Γιατί η Ευρώπη διστάζει να βοηθήσει την Ουκρανία «βάζοντας χέρι» σε ρωσικά χρήματα

Τρία χρόνια πολέμου στην Ουκρανία έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο λογαριασμό για την Ευρώπη: περίπου 122 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν δοθεί για άμεση βοήθεια και πολλά δισεκατομμύρια επιπλέον για στρατιωτικό εξοπλισμό και για την αμυντική βιομηχανία των ευρωπαϊκών χωρών.

Όμως, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το CNN, η Ευρώπη αρνείται μέχρι στιγμής να ακουμπήσει τα χρήματα της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας που βρίσκονται στην ΕΕ και έχουν «παγώσει» από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022.

Πριν από μερικές ημέρες, Γάλλοι βουλευτές πέρασαν ένα μη-δεσμευτικό βούλευμα που καλούν την κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τα ρωσικά χρήματα για τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία και την ανοικοδόμησή της. Ενώ αντίστοιχες αποφάσεις έχουν λάβει στο παρελθόν και οι βουλευτές σε ΗΠΑ και Καναδά.

Η ΕΕ ήδη χρησιμοποιεί τους τόκους από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για να χρηματοδοτήσει τα δάνεια πολλών εκατομμυρίων στην Ουκρανία. Όμως, οι κυβερνήσεις διστάζουν να «βάλουν χέρι» στα ρωσικά κεφάλαια, με το Βρετανό πρωθυπουργό να δηλώνει πρόσφατα ότι «το θέμα είναι περίπλοκο».

Ο φόβος για τις επενδύσεις και τα ιστορικά προηγούμενα

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν δύο ειδών ανησυχίες: οι οικονομικές και οι νομικές.

Η εκπρόσωπος Τύπου της Γαλλικής κυβέρνησης είχε πει την περασμένη εβδομάδα σε δημοσιογράφους ότι «δεν αγγίζουμε τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία», προειδοποιώντας για ένα επικίνδυνο προηγούμενο που θα αποθάρρυνε τις ξένες επενδύσεις στην Ευρώπη.

Για παράδειγμα, η Κίνα, γνωρίζοντας ότι μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με ευρωπαϊκές κυρώσεις σε περίπτωση που εισβάλει στην Ταϊβάν, μπορεί να διστάσει να κάνει επενδύσεις στην περιοχή.

Η Ρωσία, για παράδειγμα, έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια να μεταφέρει περιουσιακά της στοιχεία εκτός ΗΠΑ, φοβούμενη για αντίποινα εξ αιτίας των επιθέσεών της στην Ουκρανία, αλλά και παλαιότερα στη Γεωργία.

Άλλωστε, υπάρχει προηγούμενο. Οι ΗΠΑ κατάσχεσαν γερμανικά περιουσιακά στοιχεία μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και περιουσιακά στοιχεία από Αφγανιστάν και Ιράκ.

Ενώ τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει εκφράσει ανησυχίες ότι η κατάσχεση ξένων περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να «βλάψει το ευρώ και το ρόλο του ως αποθεματικό νόμισμα».

Όμως, η συνέχιση της στήριξης της Ευρώπης στην Ουκρανία θα συνεχίσει να στοιχίζει ακριβά -και οι τόκοι από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία δεν αρκούν.

Οι νομικοί κίνδυνοι

Η δεύτερη ανησυχία είναι οι νομικές συνέπειες, οι οποίες πηγάζουν από μία βασική αρχή του διεθνούς δικαίου: την ασυλία των περιουσιακών στοιχείων μίας χώρας που βρίσκονται στο εξωτερικό από ενδεχόμενη κατάσχεση.

Πράγμα που σημαίνει ότι η αιτιολόγηση για ενδεχόμενη κατάσχεση είναι πάρα πολύ σημαντική, όπως επισημαίνουν καθηγητές Νομικής. Το σημαντικότερο επιχείρημα θα ήταν οι αποζημιώσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Το προηγούμενο θα μπορούσε να αναζητηθεί στους παγκόσμιους πολέμους όταν η Γερμανία χρειάστηκε να πληρώσει αποζημιώσεις, όμως πέραν όλων των άλλων, ένα σημαντικό θέμα θα ήταν η ομοφωνία.

Χώρες όπως το Βέλγιο που έχουν σε τράπεζές τους τη μερίδα του λέοντος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, έχουν αμφιβολίες για το αν πρέπει να γίνει μία τέτοια κίνηση και χρειάζεται η στήριξη μεγάλων δυνάμεων, όπως η Γερμανία, για να προχωρήσει κάτι τέτοιο.

Στο πλαίσιο της ΕΕ, επίσης, απαιτείται ομοφωνία, πράγμα που σημαίνει ότι μία απόφαση για κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αυτή τη στιγμή είναι εξαιρετικά αμφίβολη.