Τι αλλάζει στην καθημερινότητα με το φορολογικό νομοσχέδιο - Οι 10 αλλαγές

Ο νόμος που ψηφίστηκε χθες στη Βουλή αποτελεί μία πολυεπίπεδη παρέμβαση για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής.

Περιλαμβάνει μια σειρά ρυθμίσεων που επηρεάζουν το σύνολο των πολιτών και των επιχειρήσεων δίνοντας έμφαση ιδιαίτερα στα υψηλά εισοδήματα και εκεί που υπάρχουν μεγάλες εστίες φοροδιαφυγής.

Ενδεικτικά αναφέρονται η υποχρεωτική ανάρτηση εσόδων και δαπανών στο MyData, η διακοπή συνεργασίας των εταιριών εμπορίας καυσίμων με παραβάτες λαθρεμπορίας, η απαγόρευση της χρήσης μετρητών στις αγοραπωλησίες ακινήτων, η ρύθμιση της αγοράς των βραχυχρόνιων μισθώσεων καθώς και η εισαγωγή ενός νέου και δικαιότερου συστήματος φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών.

Οι παρεμβάσεις που εισάγονται έχουν ισχυρό πρόσημο κοινωνικής δικαιοσύνης και σταδιακά μέχρι το 2027 αναμένεται να αποφέρουν έσοδα που θα προσεγγίσουν τα 3 δισ. ευρώ ετησίως.

Ήδη από το επόμενο έτος:

-Μετά από πολλά χρόνια μισθωτοί και συνταξιούχοι θα πληρώσουν μεσοσταθμικά χαμηλότερο φόρο από τους ελεύθερους επαγγελματίες.

-Οι παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής θα οδηγήσουν το 2024 σε αύξηση των δαπανών για την Υγεία και τα δημόσια νοσοκομεία κατά 481 εκατ. ευρώ και για την Παιδεία κατά 255 εκατ.,

- 100 εκατ. ευρώ που μέχρι σήμερα καταβάλλονται σε ελεύθερους επαγγελματίες που κατά κανόνα υποδηλώνουν εισοδήματα και ως εκ τούτου δεν τα δικαιούνται, θα ανακατευθυνθούν σε επιδόματα προς εκείνους που πραγματικά τα δικαιούνται.

-Το τέλος επιτηδεύματος μειώνεται κατά 50% για ΟΛΟΥΣ τους ελεύθερους επαγγελματίες και καταργείται σταδιακά σε ορίζονται 2ετίας.

Πιο αναλυτικά, με τον νέο νόμο και με τις διοικητικές παρεμβάσεις που παράλληλα εφαρμόζονται:

1. Προχωρά άμεσα η διασύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές. Η ολοκλήρωση της προγραμματίζεται για τους πρώτους μήνες του 2024. Επιπλέον, αναμένεται άμεσα η έκδοση της σχετικής ΚΥΑ, ώστε τα POS να επεκταθούν σε ολόκληρη τη λιανική.
2. Καθίσταται υποχρεωτική η υποβολή των στοιχείων στο σύστημα MyData. Εντός του 2024 γίνεται υποχρεωτική η ανάρτηση εσόδων και δαπανών στο Τα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα δεν μπορεί να είναι μικρότερα από τα έξοδα που έχουν διαβιβαστεί στην πλατφόρμα. Επίσης, οι δαπάνες μιας επιχείρησης που δεν έχουν διαβιβαστεί δεν θα εκπίπτουν.
3. Γίνονται υποχρεωτικά τα ηλεκτρονικά τιμολόγια και εφαρμόζεται το ψηφιακό δελτίο αποστολής: Μόλις ληφθεί η απαιτούμενη έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά ηλεκτρονική τιμολόγηση. Μέχρι να γίνει υποχρεωτική, ωστόσο, επεκτείνονται τα κίνητρα για όσους την εφαρμόζουν νωρίτερα. Τα κίνητρα είναι τα εξής: Ταχύτερες επιστροφές φόρων, παραγραφή φορολογικών υποθέσεων στα τρία χρόνια και υπεραποσβέσεις για τεχνολογικό εξοπλισμό για όλες τις επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες που εκδίδουν αποκλειστικά με ηλεκτρονικό τρόπο τα τιμολόγια τους τα οποία διαβιβάζονται στην ψηφιακή πλατφόρμα myDATA. Παράλληλα, εφαρμόζεται στην αρχή του 2024 πιλοτικά και μέχρι το τέλος του έτους υποχρεωτικά το ψηφιακό δελτίο αποστολής.
4. Αποθαρρύνονται οι συναλλαγές με μετρητά. Τα πρόστιμα για συναλλαγές άνω των 500 ευρώ με μετρητά αυξάνονται στο διπλάσιο της αξίας της συναλλαγής. Σήμερα το ύψος του προστίμου ανέρχεται στα 100 ευρώ.
5. Απαγορεύονται οι αγοραπωλησίες ακινήτων με μετρητά – Δεκτά μόνο τραπεζικά μέσα πληρωμής:
   
