Ενέργεια: Διχάζει την ΕΕ το σχέδιο της Κομισιόν για το φυσικό αέριο

Σύντομος ενδέχεται να αποδειχθεί ο χρόνος που αγοράζει η Ευρώπη ως προς την ενεργειακή τροφοδοσία της μετά την επαναλειτουργία του Nord Stream 1, δεδομένου ότι η Ρωσία δεν δείχνει «δείγματα γραφής» ότι προτίθεται να επαναφέρει σε πλήρη δυναμικότητα τον αγωγό και αντίθετα συντηρεί την αβεβαιότητα ακόμη και για πλήρη διακοπή των εξαγωγών φυσικού αερίου.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συγκροτούν εν όψει του χειμώνα εθνικά έκτακτα σχέδια προς αντιμετώπιση ενδεχόμενης κρίσης εφοδιασμού, όμως την ίδια στιγμή σε κοινοτικό επίπεδο το σχέδιο της Κομισιόν για περιορισμό της κατανάλωσης κατά 15% -και ειδικά ο υποχρεωτικός για τα κράτη-μέλη χαρακτήρας που δύναται να προσλάβει το μέτρο- έχει έλθει να διχάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στο έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 26 Ιουλίου, αναμένεται και το πρώτο «crash test» αναφορικά με το σχέδιο δράσης που «υπογράφει» η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σε περίπτωση δραστικής ή ολικής μείωσης του ρωσικού αερίου.

Χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, της Ελλάδας περιλαμβανομένης, αντιτίθενται στο «ψαλίδι» κατά 15% στην κατανάλωση αερίου που εισηγείται η Κομισιόν, επισημαίνοντας πως πρόκειται για μέτρο δυσανάλογο, που αντίθετα μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση, και δεν λαμβάνει υπόψη το διαφορετικό βαθμό εξάρτησης των ευρωπαϊκών χωρών από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Ενστάσεις εγείρονται από αρκετές χώρες σχετικά με την εκχώρηση στην Κομισιόν εξουσίας να επιβάλλει στόχους ως δεσμευτικούς ενεργοποιώντας ανά πάσα στιγμή μηχανισμούς αντιμετώπισης κρίσεων.

Τα κράτη-μέλη της ΕΕ καλούνται να μειώσουν, σε εθελοντική βάση, την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 15%, από την 1η Αυγούστου 2022 ως την 31η Μαρτίου 2023, σε σχέση με τη μέση κατανάλωσή τους την περίοδο 2016-2021. Ωστόσο, βάσει της νομοθετικής πρότασης της Κομισιόν, η μείωση θα καταστεί δεσμευτική για όλα τα κράτη-μέλη, σε περίπτωση που η Επιτροπή κηρύξει κατάσταση «ενεργειακού συναγερμού» στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με το προτεινόμενο, νέο νομοθετικό εργαλείο, η Κομισιόν μπορεί να κηρύξει συναγερμό της Ένωσης, είτε με δική της πρωτοβουλία, είτε έπειτα από αίτημα τουλάχιστον τριών κρατών-μελών. Σε αυτή την περίπτωση, καμία χώρα δεν θα έχει δικαίωμα βέτο, ούτε και θα έχει λόγο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Υπό αυτό το πλαίσιο, είναι αμφίβολο εάν θα εγκριθεί το σχέδιο, το οποίο θα θέσουν επί τάπητος την επόμενη Τρίτη οι υπουργοί Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε συνεδρίαση, σε επίπεδο μονίμων αντιπροσώπων την Τετάρτη, τουλάχιστον 12 χώρες εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την πρόταση, σύμφωνα με κοινοτικές πηγές. Σε αυτές περιλαμβάνονται Δανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία Μάλτα, Ολλανδία και Πορτογαλία.

«Τα κράτη-μέλη θέλουν να έχουν τη δυνατότητα να ενεργοποιούν τα ίδια μηχανισμούς αντιμετώπισης κρίσεων. Αυτό δεν είναι κάτι που θέλουν να εκχωρήσουν στην Κομισιόν», ανέφερε ευρωπαϊκή πηγή.

Για την υιοθέτηση της πρότασης απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία από τουλάχιστον 15 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αντιδρά στη μείωση ο ευρωπαϊκός Νότος

Aπό ελληνικής πλευράς, αμφότεροι οι Γιάννης Οικονόμου και Κώστας Σκρέκας έχουν εκφράσει την εναντίωση της κυβέρνησης στην περικοπή στην κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 15%.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος επισήμανε την Παρασκευή πως θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι η επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο και η αξιοποίηση χρημάτων από τα αδιάθετα κονδύλια του Ταμείου Ανάπτυξης για την ενίσχυση των πολιτών.

