Guardian: Η Ρωσία χωρίς τον Πούτιν - Το επικίνδυνο όνειρο της Δύσης

Η διαταγή κινητοποιήσης του Βλαντίμιρ Πούτιν στις 21 Σεπτεμβρίου, η οποία αποσκοπεί στην ανάπτυξη 300.000 εφέδρων στρατιωτών από την Ρωσία στην Ουκρανία, και πιθανώς έως και 1,2 εκατ. στρατιωτών, είναι μια πράξη απελπισίας που αποσκοπεί στη διάσωση ενός παραπαίοντος πολέμου που πλέον του ανήκει.

Η στρατιωτική επιστράτευση, όμως, είναι ένα τεράστιο στοίχημα, σημειώνει η βρετανική εφημερίδα The Guardian, εξηγώντας πως, εδώ και 22 χρόνια, ο Πούτιν έχει εδραιώσει την κυριαρχία του μέσω μιας σιωπηρής συμφωνίας με τον ρωσικό λαό: «Μην κάνετε αντιπολίτευση και θα ζήσετε άνετα».

Η διαταγή επιστράτευσης «έσπασε» αυτή τη συμφωνία και πλέον πολλοί Ρώσοι βγαίνουν στους δρόμους ή τρέχουν στα σύνορα για να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Δεν είναι υπερβολή να υποθέσουμε ότι ο Πούτιν αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση από τότε που έγινε πρόεδρος, το 2000.

Ένας ηγέτης, που κάποτε φαινόταν αλάνθαστος και αναντικατάστατος, εμφανίζεται ξαφνικά ευάλωτος, σε τέτοιο βαθμό που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κάνουν τώρα εικασίες για το αν ο Πούτιν μπορεί να χάσει την εξουσία.

Η ειλικρινής απάντηση είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα. Αλλά αυτό που μπορεί να ειπωθεί με εύλογη βεβαιότητα είναι ότι η υποθετική πτώση του Πούτιν, όσο ηθικά ικανοποιητική και αν θα ήταν, είναι απίθανο να είναι απλή και ξεκάθαρη.

Ούτε θα πρέπει κανείς να υποθέσει ότι μια Ρωσία χωρίς τον Πούτιν θα έκανε τη Δύση πιο ασφαλή.

Σίγουρα, εμφανίζονται ρωγμές στο πολιτικό οικοδόμημα που έχτισε ο Πούτιν τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Περίπου 2.300 διαδηλωτές έχουν συλληφθεί από τότε που ανακοινώθηκε η διαταγή επιστράτευσης την περασμένη εβδομάδα.

Πολλοί Ρώσοι άνδρες, που πληρούν τις προϋποθέσεις για στράτευση, προσπαθούν τώρα να φύγουν για το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία, τη Γεωργία, το Καζακστάν, ακόμη και τη Μογγολία – εν ολίγοις, για οποιοδήποτε πιθανό καταφύγιο.

Τουλάχιστον 200.000 Ρώσοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, από τότε που τέθηκε σε ισχύ η διαταγή – ο αριθμός των Ρώσων που πέρασαν στη Φινλανδία αυξήθηκε κατά 80%, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα.

Οι άνδρες στρατιωτικής ηλικίας σε φτωχές, απομακρυσμένες ρωσικές περιοχές, όπως η Σιβηρία και το Νταγκεστάν, οι οποίες έχουν υποστεί δυσανάλογα μεγάλο αριθμό απωλειών στον πόλεμο, είναι ιδιαίτερα εξοργισμένοι με την επιστράτευση σε έναν στρατό που παραπαίει. Και η πρόχειρη, ασυντόνιστη εφαρμογή της διαταγής του Πούτιν έχει μόνο τροφοδοτήσει την οργή.

Οι δημοτικοί σύμβουλοι της Αγίας Πετρούπολης υπέβαλαν πρόσφατα αίτηση στο κοινοβούλιο να δικαστεί ο Πούτιν για προδοσία. Ένα άλλο ψήφισμα, που υπογράφεται από σχεδόν 100 εκλεγμένους ηγέτες σε επίπεδο περιφέρειας σε όλη τη Ρωσία, τον κάλεσε να παραιτηθεί.

Θα μπορούσε η αυξανόμενη διχόνοια στη Ρωσία να αποδυναμώσει την πολιτική θέση του Πούτιν, σε σημείο που να καταρρεύσει η εξουσία του και να πάρει τη θέση της μια φιλοδυτική δημοκρατία;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλοί αναλυτές στη Δύση ελπίζουν σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Ο Ντέιβιντ Κράμερ, πρώην αξιωματούχος της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους, μίλησε εκ μέρους πολλών όταν έγραψε τον περασμένο Μάιο, ότι η πτώση του Πούτιν θα ήταν μια τεράστια ήττα για τον παγκόσμιο αυταρχισμό.

Ωστόσο, αυτή η αισιοδοξία προϋποθέτει ότι η αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία θα οδηγήσει τελικά σε ένα πολιτικό σύστημα, που θα χαρακτηρίζεται από ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, πλουραλισμό, ανεμπόδιστα μέσα ενημέρωσης, ανεξάρτητη δικαιοσύνη και υπόλογους ηγέτες – με άλλα λόγια, το καλύτερο σενάριο.

Δεν θα ήταν η πρώτη φορά, άλλωστε, που οι Αμερικανοί ηγέτες βάζουν ένα τέτοιο στοίχημα.