   - Το τίμημα για αγοραπωλησίες ακινήτων θα καταβάλλεται αποκλειστικά με τραπεζικά μέσα πληρωμής.
   - Το συμβόλαιο που καταγράφει προκαταβολή, μερική ή ολική εξόφληση με μετρητά είναι άκυρο και απαγορεύεται η μεταγραφή του.
   - Οι παραβάτες τιμωρούνται με πρόστιμο ίσο με το 10% του τιμήματος που καταβλήθηκε με μετρητά, κατ’ ελάχιστο 10.000 και μέχρι 500.000 ευρώ ανά παράβαση.
6. Ορίζονται νέο, δικαιότεροι κανόνες στις βραχυχρόνιες μισθώσεις: Με τις ρυθμίσεις που εισάγονται, από 1.1.2024:
   
   – Τα φυσικά πρόσωπα που διαθέτουν 3 ή περισσότερα ακίνητα σε βραχυχρόνια μίσθωση υποχρεούνται να κάνουν έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας (με ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές, τέλος επιτηδεύματος και ΦΠΑ από το πρώτο ακίνητο).
   – Επεκτείνεται το τέλος διαμονής παρεπιδημούντων, που είναι 0,5% επί των εσόδων, υπέρ της τοπικής αυτοδιοίκησης σε όλους όσοι δραστηριοποιούνται στον κλάδο, ανεξαρτήτως πλήθους ακινήτων.
   – Αντικαθίσταται ο φόρος διαμονής από το «τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση» που θα επιβαρύνει και τις βραχυχρόνιες μισθώσεις με 1,5 ευρώ / ημέρα.
   – Αυστηροποιούνται τα πρόστιμα για μη εγγραφή στο Μητρώο Ακινήτων Βραχυχρόνιας Μίσθωσης. Το νέο πρόστιμο ορίζεται, ανά φορολογικό έτος, στο 50% των ακαθαρίστων εσόδων του τελευταίου φορολογικού έτους και κατ’ ελάχιστο 5.000€.
   – Τίθεται όριο 60 ημερών στη διάρκεια της μίσθωσης προκειμένου να λογίζεται ως βραχυχρόνια. Το όριο των 60 ημερών αφορά στη διάρκεια κάθε μίσθωσης ξεχωριστά.
   – Στην περίπτωση που διατίθεται προς βραχυχρόνια μίσθωση το σύνολο των διαμερισμάτων πολυκατοικίας ή συγκροτήματος κατοικιών, θα θεωρείται τουριστικό κατάλυμα και θα πρέπει να διαθέτει την αντίστοιχη αδειοδότηση.
7. Δρακόντεια μέτρα για το λαθρεμπόριο καυσίμων: Οι αλλαγές που φέρνει το νομοσχέδιο στον τομέα αυτό αποτελούν τις αυστηρότερες διατάξεις για το λαθρεμπόριο που έχει περάσει από οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση. Ειδικότερα, οι εταιρείες εμπορίας καυσίμων καθίστανται σύμμαχοι στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής και υποχρεούνται:
   