Ο κ. Οικονόμου επανέλαβε, μιλώντας στον ΣΚΑΪ, ότι η Αθήνα δεν υποστηρίζει το σχέδιο της Κομισιόν, σημειώνοντας:

«Δεν μπορεί να δώσει λύση, αλλά θα κάνει το πρόβλημα πιο έντονο σε όλες τις χώρες, εμείς με το φυσικό αέριο παράγουμε το ηλεκτρικό ρεύμα. Είναι άλλος ο δρόμος που πρέπει να κοιτάξει η Ευρώπη για να αντιμετωπίσει τα ενεργειακά ζητήματα που απορρέουν από το Ουκρανικό».

Ως προς την προοπτική κυλιόμενων διακοπών ρεύματος, που προβάλλει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο κ. Οικονόμου ανέφερε πως «τέτοιο ενδεχόμενο αυτή τη στιγμή δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα».

«Έχουμε επεξεργαστεί σενάρια για να μη φτάσουμε σε τέτοια ζητήματα, είμαστε σε πολύ πλεονεκτικότερη θέση, έχουμε λάβει τα μέτρα μας νωρίτερα. Έχουμε αποθήκες LNG, έχουμε και κλιματικό πλεονέκτημα», ανέφερε.

Στο ίδιο πλαίσιο, ο υπουργός Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, είχε εξηγήσει την Πέμπτη ότι το 70% του φυσικού αερίου που εισάγει η Ελλάδα χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι μειώσεις θα προκαλούσαν προβλήματα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ανέφερε, επίσης, πως η προτεινόμενη μείωση κατά 15% δεν θα συμβάλλει στην ενίσχυση χωρών όπως η Γερμανία και η Αυστρία.

Αντιδρώντας εξίσου στο σχέδιο για «ψαλίδι» στο φυσικό αέριο, η ισπανική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει πως δεν θα ζητήσει από τους πολίτες να περιορίσουν την κατανάλωση αερίου, σημειώνοντας πως το μέτρο που εισηγείται η Κομισιόν «δεν είναι απαραίτητα το πιο αποτελεσματικό, ούτε το πιο δίκαιο».

«Η Ισπανία δεν υποστηρίζει την πρόταση αυτή. Θα αντιταχθούμε στην επιβολή υποχρεώσεων που υπερβαίνουν, σε επίπεδο προσπαθειών, αυτό μου μας αναλογεί», έχει υπογραμμίσει η Ισπανίδα υπουργός Οικολογικής Μετάβασης Τερέζα Ριμπέρα, στηλιτεύοντας το γεγονός ότι το μέτρο δεν αποτέλεσε προηγουμένως αντικείμενο συζήτησης.

«Δεν θα εισάγουμε νόμο με την υποχρέωση να καθορίζεται η θερμοκρασία στους θερμοστάτες των κατοικιών», δήλωσε η Τερέσα Ριμπέρα, επισημαίνοντας ότι αυτό που θα πράξει η ισπανική κυβέρνηση είναι να συστήσει στους πολίτες να προσπαθούν να εξοικονομήσουν ενέργεια, ενώ θα προστατεύσει και την κατανάλωση αερίου των βιομηχανιών.

Τόσο η Ισπανία, όσο και η Πορτογαλία, τονίζουν ότι δεν συνιστά αφετηρία συζήτησης η εξουσία που ζητά η Κομισιόν για να καταστήσει υποχρεωτική τη μείωση στην κατανάλωση. Υπογραμμίζουν ότι πρόκειται για μέτρο δυσανάλογο και η πρόταση της Επιτροπής δεν έχει προσαρμοστεί για τις χώρες που δεν είναι διασυνδεδεμένες με το δίκτυο ρωσικού αερίου σε βαθμό όπως η Γερμανία και η Ιταλία.

Ζειτείται ουσιαστικά η μείωση της κατανάλωσης να είναι ανάλογη της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία.

«Θα υπερασπιστούμε τις ευρωπαϊκές αξίες, αλλά δεν θα αποδεχούμε μία θυσία σε ένα ζήτημα στο οποίο δεν μας επετράπη να εκφέρουμε τη γνώμη μας», υπογράμμισε η Τερέζα Ριμπέρα, επισημαίνοντας πως «ό,τι και αν συμβεί οι ισπανικές οικογένειες δεν θα υποστούν περικοπές στο φυσικό αέριο ή τον ηλεκτρισμό στα σπίτια τους».

