Ελληνοτουρκικά: Με μικρές προσδοκίες η έναρξη του 61ου γύρου των διερευνητικών επαφών

Με φόντο τον Βόσπορο επανεκκινούν σήμερα το πρωί στην Κωνσταντινούπολη οι διερευνητικές επαφές μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, έπειτα από σχεδόν 5 χρόνια. Αντικείμενο των επαφών, η διερεύνηση σημείων σύγκλισης για ενδεχόμενες μελλοντικές διαπραγματεύσεις αναφορικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, βάσει του Διεθνούς Δικαίου.

Οι ελληνικές θέσεις

Στις διερευνητικές επαφές, όπως κατ’ επανάληψη έχει τονίσει η ελληνική πλευρά, δεν συζητείται θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.

Η Ελλάδα δεν διαπραγματεύεται οποιοδήποτε θέμα αφορά την εθνική κυριαρχία. Η θέση της χώρας είναι σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Η απόφαση για την επέκταση των χωρικών υδάτων αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας. Έχει καταστήσει σαφές πως διατηρεί στο ακέραιο το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια οπουδήποτε και οποτεδήποτε.

Η Ελλάδα έχει διαμηνύσει με σαφήνεια ότι προσέρχεται στον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών με αυτοπεποίθηση, «καλή τη πίστει», μηδενική αφέλεια, πνεύμα συνεργασίας, εποικοδομητικό κλίμα και την ελπίδα οι συνομιλίες να οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση και η τουρκική πλευρά να προσέλθει με αντίστοιχο πνεύμα.

Η τουρκική ατζέντα

Από την άλλη οι προσδοκίες για θετική έκβαση είναι μικρές καθώς η Άγκυρα, δημοσίως θέτει μία ευρεία ατζέντα θεμάτων που περιλαμβάνει από την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών μέχρι τις «γκρίζες ζώνες» και θέματα «τουρκικής» μειονότητας της Θράκης, γεγονός που προοιωνίζεται ότι  εφόσον οι Τούρκοι εμμείνουν δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ουσιαστική προσέγγιση των δύο πλευρών.

Η στάση της ΕΕ

Οι δύο αντιπροσωπείες θα πιάσουν το νήμα των συζητήσεων από τον 60ό γύρο των διερευνητικών επαφών που διεξήχθησαν στην Αθήνα την 1η Μαρτίου του 2016.

Έπειτα από μια περίοδο τουρκικών προκλήσεων και παραβιάσεων και μετά τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο όπου επισημάνθηκε η «ανάγκη συνεχούς αποκλιμάκωσης ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία επανέναρξη και η ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας», στις 11 Ιανουαρίου η τουρκική πλευρά, ως οικοδέσποινα, πρότεινε την 25η Ιανουαρίου ως ημερομηνία διεξαγωγής τους, κάτι που αποδέχθηκε η Ελλάδα.

Σημειώνεται πως ο 61ος γύρος διεξάγεται σε λιγότερο από δύο μήνες από τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ της 25ης-26ης Μαρτίου, κατά την οποία ο ύπατος εκπρόσωπός της Ζοσέπ Μπορέλ θα υποβάλει την έκθεσή του σχετικά με την πορεία των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και σχετικά μέσα και επιλογές.

Χαιρετίζοντας την επανάληψη των διερευνητικών, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ προειδοποίησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μελβούτ Τσαβούσογλου, κατά τη συνάντησή τους στις Βρυξέλλες την προηγούμενη εβδομάδα, ότι τέτοιες προσπάθειες πρέπει να διατηρηθούν και ότι οι προθέσεις και οι ανακοινώσεις πρέπει να μεταφραστούν σε ενέργειες.

Το πιθανότερο σενάριο

Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται σε δημοσίευμά της η Καθημερινή, η ελληνική πλευρά εκτιμά ως πιθανότερο σενάριο ότι επιλογή της Τουρκίας αποτελεί κατά το επόμενο εξάμηνο οι διερευνητικές επαφές να συνεχίζονται, αλλά χωρίς την προοπτική να παραγάγουν συγκεκριμένο αποτέλεσμα.