   - να τηρούν και να επικαιροποιούν τα στοιχεία του φορολογικού μητρώου των πρατηρίων,
   - να ελέγχουν τις άδειες λειτουργίας των πρατηρίων, τα πιστοποιητικά των δεξαμενών και αντλιών και τη λειτουργία του ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και ηλεκτρονικής μετάδοσης δεδομένων εισροών – εκροών,
   - να πραγματοποιούν τουλάχιστον έναν έλεγχο ετησίως της χημικής σύνθεσης των καυσίμων στα πρατήρια,
   - να παρέχουν στην ΑΑΔΕ πληροφορίες για παραβάσεις τέλεσης ή επικείμενης τέλεσης λαθρεμπορίας / νοθείας καυσίμων, ή φοροδιαφυγής,
   - να διακόψουν τη συνεργασία με παραβατικά πρατήρια και αφαίρεσης των σημάτων και εξοπλισμού που τους έχουν παρασχεθεί από τις εταιρείας εμπορίας καυσίμων καθώς και με όλα τα πρατήρια που ανήκουν στα ίδια πρόσωπα σε περίπτωση διαπίστωσης λαθρεμπορίας ή νοθείας,
   Προβλέπονται κυρώσεις για μη τήρηση των μέτρων δέουσας επιμέλειας από τις εταιρείες εμπορίας καυσίμων και δημοσιοποίηση των κυρώσεων αυτών σε ετήσια βάση
   Επιπρόσθετα, η κύρωση της σφράγισης για νοθεία ή λαθρεμπορία καυσίμων, καθώς και για παραποίηση φορολογικών μηχανισμών ορίζεται σε 3 έτη στην εγκατάσταση, ανεξάρτητα από το εάν κατά το χρόνο επιβολής της σφράγισης, αυτή χρησιμοποιείται από την παραβατική επιχείρηση ή από άλλη που άνοιξε στη θέση της ενώ για την προστασία των εκμισθωτών, προβλέπεται δικαίωμα να ζητούν επιπλέον εγγύηση μισθωμάτων δύο ετών.
8. Εισάγεται ένα νέο, δικαιότερο σύστημα φορολόγησης για τους ελεύθερους επαγγελματίες:
   
   Το νέο σύστημα φορολόγησης των ελευθέρων επαγγελματιών λαμβάνει ως σημείο αναφοράς τον κατώτατο μισθό, θεωρώντας ότι δεν μπορεί ένας ελεύθερος επαγγελματίας να έχει εισόδημα μικρότερο από έναν εργαζόμενο. Δηλαδή τα ποσά που υποχρεωτικά θα δηλώνουν πλέον ως έσοδα δεν μπορεί να υπολείπονται των 10.920 ευρώ/έτος.
   
   Έτσι, προβλέπεται ότι με ήπιο τρόπο η φορολογία των ελευθέρων επαγγελματιών θα αυξηθεί από το 0,8% του ΑΕΠ σήμερα στο 1,1% (ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται σε 2,2%). Έτσι, από το 2024 και μετά από πολλά χρόνια, μισθωτοί και συνταξιούχοι θα πληρώσουν μεσοσταθμικά χαμηλότερο φόρο από τους ελεύθερους επαγγελματίες.
   
   Επιπλέον, βασική πρόβλεψη του νομοσχεδίου είναι πως οι συνεπείς -μέχρι τώρα- με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ελεύθεροι επαγγελματίες θα έχουν ή μηδενική επίπτωση ή θα δουν μέχρι και μείωση των φορολογικών τους βαρών λόγω της σταδιακής κατάργησης του τέλους επιτηδεύματος.
   