Δυστυχώς, όμως, αυτά τα στοιχήματα δεν απέδωσαν.

Σκεφτείτε το Ιράκ μετά τον Σαντάμ Χουσεΐν, το οποίο, παρά τις προσπάθειες των ΗΠΑ να δημιουργήσουν έναν φάρο δημοκρατίας στον αραβικό κόσμο, μαστίζεται από θρησκευτική βία, εμφύλιο πόλεμο, διαφθορά και μια πολιτική ελίτ, που ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διατήρηση των προνομίων της εξουσίας, παρά για την ικανοποίηση των αναγκών των ψηφοφόρων της.

Ομοίως, η εκστρατεία βομβαρδισμών των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, για να βοηθήσουν τους Λίβυους αντάρτες να εκδιώξουν τον Μουαμάρ Καντάφι, υποτίθεται ότι θα έκανε τη Λιβύη να ανθίσει σε δημοκρατία. «Είμαι περήφανη που στέκομαι εδώ, στο έδαφος μιας ελεύθερης Λιβύης», δήλωσε η τότε υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, λίγο πριν από την εκτέλεση του Καντάφι.

Το όνειρο της λιβυκής δημοκρατίας, ωστόσο, ήταν ακριβώς αυτό: ένα όνειρο.

Στην πραγματικότητα, η βορειοαφρικανική χώρα έχει βυθιστεί στον εμφύλιο πόλεμο για πάνω από μια δεκαετία. Το πολιτικό της τοπίο είναι κατακερματισμένο μεταξύ ενός αστερισμού πολιτοφυλακών, αντίπαλων κυβερνήσεων και τρομοκρατικών ομάδων.

Η χώρα αποτελεί επίσης κύριο σταθμό για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που διασχίζουν τη Μεσόγειο Θάλασσα με προορισμό την Ευρώπη. Μόνο πέρυσι, πέθαναν περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι κατά την προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο.

Πράγματι, η Ρωσία δεν είναι το Ιράκ ή η Λιβύη. Ούτε οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προτείνουν βίαιη αλλαγή καθεστώτος στη Μόσχα, όπως έκαναν σε αυτές τις δύο χώρες.

Πρόκειται για μια λογική πολιτική: σε αντίθεση με τον Σαντάμ Χουσεΐν ή τον Καντάφι, ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει στη διάθεσή του περισσότερες από 5.900 πυρηνικές κεφαλές και έναν στρατό που, αν και πιο αδύναμος και λιγότερο ικανός από ό,τι περίμεναν οι δυτικοί στρατιωτικοί αναλυτές, εξακολουθεί να διαθέτει τρομερή δύναμη πυρός.

Αλλά το γεγονός παραμένει ότι οι ΗΠΑ έχουν καταστροφικό ιστορικό στην πρόβλεψη των γεγονότων, μετά την απομάκρυνση ενός ισχυρού άνδρα.

Μια Ρωσία μετά τον Πούτιν θα μπορούσε να αποδειχθεί κάτι περισσότερο από μια απογοήτευση. Θα μπορούσε να αποδειχθεί εντελώς επικίνδυνη.

Αρχικά, ένας άλλος ισχυρός άνδρας θα μπορούσε να αναλάβει και να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μελέτες δείχνουν ότι μόνο το 20% των αυτοκρατοριών που βασίζονται στην προσωπικότητα γίνονται δημοκρατίες.

Ο Πούτιν θα μπορούσε να αντικατασταθεί από κάποιον από τον στενό του κύκλο, που είναι ακόμη πιο αδίστακτος - ο Νικολάι Πατρούσεφ, γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, μπορεί να είναι ένας υποψήφιος.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι ο Πούτιν έχει καταφέρει να κρατήσει τη ρωσική ελίτ ενωμένη, αλλά αν έφευγε θα μπορούσαν να στραφούν η μία εναντίον της άλλης. Και οι υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας, οι «siloviki», θα μπορούσαν να αδράξουν την ευκαιρία για να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους - μερικές φορές βίαια.

Ή μουσουλμανικές περιοχές της Ρωσίας, όπως η Τσετσενία ή το Νταγκεστάν, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το πολιτικό κενό μετά τον Πούτιν, για να επιδιώξουν μεγαλύτερη αυτονομία, ακόμη και πλήρη ανεξαρτησία, όπως έκαναν στο παρελθόν.

Η Ρωσία θα μπορούσε να κινηθεί, για να συντρίψει αυτό που θεωρεί ως αποσχισμό και να επισπεύσει έναν παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο σε μια χώρα με σχεδόν 6.000 πυρηνικές κεφαλές.

Αυτές είναι μόνο μερικές πιθανότητες – κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί.

Ωστόσο, ένα είναι ξεκάθαρο: ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα δημοκρατικό μέλλον για την Ρωσία, δεν μπορεί να αποκλειστεί ούτε μία ή περισσότερες από αυτές τις άλλες εκβάσεις, κάθε μία από τις οποίες είναι επικίνδυνη.

Η αναταραχή στο Ιράκ και τη Λιβύη είναι ένα πράγμα, η παρατεταμένη αστάθεια και η αιματοχυσία, στη μοναδική άλλη πυρηνική υπερδύναμη του κόσμου, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Μια Ρωσία χωρίς τον Πούτιν θα μπορούσε να υποστεί μνημειώδεις αλλαγές – αλλά όχι απαραίτητα του είδους που αναμένεται ή είναι επιθυμητό.