Εγκληματικότητα ανηλίκων: Μπορεί να γίνει εθνική υπόθεση η αντιμετώπιση της;
«Δεν πρόκειται να μείνουμε παρατηρητές επιτρέποντας την εξάπλωση αυτού του φαινομένου, η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων είναι εθνική υπόθεση», τονίζει στο ΑΠΕ-MPE η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη .
Όπως επισήμανε, η ενδοσχολική βία και παραβατικότητα των ανηλίκων, που μπορεί να οδηγήσουν στην εγκληματικότητα, βρίσκονται εξαρχής στην ατζέντα της κυβέρνησης, ενώ σημείωσε ότι «η µετα-COVID περίοδος, έβγαλε στην επιφάνεια πρωτόγνωρες συμπεριφορά ιδίως σε ό,τι αφορά τους εφήβους».
Επίσης, η κα Ζαχαράκη αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης και ειδικά του υπουργείου που προΐσταται, για την αντιμετώπιση της παιδικής παραβατικότητας - εγκληματικότητας και εκτίμησε ότι η συνεργασία όλων μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα.
Αναφερόμενη στις διαστάσεις του φαινομένου αλλά και τις κυβερνητικές δράσεις η υπουργός τόνισε:
«Πρέπει να ορίσουμε με σαφήνεια τις έννοιες εγκληματικότητα, παραβατικότητα και ενδοσχολική βία μεταξύ ανηλίκων είτε αυτή διαπράττεται μεταξύ τους, είτε από τους ανήλικους προς τους ενήλικες Η εγκληματικότητα μεταξύ των ανηλίκων, αποτελεί ανησυχητικό παγκόσμιο φαινόμενο.
Στη χώρα μας τα προβλήματα εντοπίζονται κυρίως, στην παραβατικότητα των ανηλίκων εντός και εκτός σχολείου με κέντρο την (οπαδική και την ενδοσχολική βία). Συναντάμε όμως πολλά σοκαριστικά περιστατικά σε χώρες του δυτικού κόσμου. Αυτό που πρέπει να τονιστεί δεν είναι τόσο η γεωγραφική έκταση της εγκληματικότητας των ανηλίκων, όσο το ότι έχει πολλές διαστάσεις με ιδιαίτερα αυξημένη ένταση.
Κανένας εφησυχασμός, ο πρωθυπουργός ασχολείται προσωπικά
Για εμάς ως Πολιτεία δεν υπάρχει εφησυχασμός, η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων είναι εθνική υπόθεση και δεν πρόκειται να μείνουμε παρατηρητές, επιτρέποντας την εξάπλωση αυτού του φαινομένου. Άλλωστε, τα συγκεκριμένα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και παραβατικότητας που μπορεί να οδηγήσουν στην εγκληματικότητα βρίσκονται εξαρχής στην ατζέντα της κυβέρνησης, τόσο εντός των σχολείων, όπου απαιτείται διακριτός σχεδιασμός, όσο και έξω από αυτά, όπου το ζήτημα καθίσταται πιο περίπλοκο.
Και ο ίδιος ο πρωθυπουργός ασχολείται προσωπικά με την πλήρη αποτύπωση, την αντιμετώπιση αλλά κυρίως τις μεθόδους πρόληψης του φαινομένου.
Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί την προηγούμενη τετραετία με τριπλό στόχο: καταγραφή του φαινομένου, στήριξη της Σχολικής Κοινότητας, διαμόρφωση πλαισίου αποτελεσματικών πρακτικών για την αντιμετώπιση του.
Σε νομοθετικό επίπεδο, αλλά και στο κομμάτι της εκπαίδευσης, όταν και ως υφυπουργός με την τότε υπουργό Νίκη Κεραμέως είχαμε πραγματοποιήσει την πρώτη εισαγωγή ψυχολόγων σε Γενικό Σχολείο και είχαμε διπλασιάσει τον αριθμό των ψυχολόγων-κοινωνικών λειτουργών σε 3.200.
Νομοθετήθηκε νέο πλαίσιο για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού ενώ έχει ενισχυθεί η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα ζητήματα αυτά με το πρόγραμμα «φιλία», συγχρόνως μέσω της ένταξης των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων στο σχολικό πρόγραμμα και βοηθούν στην πρόληψη, μέσω των θεματικών του αλληλοσεβασμού και της διαφορετικότητας, της κατάρριψης στερεοτύπων και προώθησης της ισότητας, του σεβασμού των κανόνων και της θετικής συμπεριφοράς, και της αλληλεγγύης, των δημοκρατικών αξιών και της ενεργούς πολιτειότητας. Πολύ σημαντικές είναι και οι πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί για τη φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη.
