβεβαιότητας» σημειώνει η ισπανική El Pais Τα σενάρια είναι δύο:

• Το αισιόδοξο σενάριο είναι τα εμβόλια να μετατρέψουν την πανδημία σε έναν φρικτό εφιάλτη του παρελθόντος και ο κόσμος να επιστρέψει στην προηγούμενη κανονικότητα
• Το απαισιόδοξο σενάριο θα ήταν η πανδημία να οδηγήσει στο σκοτάδι την πραγματική οικονομία, με ένα κύμα πτωχεύσεων ,ανεργίας και υπερβολικών χρεών.

Οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών πολλές φορές έχουν αλλάξει σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Ακόμα και βραχυπρόθεσμα.

«Επομένως, το να βάζεις υψηλούς στόχους που να ξεφεύγουν από αυτό που έρχεται, είναι σαν να πηδάς στο κενό , μη γνωρίζοντας τι είναι από κάτω» γράφει η El Pais . Η ιστορία του προηγούμενου αιώνα έδειξε βέβαια ότι μετά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους ακολούθησε μια δεκαετία ανάπτυξης.

Ομως, στη μέση του τυφώνα της πανδημίας είναι δύσκολο να δούμε τον καθαρό ορίζοντα. «Το ερώτημα είναι: Υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ο μεταπανδημικός κόσμος θα φέρει μια άλλη ευτυχισμένη δεκαετία,  όπως πριν 100 χρόνια μετά τον Α` Παγκόσμιο Πόλεμο και την επιδημία της λεγόμενης Ισπανικής γρίπης;» διερωτάται η El Pais. Ένα ερώτημα που φυσικά είναι στο μυαλό και στα χείλη κάθε λογικού και σκεπτόμενου ανθρώπου.

Ο Ιταλός οικονομολόγος Λορέντσο Κοντόνιο, πιστεύει ότι η απάντηση στο ερώτημα βρίσκεται στην ποιότητα των δαπανών και των μεταρρυθμίσεων.

«Όλα θα εξαρτηθούν από το είδος των επενδύσεων και το πώς θα χρησιμοποιηθεί το χρέος, το οποίο θα πληρωθεί από τις μελλοντικές γενιές. Εάν οι δαπάνες δεν βελτιώσουν την παραγωγικότητα και την πιθανή ανάπτυξη, θα αφήσουν μόνο λίγα χρόνια ανάπτυξης πάνω από το μέσο όρο και στη συνέχεια όλα τα προβλήματα θα ξαναεμφανιστούν ξαφνικά », προειδοποιεί ο Ιταλός οικονομολόγος.

Ο Ισπανός οικονομολόγος Ανχελ Ταλαβέρα της Oxford Economics, εκτιμά ότι η όποια ανάπτυξη θα είναι προσωρινή: «Δεν βλέπω τους μηχανισμούς εκείνους που θα οδηγήσουν σε μια ολόκληρη δεκαετία ανάπτυξης. Υπάρχουν ακόμα διαρθρωτικοί παράγοντες που δείχνουν ότι η ανάπτυξη στις προηγμένες οικονομίες θα παραμείνει σχετικά μέτρια», προβλέπει ο Ισπανός οικονομολόγος. Προσωπικότητες όπως ο πρώην Κυβερνήτης της Τράπεζας της Αγγλίας, Μέρβιν Κινγκ ,προειδοποιούν επίσης για μια κρίση χρέους.

Και πάλι ο ζουρλομανδύας της λιτότητας

Η ιστοσελίδα HaffPost στην ιταλική της έκδοση, γράφει πάντως ότι η Ευρωπαική Ενωση ετοιμάζεται να επανανεργοποιήσει «νωρίτερα από το αναμενόμενο το Σύμφωνο Σταθερότητας» -τον γνωστό «ζουρλομανδύα της λιτότητας» δηλαδή, που μόνο ύφεση και φτώχεια έφερε στην Ευρώπη μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2010. «Με ένα απροσδόκητα επιταχυνόμενο χρονοδιάγραμμα, σε "λίγες εβδομάδες" (πιθανότατα τον Μάρτιο) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει "την πρότασή της" για το πότε θα ενεργοποιήσει εκ νέου τους κανόνες σχετικά με το έλλειμμα και το χρέος που έχουν ανασταλεί για την πανδημία» γράφει η Ιταλική ιστοσελίδα. Ο Ιταλός Επίτροπος της ΕΕ για την οικονομία, Πάολο Τζεντιλόνι υποστηρίζει πάντως την αναστολή εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας ,λόγω της πανδημίας, «πολύ πέρα από το τέλος του 2021». Οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης με πρώτη την Γερμανία, φαίνεται ότι θα αρχίσουν να ανακάμπτουν όμως ως το τέλος του χρόνου ,ενώ τα κράτη του Νότου « δεν θα δουν πραγματική ανάκαμψη πριν από το τέλος του 2022»,

Θα πρυτανεύσει η λογική της αλληλεγγύης μεταξύ των εταίρων για συνέχιση της δημοσιονομικής χαλάρωσης ή η αλαζονεία των ισχυρών του Βορρά και η εμμονή στη σκληρή λιτότητα στην Ευρώπη ως μέσο για την ανάκτηση του «χαμένου εδάφους» ;

«Αυτά που ζούμε σήμερα είναι το αποκορύφωμα του "νεοφιλελεύθερου κύκλου » που ξεκίνησε προς τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και ο οποίος μπορεί να οριστεί με την απορρύθμιση, την κατάργηση των προστατευτικών μέτρων που τέθηκαν στο τέλος του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, υπέρ μιας ομοιόμορφης παγκόσμιας αγοράς και του γενικευμένου ελεύθερου εμπορίου, σημειώνει η Νατάσα Πολονί.

Το σίγουρο είναι ότι η πανδημία δεν αποκλείεται να αποτελέσει τη μήτρα για τον 21ο αιώνα, όπως ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν για τον 20ο αιώνα. Θα δημιουργήσει μια νέα ιεραρχία εξουσίας, εταιρειών και κοινωνικών κατηγοριών. Η δημοκρατία και η πολιτική ελευθερία ίσως να είναι ένα από τα θύματα αυτών των μετασχηματισμών...

Το άρθρο του Μιχάλη Ψύλου δημοσιεύεται σήμερα και στην Εφημερίδα "Δημοκρατία