Έρπητας ζωστήρας: Πως ένας εμβολιασμός μπορεί να αποτρέψει χρόνιο πόνο αλλά και τύφλωση

Η λύση στην εξίσωση που καλούνται να λύσουν τα συστήματα υγείας παγκοσμίως, ώστε να διασφαλίσουν από τη μία την υγεία και ποιότητα ζωής ενός πληθυσμού όλο μεγαλώνει ηλικιακά, και από την άλλη τη βιωσιμότητα τους δεν είναι άγνωστη. Αντιθέτως, έχει αποδείξει την αξία της εδώ και δεκαετίες.

Ο λόγος για τον εμβολιασμό, που παρά τα «χτυπήματα» παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων, συνεχίζει να σώζει ζωές και να βελτιώνει την ποιότητα τους.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), 2-3 εκατομμύρια θάνατοι προλαμβάνονται με εμβολιασμό κάθε χρόνο. Αν σε αυτά τα νούμερα προσθέσουμε και τα άτομα εκείνα που χωρίς τον εμβολιασμό θα ζούσαν με χρόνιο πόνο ή/και αναπηρίες, τότε το όφελος εκτινάσσεται.

Ακόμη κα αν το δούμε μέσα από σκληρό πρίσμα της επιβάρυνσης για το σύστημα υγείας, την κοινωνία και την οικονομία, τότε τα κέρδη είναι αδιαμφισβήτητα.

Υγιείς ενήλικες

Η επιστήμη συνέβαλε σημαντικά στην επέκταση του προσδόκιμου επιβίωσης. Φάρμακα και ιατρικές τεχνολογίες μας επιτρέπουν να ζήσουμε περισσότερο. Θα πρέπει όμως τα χρόνια της ζωής μας είναι και όσο το δυνατόν πιο υγιή. Η ποιότητα ζωής αποτελεί βασικό ζητούμενο.

Μελέτες εκτιμούν ότι έως το 2030, ο αριθμός όσων θα είναι άνω των 60 ετών αναμένεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, φτάνοντας τα 1,4 δισεκατομμύρια άτομα.

Η αξία της πρόληψης αναδεικνύεται όλο και περισσότερο. Βασικό κομμάτι της πρόληψης παραμένει ο εμβολιασμός. Οποιοσδήποτε σχεδιασμός πρόληψης, είτε σε ατομικό ή οικογενειακό επίπεδο είτε σε κοινωνικό, εθνικό ή υπερεθνικό δεν μπορεί παρά να έχει στο επίκεντρο του τον εμβολιασμό.

Αποτελεί, άλλωστε, μια αποδεδειγμένη μέθοδο να παραμείνουν οι ενήλικες υγιείς και παραγωγικοί και άρα να μειωθεί το κόστος υγειονομικής περίθαλψης, να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και των κοινωνιών εν γένει.

Η συζήτηση για τον εμβολιασμό, ειδικά των ενηλίκων, φουντώνει περιόδους του έτους, όπως αυτή που διανύουμε, και η οποία χαρακτηρίζεται ως «εμβολιαστική», λόγω της έναρξης του εμβολιαστικού κύκλου για την εποχική γρίπη. Άλλωστε, το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων 2024 προβλέπει τον εμβολιασμό έναντι 12 νοσημάτων.

Έρπητας ζωστήρας

Μεταξύ των νοσημάτων για τα οποία προβλέπεται εμβολιασμός στο Εθνικό Πρόγραμμα για τους ενήλικες είναι και ο έρπητας ζωστήρας.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικά επώδυνο λοιμώδες νόσημα που πλήττει συνήθως τους ανθρώπους μέσης και τρίτης ηλικίας και δεν έχει εποχικά χαρακτηριστικά. Μπορεί, δηλαδή, να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή και να επιβαρύνει σημαντικά την ποιότητα ζωής του νοσούντα.

Μάλιστα, ο ιός που προκαλεί τον έρπητα ζωστήρα είναι ο ίδιος που προκαλεί την ανεμοβλογιά.