Δεν πρόκειται να το αντιμετωπίσουμε γραφειοκρατικά
Με την υποστήριξη της Προεδρίας της Κυβέρνησης προχωράμε όμως, άμεσα σε μια διυπουργική πρωτοβουλία, με τη μορφή Επιτροπής, την οποία θα συντονίζει το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής & οικογένειας.
Πέρα από τα συναρμόδια υπουργεία, όπως το Παιδείας, Αθλητισμού και Θρησκευμάτων, το Ψηφιακής Διακυβέρνησης, το Δικαιοσύνης, το Προστασίας του Πολίτη, το Μετανάστευσης και Ασύλου και το Εσωτερικών, πολύ βασικό ρόλο στο έργο της Επιτροπής θα διαδραματίσουν η επιστημονική κοινότητα, οι πολύ αξιόλογες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών με τις καίριες παρεμβάσεις τους, καθώς και οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης με τις κοινωνικές τους υπηρεσίες.
Το φαινόμενο αυτό χρήζει άμεσης παρέμβασης και δεν πρόκειται να το αντιμετωπίσουμε γραφειοκρατικά. Και βέβαια είναι σημαντικό να προσθέσουμε ότι δεν χωράνε κομματικά στεγανά. Θα απασχολήσουμε και τις αντίστοιχες Επιτροπές στη Βουλή και με χαρά είμαστε διατεθειμένοι να πραγματοποιήσουμε και μια Ολομέλεια για το ζήτημα αυτό. Η σύνθεση απόψεων μεταξύ των κομμάτων θα είναι ωφέλιμη.
Στόχος η επανένταξη των παιδιών µε παραβατική συμπεριφορά
Στόχος μας είναι η πρόληψη από τέτοιου είδους περιστατικά, η καταγραφή όλων των ήδη ληφθέντων μέτρων και η εκπόνηση νέων για την αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά και η επανένταξη στην κοινωνία των παιδιών µε παραβατική συμπεριφορά.
Στόχος είναι μια κοινωνία που να αγκαλιάζει το παιδί, να νοιώθει ότι υπάρχει προστασία και οι γονείς να γνωρίζουν ό,τι μπορεί να υπάρξει συμβουλευτική και καθοδήγηση από ειδικούς».
Ο ρόλος του σχολείου
«Πράγματι, το σχολείο έχει κομβικό ρόλο, στην αποτροπή εκδήλωσης τέτοιων φαινομένων σημείωσε η υπουργός. Ως χώρος ουσιαστικής κοινωνικής ενσωμάτωσης , άμβλυνσης ανισοτήτων και καλλιέργεια ενσυναίσθησης , μπορεί και πρέπει να αποτελέσει την ασπίδα όχι μόνο στην εξάπλωση του φαινομένου, αλλά και στη ριζική εξάλειψη του. Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι ένα σημαντικό ποσοστό των περιστατικών λαμβάνει χώρα με τη μορφή του σχολικού εκφοβισμού (bullying). Αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει, πέρα από τη μεγέθυνση του ίδιου του φαινομένου, είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό των θυμάτων σιωπά. Πολύ μικρό ποσοστό θυμάτων εκφοβισμού απευθύνονται σε ενήλικους, ενώ περίπου το 97% των παιδιών εκτιμάται ότι φοβούνται να αναφέρουν περιστατικά σχολικού διαδικτυακού εκφοβισμού στους εκπαιδευτικούς.
Οφείλουμε, με την πρωτοβουλία και την καθοδήγηση του υπουργείου Παιδείας να δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στο πλαίσιο. Η κατάρτιση ενός ορθολογικού πλαισίου , ενός οδικού χάρτη αντιμετώπισης του προβλήματος στο επίπεδο του σχολείου βοηθά στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του φαινομένου. Ο πρόσφατος νόμος «Ζούμε Αρμονικά Μαζί-Σπάμε τη Σιωπή» είναι ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση.