   Σημειώνεται ότι τα εισοδήματα από συντάξεις, όπως και από μισθωτή εργασία, αλλά και από αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα, συνυπολογίζονται για την κάλυψη του τεκμηρίου. Για παράδειγμα αν το τεκμήριο για έναν επαγγελματία προσδιορίζεται στις 12.000 ευρώ και ο ίδιος έχει εισόδημα από μισθούς ύψους 7.000 ευρώ, το τεκμήριο μειώνεται στις5.000 ευρώ (12.000-5.000).
   
   Επιπλέον, τονίζεται ότι το τέλος επιτηδεύματος μειώνεται κατά 50% από το 2024 για ΟΛΟΥΣ τους επαγγελματίες, ασχέτως του αν δηλώνουν εισοδήματα υψηλότερα από το ελάχιστο τεκμαρτό καθαρό εισόδημα. Κατά το ίδιο ποσοστό μειώνεται το τέλος και για κάθε υποκατάστημα των φυσικών προσώπων, (στα 300 ευρώ από 600 ευρώ που ισχύει σήμερα). Το τέλος επιτηδεύματος θα καταργηθεί σε ορίζοντα διετίας.
   
   Επισημαίνεται ότι:
   
   Το τεκμήριο είναι μαχητό. Το τεκμήριο είναι μαχητό όταν συντρέχουν μια σειρά από λόγοι όπως:
   - στρατιωτική θητεία,
   - φυλάκιση,
   - νοσηλεία σε νοσοκομείο ή κλινική,
   - αδυναμία άσκησης δραστηριότητας λόγω εγκυμοσύνης ή λοχείας με βάση την εργατική νομοθεσία,
   - εκτεταμένες φυσικές καταστροφές που κατέστησαν αδύνατη, συνολικά ή μερικά, την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας,
   - ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ατομικής τους επιχείρησης ή της άδειας άσκησης επαγγέλματός τους,
   - απαγόρευση λειτουργίας του καταστήματος ή άλλου χώρου άσκησης της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας σε εφαρμογή απόφασης δημόσιας αρχής για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή άλλου λόγου που υπαγορεύει το δημόσιο συμφέρον,
   - άλλοι λόγοι ανωτέρας βίας που εμποδίζουν την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
   
   Υπογραμμίζεται, ωστόσο, ότι όλοι οι ελεύθεροι επαγγελματίες διατηρούν το δικαίωμα να αμφισβητήσουν το τεκμήριο με την προϋπόθεση να ζητήσουν έλεγχο για να υποστηρίξουν τη θέση τους.
   
   Επιπρόσθετα, προκειμένου να μην υπάρχει εξισωτική αντίληψη, το ύψος της προσωπικής αυτής συνεισφοράς προσαυξάνεται ανάλογα με τα χρόνια της επαγγελματικής δραστηριότητας, το σύνολο της μισθοδοσίας και το ύψος του τζίρου της επιχείρησης.
   
   Συγκεκριμένα, για τον υπολογισμό της φορολογίας λαμβάνονται υπόψιν:
   
   - Ο εκάστοτε ισχύων κατώτατος μισθός προσαυξημένος κατά 10% για κάθε 3 χρόνια επαγγελματικής δραστηριότητας μετά την πρώτη εξαετία ή ο ανώτερος ετήσιος μισθός που ο ελεύθερος επαγγελματίας καταβάλλει σε υπάλληλό του. Λαμβάνεται υπόψη το μεγαλύτερο από τα δύο ποσά με ανώτατο όριο σε κάθε περίπτωση τις 30.000 ευρώ.
   - το ύψος του τζίρου της επιχείρησης. Συγκεκριμένα, η προσαύξηση ανέρχεται στο 5% επί του ποσού κατά το οποίο ο κύκλος εργασιών του υπόχρεου υπερβαίνει τον μέσο ετήσιο κύκλο εργασιών του Κ.Α.Δ.
   
