Hydromox: Η μεγάλη ωκεανογραφική αποστολή στη Σαντορίνη - Τι ερευνούν οι επιστήμονες
Νέες έρευνες στη Σαντορίνη προς την κατανόηση των φυσικών μηχανισμών που διαμορφώνουν τον υποθαλάσσιο ηφαιστειακό χώρο.
Μια σημαντική ωκεανογραφική αποστολή με στόχο τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των υδροθερμικών συστημάτων της καλδέρας της Σαντορίνης και του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπος, που παίζουν σημαντικό ρόλο στις μαγματικές διεργασίες, βρίσκεται σε εξέλιξη με το ωκεανογραφικό σκάφος «RRS Discovery» του National Oceanography Centre. Στην αποστολή συμμετέχει και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η αποστολή HYDROMOX, που χρηματοδοτείται από τη βρετανική κυβέρνηση, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατανόηση των φυσικών μηχανισμών που διαμορφώνουν τον υποθαλάσσιο ηφαιστειακό χώρο και την πρόβλεψη πιθανών κινδύνων για την ευρύτερη περιοχή του ηφαιστειακού συγκροτήματος της Σαντορίνης. Η αποστολή είχε προγραμματιστεί ήδη πριν από την πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα, λόγω της διαπιστωμένης αναγκαιότητας παρακολούθησης του ενεργού υδροθερμικού πεδίου του Κολούμπου και της καλδέρας της Σαντορίνης για τυχόν αλλαγές.
Μέσω συνδυασμένων γεωφυσικών και γεωχημικών μεθόδων, οι ερευνητές της αποστολής HYDROMOX (Hydrothermal modulation of caldera explosivity), με επικεφαλής την ερευνήτρια Ισομπέλ Γεό από τον βρετανικό οργανισμό «National Oceanography Centre», θα αποτυπώσουν τις θέσεις των «διαδρομών», μέσα από τις οποίες γίνεται μεταφορά των υδροθερμικών ρευστών προς την επιφάνεια, ενώ ταυτόχρονα ελέγχουν τις θεμελιώδεις διεργασίες του μάγματος. Με τον τρόπο αυτό θα διερευνηθούν περαιτέρω οι νέοι και οι υφιστάμενοι γεωκίνδυνοι, οι οποίοι προέρχονται από την ύπαρξη ρευστών στα ενεργά υδροθερμικά πεδία της περιοχής.
Στο πρόγραμμα συμμετέχει ερευνητική ομάδα του Υποθαλάσσιου Παρατηρητηρίου Σαντορίνης SANTORY του ΕΚΠΑ, που αποτελείται από την καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας, Εύη Νομικού, και την υποψήφια διδάκτορα Θαλάσσιας Γεωλογίας και Ηφαιστειακής Επικινδυνότητας, Άννα Κατσίγερα. «Ο θαλάσσιος χώρος βορειοανατολικά της Σαντορίνης είναι στο επίκεντρο διεθνών ωκεανογραφικών αποστολών από το 2001 και το ΕΚΠΑ συμμετέχει σε όλες τις αποστολές για τη μελέτη των θαλάσσιων γεωκινδύνων», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Εύη Νομικού.
Η ίδια περιγράφει ότι κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης ωκεανογραφικής αποστολής «θα πραγματοποιήσουμε νέες δειγματοληψίες αερίων και υγρών από τις ενεργές υδροθερμικές καμινάδες του Κολούμπου, με τη βοήθεια ρομποτικού οχήματος, και τα αποτελέσματα θα συγκριθούν με τα δεδομένα του SANTORY που είχαν συλλεχθεί πριν από τη σεισμική κρίση. Επιπλέον, θα γίνει εκ νέου τοποθέτηση ειδικών οργάνων στον κρατήρα του Κολούμπου καθ' όλη τη διάρκεια της ωκεανογραφικής αποστολής για την καλύτερη κατανόηση της δυναμικής του ηφαιστείου και την καταγραφή τυχόν αλλαγών τόσο στο ενεργό υδροθερμικό πεδίο όσο και στον ευρύτερο κρατήρα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου.
Η ωκεανογραφική αποστολή θα χρησιμοποιήσει ένα σύνολο προηγμένων τεχνικών, όπως η ανάπτυξη συστοιχίας γεωφυσικών οργάνων για τη χαρτογράφηση των ενεργών υπόγειων διαδρομών ροής ρευστών, ηλεκτρομαγνητικές έρευνες για τη δημιουργία λεπτομερών χαρτών πορότητας και διαπερατότητας των ρευστών, τοποθέτηση νέων υποθαλάσσιων σεισμογράφων στον σεισμογόνο χώρο της Ανύδρου και της καλδέρας της Σαντορίνης, καθώς και δειγματοληψία υδροθερμικών ρευστών για ισοτοπικές αναλύσεις. Επιπλέον, η αποστολή θα μελετήσει το υδροθερμικό σύστημα της καλδέρας της Σαντορίνης και θα γίνει σύγκριση με τη συμπεριφορά του κατά την σεισμοηφαιστειακή κρίση του 2011-12.
Παράλληλα, όπως εξηγεί η κ. Νομικού στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, λόγω της πρόσφατης σεισμικής δραστηριότητας στον θαλάσσιο χώρο βορειοανατολικά της Σαντορίνης αποφασίστηκε από τους συνεργάτες του ερευνητικού προγράμματος Multimarex να ανασυρθούν δύο μεγάλοι υποθαλάσσιοι σεισμογράφοι από τον κρατήρα του Κολούμπου που είχαν τοποθετηθεί τον Δεκέμβριο του 2024 με το ωκεανογραφικό «Maria Merian», ώστε να ανακτηθούν τα δεδομένα, αλλά και να τοποθετηθούν εκ νέου στην περιοχή της Ανύδρου. Οι υποθαλάσσιοι σεισμογράφοι είναι εφοδιασμένοι με σένσορες που έχουν καταγράψει εκτός της σεισμικότητας και τυχόν αλλαγές της εδαφικής παραμόρφωσης του πυθμένα του Κολούμπου, αλλαγές στη θερμοκρασία και άλλες φυσικές παραμέτρους. «Αποτελούν πολύτιμα δεδομένα διότι περιέχουν χρονοσειρές δεδομένων πριν και κατά τη διάρκεια της σεισμικής κρίσης», προσθέτει η κ. Νομικού.
Επιπλέον, τον προηγούμενο μήνα, κατά τη διάρκεια της σεισμικής δραστηριότητας, είχαν τοποθετηθεί και ανασυρθεί φορητοί υποθαλάσσιοι σεισμογράφοι μέσα στην καλδέρα της Σαντορίνης, οι οποίοι μετρούσαν τη μικροσεισμικότητα της περιοχής. Τα δεδομένα βρίσκονται υπό επεξεργασία από τους συνεργάτες σεισμολόγους του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