«Η Πορτογαλία θα αντιτεθεί στο δυσανάλογο αυτό μέτρο», δήλωσε από πλευράς του ο Ζοάου Γκαλάμπα, αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Πορτογαλίας.

«Η όλη λογική πίσω από 'δελτίο' στο φυσικό αέριο προϋποθέτει διασυνδεδεμένα συστήματα συστήματα [διανομής φυσικού αερίου], και φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ξέχασε αυτό» υπογράμμισε μιλώντας στην πορτογαλική εφημερίδα Publico.

Και σημείωσε πως η Πορτογαλία «βρισκόταν για χρόνια σε μειονεκτική θέση» επειδή δεν ήταν διασυνδεδεμένη με το υπόλοιπο δίκτυο διανομής ενέργειας της Ευρώπης, και «έπρεπε πάντα να αγοράζει πιο ακριβό φυσικό αέριο».

«Ενωσιακός Συναγερμός»

Για να θεσπιστεί ο στόχος μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15%, η Επιτροπή προτείνει ένα νέο νομοθετικό εργαλείο -ένα νέο κανονισμό προς το Συμβούλιο (κράτη-μέλη), βάσει του 'Αρθρου 122 της Συνθήκης.

Ο νέος κανονισμός θα δώσει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να κηρύξει, μετά από διαβούλευση με τα κράτη-μέλη, «Ενωσιακό Συναγερμό» (Union Alert), σε περίπτωση σοβαρού κινδύνου έλλειψης φυσικού αερίου και να καταστήσει υποχρεωτικό το στόχο μείωσης της ζήτησης αερίου σε όλα τα κράτη-μέλη.

Ο κανονισμός απαιτεί έγκριση με ειδική πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ. Στόχος είναι να εγκριθεί στο έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ που θα γίνει στις Βρυξέλλες στις 26 Ιουλίου.

Η Επιτροπή εκτιμά ότι αν οι χώρες της ΕΕ δράσουν έγκαιρα και συντονισμένα, η αρνητική επίπτωση από τη μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου στο ΑΕΠ θα είναι κατά μέσο όρο της τάξεως του 0,6%. Σε περίπτωση, όμως, που η ΕΕ αργήσει να αναλάβει δράση και η Ρωσία διακόψει απότομα και πλήρως τη ροή του αερίου, η αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ της ΕΕ εκτιμάται ότι θα είναι μεταξύ 0,9%-1,5%.

Η Επιτροπή προτείνει μέτρα που μπορούν να λάβουν οι κυβερνήσεις για να περιορίσουν τη χρήση φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων κινήτρων σε βιομηχανίες που μειώνουν τη χρήση αερίου, αλλά και όρια στις θερμοκρασίες θέρμανσης και ψύξης σε δημόσια κτήρια.

Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να αποφασίσουν τη σειρά με την οποία θα αναγκάσουν τις βιομηχανίες να κλείσουν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης εφοδιασμού.

Τα νοικοκυριά χαρακτηρίζονται ως «προστατευόμενοι καταναλωτές» σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ και θα προστατεύονται από περιορισμούς.

«Οι υφιστάμενοι κανόνες της ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού εγγυώνται ότι οι προστατευμένοι πελάτες, δηλαδή τα νοικοκυριά και οι βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, όπως τα νοσοκομεία και τα σχολεία, εξαιρούνται από κάθε μέτρο για δελτίο αερίου», τονίζει η Επιτροπή.

Τα μέτρα που προτείνονται για εξοικονόμηση κατανάλωσης φυσικού αερίου επικεντρώνονται στη βιομηχανία. Ωστόσο, όλοι μπορούν να συμβάλουν στην εξοικονόμηση αερίου.

«Η διαχείριση της εξοικονόμησης ενέργειας σε όλους τους τομείς της οικονομίας σήμερα θα είναι πολύ λιγότερο δαπανηρή από την εσπευσμένη περικοπή της βιομηχανικής παραγωγής αύριο», τονίζει η Επιτροπή. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να επικαιροποιήσουν τα εθνικά τους σχέδια έκτακτης ανάγκης έως τα τέλη Σεπτεμβρίου για να δείξουν πώς σκοπεύουν να επιτύχουν τον στόχο μείωσης και θα πρέπει να αναφέρουν στην Επιτροπή την πρόοδο κάθε δύο μήνες.