   Υπογραμμίζεται ότι ειδική εξαίρεση- για τα προϊόντα καπνού- από την επιβάρυνση λόγω του κριτηρίου τζίρου προβλέπεται για τα περίπτερα, επειδή εμπορεύονται προϊόντα με χαμηλό περιθώριο κέρδους.
   
   - Το 10% του κόστους μισθοδοσίας του προσωπικού με όριο τις 15.000 ευρώ.Το ελάχιστο καθαρό εισόδημα ορίζεται κατ’ ανώτατο όριο σε 50.000 ευρώ και είναι το άθροισμα των τριών συντελεστών που προαναφέρθηκαν.
   
   Το τεκμήριο μειώνεται κατά 50% στις εξής περιπτώσεις:
   
   * Για όσους έχουν ποσοστό αναπηρίας 67-79%,
   * Μονογονείς με ανήλικα τέκνα,
   * Πολύτεκνους,
   * Γονείς με εξαρτώμενα τέκνα που έχουν νοητική ή σωματική αναπηρία τουλάχιστον 67%,
   * Για τους επαγγελματίες που ασκούν δραστηριότητα και έχουν την κύρια κατοικία σε οικισμούς με πληθυσμό έως 500 κατοίκους, καθώς και σε νησιά με πληθυσμό κάτω από 3.100 κατοίκους,Για τους επαγγελματίες που διαθέτουν μερίδιο μέχρι 25% σε ταξί.
   
   Απαλλάσσονται πλήρως από το τεκμήριο:
   
   - Όσοι έχουν αναπηρία από 80% και πάνω,
   - Οι αγρότες,
   - Οι επαγγελματίες που αμείβονται με μπλοκάκι και με έως 3 εργοδότες,
   - Οι ασφαλιστικοί σύμβουλοι που συνεργάζονται με μέχρι 2 εταιρείες οι οποίοι προσομοιάζουν με το καθεστώς των εργαζόμενων με «μπλοκάκι»,
   - Τα καφενεία σε χωριά με λιγότερους από 500 κατοίκους και νησιά κάτω από 3.100 κατοίκους.
   
   Ειδικές προβλέψεις για τους νέους:
   
   Οι ελεύθεροι επαγγελματίες με νεοσύστατη επιχειρηματική δραστηριότητα θα έχουν τις ακόλουθες μειώσεις της ελάχιστης αμοιβής:
   
   - 100% (πλήρης απαλλαγή) για τα 3 πρώτα χρόνια,
   - 67% μείωση για τον 4ο χρόνο
   - 33% μείωση για τον 5ο χρόνο.
   
   Ειδική μέριμνα υπάρχει για εκείνες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες όπου εκ του νόμου μπαίνουν χρονικοί περιορισμοί λειτουργίας εντός του φορολογικού έτους (π.χ. κυλικεία). Σε αυτές, το τεκμήριο εφαρμόζεται αναλογικά με τους μήνες λειτουργίας τους.
   
   Ορίζεται μεταβατική διάταξη με την οποία οι επαγγελματίες που θα φορολογηθούν για τα φετινά (2023) εισοδήματα με το τεκμήριο, θα πληρώσουν το 2024 μειωμένη κατά 50% προκαταβολή φόρου, υπολογιζόμενη πάνω στη διαφορά τεκμαρτού και δηλωθέντος κέρδους.
   
   Για την αντιμετώπιση καταχρηστικών ενεργειών, για μια 4ετία μετά την ψήφιση του νόμου, ορίζεται ότι φορολογούμενος που διακόπτει το ελεύθερο επάγγελμα και συμμετέχει ως μοναδικός μέτοχος ή εταίρος σε μονοπρόσωπη εταιρεία που ασκεί την ίδια επιχειρηματική δραστηριότητα, μπορεί να φορολογείται με το τεκμήριο αν από τη σύγκριση των φόρων στις δυο περιπτώσεις προκύπτει μικρότερη φορολογική επιβάρυνση.
   
