Ερευνητές αποκωδικοποιούν νέα «μυστικά» του Μηχανισμού των Αντικυθήρων

Μια νέα έρευνα έρχεται στην επιφάνεια στην προσπάθεια των επιστημόνων να «αποκρυπτογραφήσουν» το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε ο μυστηριώδης αρχαίος υπολογιστής, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων.

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τεχνικές από τον τομέα της αστρονομίας των βαρυτικών κυμάτων για να υποστηρίξουν ότι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων «περιείχε» ένα σεληνιακό ημερολόγιο. Ουσιαστικά, το μοναδικό αυτό τεχνολογικό επίτευγμα φανερώνει τα μυστικά και τους τρόπους που οι αρχαίοι Έλληνες κατανοούσαν τις κινήσεις της σελήνης.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, μια έξυπνη αριθμομηχανή που κατασκευάστηκε πριν από 2.200 χρόνια, έχει προκαλέσει δέος και γοητεία από τότε που ανασύρθηκε από ένα ναυάγιο κοντά σε ένα ελληνικό νησί το 1901. Γενιές ερευνητών έχουν διαλευκάνει πολλά μυστήρια σχετικά με τη συσκευή, η οποία συχνά περιγράφεται ως ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής στον κόσμο, αν και πολλά παραμένουν άγνωστα.

Η νέα μελέτη

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται αυτόν τον μήνα στο The Horological Journal αμφισβητεί μια βασική υπόθεση σχετικά με τον μηχανισμό, η οποία θα μπορούσε να ανατρέψει την κατανόηση της μορφής και της λειτουργίας του πολύπλοκου «ρολογιού». Αλλά αντί να χρησιμοποιήσουν τα συνήθη εργαλεία της αρχαιολογίας, οι επιστήμονες κατέληξαν στα συμπεράσματά τους αντλώντας από τις μεθόδους της αστρονομίας των βαρυτικών κυμάτων, ενός πεδίου που συντονίζεται με τους λεπτούς κυματισμούς του χωροχρόνου που προκύπτουν από κοσμικές διαταραχές.

Ο Γκράχαμ Γόαν, καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, και ο Γιόζεφ Μπάιλεϊ, ερευνητικός συνεργάτης εκεί, δήλωσαν ότι ο ημερολογιακός δακτύλιος του μηχανισμού, ένα κυκλικό χαρακτηριστικό που σώζεται μόνο σε θραύσματα, περιείχε κάποτε 354 τρύπες, που αντιστοιχούν σε ένα σεληνιακό ημερολόγιο 354 ημερών. Το αποτέλεσμα αυτό έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενη έρευνα που αναγνώριζε τον δακτύλιο ως ηλιακό ημερολόγιο, επενδεδυμένο με 365 οπές. «Είναι μια ελαφρώς αμφιλεγόμενη ιδέα», δήλωσε ο δρ Γόαν, ο οποίος παραδέχθηκε ότι ο ίδιος και ο δρ Μπάιλεϊ δεν είναι ειδικοί στη συσκευή. «Ωστόσο, τα στοιχεία είναι μάλλον σαφή», υπογράμμισε.

Οι... επιφυλάξεις

Εάν ο δακτύλιος του ημερολογίου αντιπροσωπεύει όντως ένα σεληνιακό έτος, αυτό θα ακυρώσει τα τρέχοντα μοντέλα του μηχανισμού. Για το λόγο αυτό, ορισμένοι μελετητές του Μηχανισμού των Αντικυθήρων παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στη νέα μελέτη.

