Ερντογάν: Το «φιλαράκι» του Τραμπ θα εκμεταλλευτεί τη δεύτερη θητεία με κάθε τρόπο

Δημήτρης Σουλτογιάννης - Ανταπόκριση Νέα Υόρκη

Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναφέρθηκε στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως «φίλο» τον οποίο σέβεται. Έκανε τα σχόλια αυτά κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στην κατοικία του στο Μαρ-α-Λάγκο στη Φλόριντα όταν ρωτήθηκε για την πιθανή απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία μόλις αναλάβει τα καθήκοντα του στις 20 Ιανουαρίου.

Αυτές οι δηλώσεις δεν είναι τυχαίες και σίγουρα δίνουν ένα στίγμα για το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις των δύο χωρών από τον επόμενο μήνα και μετά. Φαίνεται ότι θα πραγματοποιηθεί μια μετατόπιση από την ιδεολογική διαίρεση του κόσμου σε δύο στρατόπεδα -δημοκρατίες και απολυταρχίες- από την κυβέρνηση Μπάιντεν σε έναν κόσμο πιο πραγματιστικών και συναλλακτικών σχέσεων.

Η ρητορική της εκστρατείας του Τραμπ επικεντρώθηκε στον τερματισμό των πολέμων στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, στην αντιμετώπιση της οικονομικής και γεωπολιτικής πρόκλησης της Κίνας και στην εφαρμογή της ασφάλειας των συνόρων και των εσωτερικών μεταρρυθμίσεων.

Θα υπάρξουν όμως και νέες ευκαιρίες και κίνδυνοι για τη σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας, τους οποίους η κυβέρνηση Τραμπ θα ήταν επικίνδυνο να παραβλέψει. Ο Τραμπ έχει ένα περίεργο ιστορικό με την Τουρκία. Έχει δείξει σεβασμό για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και διάθεση να αναζητήσει αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες για τη Συρία, το εμπόριο και άλλα θέματα, και ο Ερντογάν ελπίζει να προχωρήσει σε αυτή τη βάση.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, ο συνδυασμός μιας σειράς κρίσεων στην περιοχή -ο πόλεμος στη Συρία, τα επακόλουθα της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία και η ένταση μεταξύ των Τούρκων και άλλων συμμάχων των ΗΠΑ- και οι ταραχώδεις εποχές στις δύο πρωτεύουσες οδήγησαν σε δύσκολες διμερείς σχέσεις. Υπήρξαν στιγμές ευγένειας και καλής θέλησης, καθώς και διαστήματα απειλών, κυρώσεων και εμπάργκο μεταξύ των δύο συμμάχων.

Σίγουρη θα πρέπει να θεωρείται η βελτίωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων με τον Τραμπ

Η δεύτερη θητεία Τραμπ δύσκολα μπορεί να ξεκινήσει χειρότερα από ό,τι ξεκίνησε η κυβέρνηση Μπάιντεν όσον αφορά τη σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία. Αφού αγνόησε ή απογοήτευσε τον Ερντογάν για πάνω από ένα χρόνο -περιμένοντας μήνες για ένα τηλεφώνημα του ομολόγου του, αποκλείοντας την Τουρκία από τη Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία και αναγνωρίζοντας επίσημα τη γενοκτονία των Αρμενίων που ξεκίνησε το 1915-, η κυβέρνηση Μπάιντεν ασχολήθηκε με την Άγκυρα με συνεργατικό τρόπο μόνο όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Κατά τη διάρκεια των δύο ετών που ακολούθησαν, οι περιγραφές της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον θα εξελίσσονταν από «λεγόμενος στρατηγικός εταίρος» σε στενό σύμμαχο και εταίρο και στη συνέχεια σε «απαραίτητο σύμμαχο», αλλά η αμοιβαία δυσπιστία παρέμεινε εμφανής στις χρονοβόρες διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και την αγορά μαχητικών αεροσκαφών F-16 από την Άγκυρα.

Από το 2022 έως το 2024, οι διμερείς σχέσεις πήραν έναν πιο εποικοδομητικό δρόμο, εν μέρει λόγω της παρουσίας στην Άγκυρα του πανέξυπνου και συνδεδεμένου με το Κογκρέσο πρέσβη των ΗΠΑ Τζεφ Φλέικ. Ενώ ο Μπάιντεν και ο Ερντογάν είχαν λίγες άμεσες επαφές, στο παρασκήνιο τα επιτελεία τους συνεργάζονταν. Υπήρξε αυξημένος συντονισμός για την Ουκρανία και την αμυντική συνεργασία. Βοήθησε επίσης το γεγονός ότι ο πιο ένθερμος επικριτής της Τουρκίας στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ παραιτήθηκε από την προεδρία της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας τον Σεπτέμβριο του 2023 μετά από σκάνδαλο δωροδοκίας.

Τι να περιμένουμε από το δίδυμο Τραμπ-Ερντογάν το αμέσως επόμενο διάστημα

Η σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας υπό τη δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ θα είναι αρκετά διαφορετική από ό,τι ήταν τόσο υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν όσο και υπό την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ. Η δεύτερη θητεία του Τραμπ θα έχει μια πιο συνεκτική ομάδα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας, πιο προσαρμοσμένη στο όραμα και τις προτιμήσεις του.

Παρά τις προηγούμενες δηλώσεις ή ενέργειες αρκετών επικριτών της Τουρκίας, συνεργατών του Τράμπ (Τούλσι Γκαμπαρντ, Μάρκο Ρούμπιο, Μάικ Γουλτς, Πιτ Χέγκσεθ) που θα μπορούσαν να ανησυχήσουν την Άγκυρα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η συμπάθεια του Τραμπ για τον Ερντογάν και η προθυμία του να επιδιώξει θετικές σχέσεις με την Τουρκία να δώσουν τον βηματισμό στη σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας.

Επιπλέον, η επερχόμενη ομάδα θέλει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας τόσο με τους συμμάχους όσο και με τους αντιπάλους και μια σαφή εστίαση στην Κίνα και το Ιράν ως κορυφαίες απειλές. Το διπλωματικό ιστορικό του Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) δείχνει επίσης μια «ευελιξία», υποδεικνύοντας ότι θα υπάρχει χώρος για αμοιβαία ικανοποιητικές συμφωνίες κατά την επόμενη τετραετία. Η νέα κυβέρνηση Τράμπ είναι πολύ πιθανό να επιδιώξει επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία και να μειώσει την ιδεολογική απόσταση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας.

Αυτό μπορεί να ενισχύσει και τις σχέσεις με την Άγκυρα καθώς η προσέγγιση του Ερντογάν συνδυάζει αποτρεπτικά μέτρα κατά της Ρωσίας με οικονομικά κίνητρα και διαβουλεύσεις. Ο Ερντογάν, σε κάθε περίπτωση, διατηρεί μια πολύ προσεκτική στάση αναμονής αυτή τη στιγμή καθώς γνωρίζει πολύ καλά ότι ο Τραμπ είναι η ευκαιρία του να έχει τους Αμερικανούς με το μέρος του σε όλα τα επίπεδα.