Με την επεξεργασία του πλαισίου αυτού, μπορούμε να ενεργοποιήσουμε ακόμα περισσότερες δυνάμεις, που θα λειτουργήσουν προληπτικά, όπως ο Σύμβουλος Σχολικής Ζωής, ένας εκπαιδευτικός δηλαδή που θα εμπιστεύονται ευκολότερα οι μαθητές για θέματα που δημιουργούν «σκηνικό» εκφοβισμού στη σχολική κοινότητα, ο οποίος θα συνεργάζεται στενά με τον διευθυντή του εκάστοτε σχολείου για την αντιμετώπιση των κρουσμάτων βίας, όπως και οι Ομάδες Δράσης σε επίπεδο διεύθυνσης εκπαίδευσης στις οποίες συμμετέχουν ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, ενώ σε κεντρικό επίπεδο συγκροτείται επιτροπή εμπειρογνωμόνων.
Εμφανέστατα θα βοηθήσει και η ενίσχυση των μαθημάτων μέσα στα εργαστήρια δεξιοτήτων στα δημοτικά σχολεία, αλλά και των μαθημάτων επιλογής που υιοθετούν σπουδαία μηνύματα για τον αλληλοσεβασμό, τη βοήθεια και τη συμμετοχή, τρεις αξίες που καλλιεργούν τον ψυχισμό των παιδιών και διδάσκουν την αποδοχή και την ανιδιοτελή προσφορά. Και βέβαια η ενθάρρυνση δράσεων που προβάλλουν τον εθελοντισμό, μια πολύτιμη αξία, η οποία άπαξ και αφομοιωθεί από ένα παιδί τότε μπορεί να μειώσει τις συμπεριφορές βίας.
Ένα μεγάλο στοίχημα είναι όμως και να παροτρύνουμε τα θύματα να «σπάνε τη σιωπή τους». Και εκτιμώ ότι οι σημαντικές πρωτοβουλίες του υπουργού Κυριάκου Πιερρακάκη και της υφυπουργού Δόμνας Μιχαηλίδου θα αποτελέσουν μια πολύ ουσιαστική βάση. Τα σχολεία πρέπει να λειτουργούν ως κοιτίδα γνώσης και δημιουργίας καλών προσωπικοτήτων και όχι ως ορμητήρια παραβατικών συμπεριφορών κι αυτό είναι υπόθεση όλων μας.
Παιδική εγκληματικότητα και οπαδική βία
«Είναι θλιβερό το γεγονός ότι ο αθλητισμός, που επικοινωνεί τόσα σπουδαία μηνύματα για την ευγενή άμιλλα και την αξία της συμμετοχής και της προσπάθειας, μολύνεται από τα φαινόμενα της οπαδικής βίας. Η κοινωνία μας έχει γίνει μάρτυρας πολλών τραγικών περιστατικών, δράστες των οποίων ήταν και ανήλικα άτομα, όπως συνέβη με την δολοφονία του Άλκη Καμπανού.
Τα τελευταία χρόνια λήφθηκαν αυστηρά μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Έγιναν ακόμα πιο αυστηρές οι ποινές για τους παραβάτες και έγινε πιο εύκολος ο έλεγχος. Παρότι υπήρξε βελτίωση, βλέπουμε ότι η βία είναι ακόμα εδώ. Γι' αυτό και ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη λήψη μιας σειράς μέτρων για τον περιορισμό του φαινομένου, που περιλαμβάνουν τον ουσιαστικό έλεγχο της νόμιμης ύπαρξης των λεσχών φιλάθλων, την ενίσχυση του ρόλου της Αστυνομίας, τον εκσυγχρονισμό των γηπέδων με συστήματα ασφαλείας, αλλά και τη συνεργασία του Κράτους με τους διεθνείς φορείς και τις ίδιες τις ομάδες. Στον σκοπό αυτό μπορεί να συμβάλει και ο ερασιτεχνικός αθλητισμός. Παροτρύνοντας τα παιδιά στην ενασχόληση με τον αθλητισμό, μπορούμε να πετύχουμε την υιοθέτηση μιας υγιούς κουλτούρας, στην οποία θα κυριαρχήσουν η αλληλεγγύη κι ο σεβασμός στον συνάνθρωπο, μειώνοντας τις βίαιες και τοξικές αντιλήψεις.
Δεν θέλουμε απλά να περιορίσουμε το φαινόμενο της βίας. Θέλουμε να το εξαλείψουμε. Ώστε τα αθλητικά γεγονότα να έχουν γεμάτες κερκίδες και οι οικογένειες να απολαμβάνουν το θέαμα, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η σωματική ακεραιότητα κανενός».