«Είναι απλά λάθος», δήλωσε ο Τόνι Φιθ, επίτιμος καθηγητής στο University College του Λονδίνου και ειδικός στον μηχανισμό των Αντικυθήρων. Σημείωσε ότι υπήρχε ήδη ένα πολύ πιο ακριβές σεληνιακό ημερολόγιο, βασισμένο στον 19ετή μετωνικό κύκλο, ενσωματωμένο στον μηχανισμό. «Γιατί να τοποθετήσετε ένα δεύτερο σεληνιακό ημερολόγιο στον μηχανισμό, όταν έχετε ήδη κάνει πολύ κόπο για να κατασκευάσετε ένα σεληνιακό ημερολόγιο μεγάλης ακρίβειας και πολυπλοκότητας;» δήλωσε.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων δεν είναι άγνωστος σε διαμάχες και εικασίες, εν μέρει επειδή ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του τον δεύτερο αιώνα π.Χ. Το περίπλοκο πλέγμα των γραναζιών, των επιλογέων και των πλακών του παρήγαγε ένα μοντέλο του σύμπαντος που παρακολουθούσε τους κύκλους της σελήνης, του ήλιου, των πλανητών και των αστερισμών, ενώ παράλληλα προέβλεπε εκλείψεις και σηματοδοτούσε τον χρόνο διεξαγωγής αθλητικών αγώνων, όπως οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες.  

Εδώ και δεκαετίες, οι ερευνητές θεωρούσαν το ημερολογιακό δαχτυλίδι ως μια λύση για το μαθηματικά περίπλοκο ηλιακό έτος, το οποίο διαρκεί 365,24 ημέρες. Ακριβώς όπως τα δίσεκτα έτη είναι ενσωματωμένα στα ημερολόγιά μας, οι τρύπες στο δαχτυλίδι επέτρεπαν τη χειροκίνητη περιστροφή του κατά μία ημέρα κάθε τέσσερα χρόνια, ώστε να μην ξεφεύγει από την πορεία του.

Η πρώτη αμφισβήτηση

Το ηλιακό μοντέλο τέθηκε για πρώτη φορά υπό αμφισβήτηση σε μια μελέτη του 2020 από μια ομάδα ερευνητών. Αναλύοντας εικόνες ακτίνων Χ των εναπομεινάντων οπών του μηχανισμού, η μελέτη ισχυρίστηκε ότι «εκτοπίζει την επί έναν αιώνα υπόθεση ενός ημερολογίου 365 ημερών στον μηχανισμό των Αντικυθήρων, προτείνοντας αντ' αυτού ότι πρόκειται για ένα σεληνιακό ημερολόγιο 354 ημερών».

Ο Μάικ Έντμουντς, ομότιμος καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ στην Ουαλία και πρόεδρος του ερευνητικού προγράμματος για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, δήλωσε ότι δεν φαίνεται να υπάρχει «κανένας προφανής λόγος να αμφισβητηθεί» η εκτίμηση της μελέτης για 354 τρύπες. Παρόλα αυτά, παρέμεινε μη πεπεισμένος ότι ο μηχανισμός μετέφερε ένα περιττό σεληνιακό ημερολόγιο.

«Η πρόταση ότι οι 354 αντιπροσωπεύουν ένα σεληνιακό ημερολόγιο δεν φαίνεται να έχει καμία άλλη υποστήριξη από το εσωτερικό του μηχανισμού - δεν είναι καθόλου σαφές πώς θα λειτουργούσε και πώς θα σχετιζόταν με τις σημάνσεις στο μπροστινό μέρος του δακτυλίου του ημερολογίου», δήλωσε ο δρ Έντμουντς. «Αλλά η καθιέρωση της μέτρησης μπορεί ίσως να μας πει κάτι για το επίπεδο ακρίβειας στην κατασκευή που κρίθηκε απαραίτητο και χρησιμοποιήθηκε από τους κατασκευαστές του μηχανισμού».

Όποια και αν ήταν η αρχική φύση του ημερολογιακού δακτυλίου, η νέα μελέτη καταδεικνύει ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων δεν είναι ένα στατικό κειμήλιο, αλλά ένα δυναμικό παζλ με πολλά κομμάτια που λείπουν και δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Ο μηχανισμός «συνεχίζει να μας δίνει νέα πράγματα», δήλωσε ο δρ Freeth. «Είναι εκπληκτικό. Χρόνο με το χρόνο, βρίσκουμε αυτά τα εκπληκτικά πράγματα σε αυτόν».

Πηγή: nytimes