Ειδικότερα, στα άτομα που είχαν νοσήσει με ανεμοβλογιά ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στον οργανισμό. Με την εξασθένηση των αμυντικών μηχανισμών του ανοσοποιητικού συστήματος, ειδικά μετά την ηλικία των 50 ετών ή και νωρίτερα λόγω ανοσοκαταστολής λόγω νόσου ή θεραπείας, ο ιός μπορεί να επανενεργοποιηθεί, προκαλώντας έρπητα ζωστήρα.

Περισσότερο από το 90% των ενηλίκων ηλικίας 50 ετών και άνω είναι ήδη φορείς του ιού της «ανεμευλογιάς - έρπητα ζωστήρα (VZV)».

Ας αναλογιστούμε πως τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών σήμερα στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του πληθυσμού. Το ποσοστό αυτό προβλέπεται ότι θα φθάσει το 33% το 2030, ενώ το 2050 σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας θα ανήκει στη λεγόμενη «τρίτη ηλικία».

Σοβαρές επιπλοκές

Σε έναν στους τρεις, ο ανενεργός ιός επανενεργοποιείται προκαλώντας έρπητα ζωστήρα, ο οποίος συνοδεύεται από πόνο και πιθανές σοβαρές επιπλοκές.

Η μεθερπητική νευραλγία, που μπορεί να εμφανιστεί σε έναν ασθενή με έρπητα ζωστήρα, επί της ουσίας είναι ένας νευροπαθητικός πόνος που μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή και χρόνια, χωρίς να υπάρχουν ιδιαίτερα αποτελεσματικές θεραπείες για την ανακούφιση του.

Η νόσος όμως ενέχει σοβαρούς κινδύνους και για την όραση. Ο οφθαλμικός έρπης ζωστήρας εμφανίζεται εάν ο ιός επανενεργοποιηθεί στο γάγγλιο του τρίδυμου νεύρου και μπορεί να οδηγήσει σε σπάνιες περιπτώσεις ακόμη και σε τύφλωση.

Η απάντηση

Αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή για τη νόσο δεν υπάρχει και ακόμη και η αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων θεραπειών για τη διαχείριση του πόνου χαρακτηρίζεται περιορισμένη. Η πρόληψη, μέσω του εμβολιασμού, θεωρείται λοιπόν απαραίτητη.

Όπως αναφέρει το σκεπτικό της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών σχετικά με τον εμβολιασμό για τον έρπητα ζωστήρα, βάσει της βιβλιογραφίας, η επιβάρυνση της νόσου είναι σημαντικά μεγαλύτερη σε ενήλικες, ηλικίας 65 ετών και άνω.

“Επιπλέον, οι ηλικιωμένοι συνήθως νοσούν βαρύτερα και μπορεί να εμφανίσουν συχνότερα επιπλοκές, όπως εμμένοντα πόνο και μεθερπητική νευραλγία (ΜΕΝ), δευτεροπαθείς βακτηριακές λοιμώξεις του δέρματος, και ενδεχομένως να χρειαστούν νοσηλεία», σημειώνεται.

Παράλληλα, τονίζεται ότι «οι δημοσιευμένες μελέτες συνηγορούν στο ότι, η εισαγωγή του RZV σε συγκεκριμένους πληθυσμούς είναι δυνατόν να συνοδεύεται από ευνοϊκούς δείκτες κόστους-αποτελεσματικότητας, δηλαδή να αποτελεί μια δυνητικά αποδοτική παρέμβαση για το σύστημα υγείας».

Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων 2024 συνιστά τον εμβολιασμό έναντι του έρπητα ζωστήρα για τα άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, χωρίς ανώτερο ηλικιακό όριο, καθώς και για τα ανοσοκατασταλμένα άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω.

Από το εμβόλιο της ευλογιάς το 1796 έως σήμερα, η ανακάλυψη εμβολίων έχει σώσει εκατομμύρια ζωές από δεκάδες απειλητικές ασθένειες, ανάμεσα τους η γρίπη, η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης, η ιλαρά, η ερυθρά, η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος, η πολιομυελίτιδα κοκ.