   Προβλέπεται ότι η προσαύξηση λόγω ΚΑΔ δεν ισχύει όταν ο μέσος όρος του ετήσιου κύκλου εργασιών του αντίστοιχου ΚΑΔ δεν υπερβαίνει τις 10.000 ευρώ ή όταν το πλήθος των επιτηδευματιών που υπάγονται στον συγκεκριμένο ΚΑΔ δεν υπερβαίνει τους 30. Διευκρινίζεται επίσης ότι για τον υπολογισμό του μέσου όρου του κύκλου εργασιών δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιτηδευματίες με μηδενικό τζίρο.
   
   Τέλος, η μεταφορά ζημιών που ήδη προβλέπεται στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος συνεχίζει να ισχύει για τα εισοδήματα που προσδιορίζονται λογιστικά ανεξάρτητα από την εφαρμογή του τεκμηρίου.
9. Γίνεται δικαιότερη η κατανομή των κοινωνικών επιδομάτων: Η εξοικονόμηση από την διακοπή της χορήγησης επιδομάτων (π.χ. επιδόματα τέκνων, στέγασης, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα κ.λπ.) στους ελεύθερους επαγγελματίες που μέχρι πρότινος υποδήλωναν τα εισοδήματα τους και ως εκ τούτου δεν τα δικαιούνταν υπολογίζεται σε 100 εκατ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά θα διατεθούν για την αύξηση των επιδομάτων αυτών για τους πραγματικούς δικαιούχους.
10. Ενισχύονται οι υποδομές Υγείας & Παιδείας: Συνολικά οι παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής στην πλήρη εφαρμογή τους μέχρι το 2027 θα προσεγγίσουν τα 3 δισ. ευρώ ετησίως. Μόνο από τις ρυθμίσεις για τους ελεύθερους επαγγελματίες τα έσοδα αναμένεται να αυξηθούν κατά 552 εκατ. ευρώ το επόμενο έτος. Έτσι, θα δημιουργηθούν τα δημοσιονομικά περιθώρια προκειμένου να αυξηθούν από το 2024 οι δαπάνες για την υγεία και τα δημόσια νοσοκομεία κατά 481 εκατ. ευρώ και για την παιδεία κατά 255 εκατ.

Αύξηση των ελέγχων

Σημειώνεται, τέλος, ότι με τις παραπάνω παρεμβάσεις απελευθερώνονται σημαντικοί ανθρώπινοι πόροι από την ΑΑΔΕ για την πραγματοποίηση περισσότερων και πιο διεισδυτικών ελέγχων. Ειδικότερα, στους νέους μηχανισμούς για διαφανείς και αποτελεσματικούς ελέγχους αξιοποιώντας σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία προβλέπεται η χρήση καμερών στους φορολογικούς ελέγχους (εντός ή εκτός των επαγγελματικών εγκαταστάσεων των φορολογουμένων) μετά από ενημέρωση των φορολογουμένων καθώς και στις προγραμματισμένες συναντήσεις των ελεγκτών με τους φορολογούμενους στα γραφεία της ΑΑΔΕ. Επιπρόσθετα, διευρύνεται η χρήση έμμεσων τεχνικών ελέγχου όταν:

• δηλώνεται ζημία σε 3 τουλάχιστον συνεχόμενα έτη και δεν προκύπτει ο τρόπος χρηματοδότησης της επιχείρησης,
• υπάρχει σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ αγορών, πωλήσεων και αποθεμάτων,
• ο συντελεστής μικτού κέρδους από τα δηλούμενα αποτελέσματα είναι διαφορετικός από αυτόν βάσει των παραστατικών αγορών και πωλήσεων
• όταν η επιχείρηση δεν προσκομίζει στοιχεία που ζητά η φορολογική διοίκηση, ύστερα από 2 προσκλήσεις.