Ακόμη και έτσι όμως, σύμφωνα με το δημοσίευμα, κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η Αθήνα δεν έχει λόγους να επιδιώξει τον τερματισμό τους. Πρώτον, διότι είναι σαφές πως στην παρούσα συγκυρία θα παιχθεί και ένα «blame game», που αφορά στο ποια από τις δύο πλευρές θα χρεωθεί στα μάτια της διεθνούς κοινότητας την ευθύνη πιθανής κατάρρευσης των διερευνητικών.

Επίσης, σε μια κρίσιμη περίοδο για τη χώρα με ανοιχτό το μέτωπο της πανδημίας σε υγειονομικό και οικονομικό επίπεδο η κυβέρνηση δεν επιθυμεί περαιτέρω όξυνση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Από την άλλη η Αθήνα εκτιμά ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα θελήσει να δώσει χρόνο ζωής προκειμένου κι εκείνος να έχει περιθώριο τους επόμενους μήνες να διαχειριστεί τις συνέπειες της πανδημίας, δεύτερον η Άγκυρα να αποφύγει τον σκόπελο των πιθανών κυρώσεων κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. του Μαρτίου κι επίσης να έχει χρόνο προκειμένου να διαμορφωθούν οι νέες ισορροπίες στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ μετά την ανάληψη της αμερικανικής προεδρίας από τον Τζο Μπάιντεν, που σίγουρα έχει διαφορετική προσέγγιση των πρααγμάτων σε σχέση με τον προκάτοχό του «φιλικό» προς την Τουρκία Ντόναλντ Τραμπ.

Η διαδικασία των εμπιστευτικών διερευνητικών επαφών συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2002, στο πλαίσιο της διαδικασίας της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης που εγκαινιάσθηκε το 1999 και είναι άτυπες συνομιλίες και όχι διαπραγματεύσεις. Υπογραμμίζεται ότι κατά τις συνομιλίες δεν τηρούνται πρακτικά και ουδεμία πλευρά αναλαμβάνει υποχρεώσεις και δεσμεύσεις.

Σκοπός είναι να διερευνηθεί εάν και κατά πόσον υπάρχει κοινός τόπος και συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την έναρξη διαπραγματεύσεων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταλήξουν σε συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου.

Σε περίπτωση που διαφανεί ότι δεν καθίσταται δυνατή η εξεύρεση κοινού εδάφους, πάγια θέση της Ελλάδας, η οποία συνάδει απολύτως με το διεθνές δίκαιο και έχει τεθεί και ως κριτήριο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, είναι η παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ).

Δεδομένου, όμως, ότι η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει τη γενική υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, απαιτείται ειδική συμφωνία (συνυποσχετικό) που θα αποτελέσει τη νομική βάση για τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ.

Εκτός από την Κωνσταντινούπολη, η τουρκική πλευρά έχει φιλοξενήσει τις διερευνητικές επαφές στην Άγκυρα, στην Αλικαρνασσό (Bodrum), στο Τσεσμέ (Κρήνη) και στη Σμύρνη, ενώ η Ελλάδα εκτός από την Αθήνα, στο Ναύπλιο και στη Θεσσαλονίκη.

Στις περίπου δύο δεκαετίες που έχουν περάσει από την πρώτη συνάντηση, έχουν διεξαχθεί 60 γύροι επαφών, χωρίς ωστόσο η περιοδικότητά τους να είναι δεδομένη. Υπήρξαν χρονιές κατά τις οποίες έγιναν περισσότεροι από δέκα γύροι επαφών και άλλες που έγινε μόνον ένας, ενώ την τελευταία πενταετία δεν υπήρξε κανένας. Χαρακτηριστικό είναι πως τα πρώτα χρόνια ήταν εντατικές, έως το τέλος του 2004 είχαν πραγματοποιηθεί 27 γύροι επαφών, στα τέλη του 2010 ανέρχονταν στους 48 και έφτασαν τους 60 την 1η Μαρτίου του 2016. Έπειτα από σχεδόν πέντε χρόνια, σήμερα πραγματοποιείται στην Κωνσταντινούπολη ο 61oς γύρος των διερευνητικών επαφών.