Έκθεση για το κράτος δικαίου με αστερίσκους για την Ελλάδα

Με πολλούς αστερίσκους είναι η έκθεση της Κομισιόν για την Ελλάδα, όσον αφορά το κράτος δικαίου. Η έκθεση καταγράφει κάποια θετικά βήματα που έχουν πραγματοποιηθεί -κυρίως σε επίπεδο υποσχέσεων από πλευράς κυβέρνησης για σειρά μέτρων βελτίωσης της κατάστασης- ωστόσο, επισημαίνει τις καθυστερήσεις σε υποθέσεις διαφθοράς, σημαντικές ελλείψεις στην αποτελεσματική εποπτεία της εξουσίας, αλλά και προβλήματα στη δημόσια διαθεσιμότητα των πληροφοριών σχετικά με την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης.

Ειδική μνεία γίνεται για τη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, αλλά και τις συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων.

Πρόκειται για τη δεύτερη πανευρωπαϊκή έκθεση που εξετάζει την κατάσταση στο σύνολο της ΕΕ με ειδικά κεφάλαια για κάθε κράτος μέλος.

Η έκθεση αναφέρει για την Ελλάδα

Μια σειρά μέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας του ελληνικού συστήματος δικαιοσύνης βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο Κώδικας Δικαστικού Προσωπικού εγκρίθηκε στις 24 Απριλίου 2021 και η εκπόνηση του Κώδικα Δεοντολογίας για τη Διοικητική Δικαιοσύνη βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και δεν έχει δημοσιοποιηθεί κανένα σχέδιο.

Εφαρμόζονται μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας της δικαιοσύνης, ιδίως όσον αφορά τη συλλογή δικαστικών στατιστικών στοιχείων και τη δημιουργία εξειδικευμένων τμημάτων στα δικαστήρια και μέτρα που σχετίζονται με την ηλεκτρονική δικαιοσύνη, αν και παραμένουν προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά τις ψηφιακές υπογραφές και την πλήρη εφαρμογή της ηλεκτρονικής κατάθεσης.

Η μεταρρύθμιση του δικαστικού χάρτη αποτελεί προτεραιότητα. Συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις σε της πολιτικής δικονομίας θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην απονομή της δικαιοσύνης, η οποία συνεχίζει να αντιμετωπίζει προκλήσεις αποτελεσματικότητας.

Ανησυχίες σχετικά με τη διαδικασία διορισμών στα πιο υψηλόβαθμες θέσεις δικαστών και εισαγγελέων εξακολουθούν να υφίστανται. Ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων κατά της διαφθοράς που η Ελλάδα έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια ακόμα συνεχίζεται.

Η συνταγματική αναθεώρηση του 2019 του καθεστώτος ασυλίας για τα μέλη του Κοινοβουλίου και τους υπουργούς είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση του νόμιμου ορίου για τις έρευνες και οι ασυλίες άρχισαν να αίρονται σε ορισμένες υποθέσεις διαφθοράς, τερματίζοντας ένα σημαντικό εμπόδιο για τη δίωξη της διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Ωστόσο, παραμένουν ορισμένα πρακτικά ζητήματα, ιδίως όσον αφορά τους πόρους για τη διερεύνηση της διαφθοράς και τις καθυστερήσεις στη διαχείριση των δικαστικών φακέλων. Τα νομοθετικά κενά δεν έχουν ακόμη δεν έχουν ακόμη καλυφθεί όσον αφορά τη ρύθμιση της άσκησης πίεσης. Σημαντικές ελλείψεις εξακολουθούν να υφίστανται όσον αφορά την αποτελεσματική εποπτεία, ιδίως λόγω της κατανομής μεταξύ τεσσάρων εποπτικών οργάνων, και στην παρακολούθηση των διατάξεων σχετικά με τη δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων, τη σύγκρουση συμφερόντων και τη χρηματοδότηση των κομμάτων. Ενώ οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων από τα μέλη του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης δημοσιοποιούνται, αυτό γίνεται σε μια μη αναγνώσιμη από μηχανήματα μορφή και οι εκθέσεις σχετικά με τα αποτελέσματα των ελέγχων και τις πιθανές παραβάσεις ή τις διαδικασίες επιβολής κυρώσεων παραμένουν μη διαθέσιμες στο κοινό.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει προτείνει νέα νομοθεσία για την ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης και της δημόσιας διαθεσιμότητας των πληροφοριών σχετικά με την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης. Η ανεξαρτησία της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης έχει ενισχυθεί, αλλά η οικονομική της ικανότητα παραμένει αδύναμη. Η δολοφονία ενός ερευνητή δημοσιογράφου, που βρίσκεται υπό έρευνα, έχει αναδείξει τις ανησυχίες για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και των την ανάγκη βελτίωσης της προστασίας τους. Οι συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων έχουν επηρεαστεί αρνητικά από την πανδημία COVID-19 και δεν έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα άμεσης στήριξης των μέσων ενημέρωσης και του τομέα των μέσων ενημέρωσης.

Ενώ υπήρξαν ορισμένες βελτιώσεις στο σύστημα ελέγχου και ισορροπίας στην Ελλάδα, ορισμένες προκλήσεις παραμένουν. Ωστόσο, σημειώνονται βελτιώσεις στη διαδικασία νομοθέτησης, ιδίως όσον αφορά την περαιτέρω εφαρμογή του νόμου για το εκτελεστικό κράτος. Ειδικές πρωτοβουλίες αποσκοπούν στη βελτίωση, την τυποποίηση και την ομοιομορφία της διαδικασίας νομοθέτησης, την απλούστευση και τον εξορθολογισμό, καθώς και την εισαγωγή υψηλότερου βαθμού διαφάνειας και ασφάλειας δικαίου.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Ελλάδα δεν ενεργοποίησε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και όλα τα σχετικά μέτρα ελήφθησαν σύμφωνα με την κανονική νομοθετική διαδικασία. Οι εξουσίες του Συνηγόρου του Πολίτη ενισχύθηκαν. Το σύστημα καταγραφής των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα του ασύλου, της μετανάστευσης και της κοινωνικής ένταξης συνεχίζεται να αμφισβητείται από ορισμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Συνολικά, η έκθεση δείχνει πολλές θετικές εξελίξεις στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων όπου αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις που εντοπίστηκαν στην έκθεση του 2020. Ωστόσο, οι ανησυχίες παραμένουν και σε ορισμένα κράτη μέλη αυτές έχουν αυξηθεί, για παράδειγμα όσον αφορά την την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την κατάσταση των μέσων ενημέρωσης. Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης την ισχυρή ανθεκτικότητα των εθνικών συστημάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η πανδημία αυτή κατέδειξε επίσης την σημασία της ικανότητας να διατηρείται ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών, το οποίο να προασπίζει το κράτος δικαίου.