Εαρινή ισημερία: Γιατί δεν έχουν ίση διάρκεια η μέρα με τη νύχτα σήμερα
Η εαρινή ισημερία, σήμερα 20 Μαρτίου 2024, σηματοδοτεί το ξεκίνημα της φετινής άνοιξης στην Ελλάδα και γενικότερα στο βόρειο ημισφαίριο. Ωστόσο, ο αστρονομικός όρος «ισημερία» οδηγεί συχνά στην παρανόηση ότι η ημέρα αυτή σηματοδοτεί την ίση διάρκεια ημέρας και νύχτας. Ωστόσο, στην Ελλάδα σήμερα η ημέρα είναι μεγαλύτερη από τη νύχτα. Η ίση διάρκεια συνέβη λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 17 Μαρτίου.
Όπως επισημαίνει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Χαράλαμπος Βάρβογλης, αν αναζητήσουμε τις ώρες ανατολής και δύσης της ημέρας αυτής θα δούμε με έκπληξη ότι, για παράδειγμα, η ανατολή στο Ελληνικό της Αττικής είναι στις 6:28 και η δύση στις 18:37. «Τι σόι ισημερία είναι αυτή, που η μέρα είναι 18 λεπτά μεγαλύτερη από τη νύχτα; Η απάντηση είναι απλή: κατά την ισημερία θα είχαμε πράγματι ίσες διάρκειες ημέρας και νύχτας, αν ο Ήλιος ήταν σημείο (γεωμετρία) και αν η Γη δεν είχε ατμόσφαιρα (διάθλαση)», εξηγεί.
Συγκεκριμένα, καθώς ο Ήλιος είναι δίσκος και όχι ένα φωτεινό σημείο, η ανατολή και η δύση δεν συμβαίνουν στιγμιαία. Ο κ. Βάρβογλης διευκρινίζει ότι ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ ανατολής του χείλους του Ήλιου και ανατολής του κέντρου του είναι πολύ εύκολο να βρεθεί για τόπους που βρίσκονται στον ισημερινό, όπου ο Ήλιος ανατέλλει και δύει κάθετα στον ορίζοντα, και αντιστοιχεί σε ένα πρώτο λεπτό. Όμως, στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπως η Ελλάδα (έχει γεωγραφικό πλάτος περίπου 40 μοίρες) ο χρόνος αυτός είναι μεγαλύτερος και ισούται με περίπου 1,5 λεπτό. Καθώς άλλη τόση είναι και η διαφορά στη δύση, μόνο εξαιτίας αυτού του φαινομένου κατά την ισημερία η μέρα στην Ελλάδα θα διαρκούσε 12 ώρες και 3 λεπτά και η νύχτα 11 ώρες και 57 λεπτά, οπότε η διαφορά θα ήταν 6 λεπτά.
Ο ρόλος που παίζει η διάθλαση του φωτός
Σχετικά με το φαινόμενο της διάθλασης του ηλιακού φωτός στην ατμόσφαιρα της Γης, ο κ. Βάρβογλης παρατηρεί ότι η ατμόσφαιρα της Γης διαθλά τις ακτίνες του Ήλιου, έτσι ώστε κατά την ανατολή φαίνεται ότι βρίσκεται ψηλότερα από εκεί που πραγματικά είναι. Άρα λόγω διάθλασης κατά την ισημερία, η μέρα θα ήταν κατά 12 λεπτά μεγαλύτερη της νύχτας. Καθώς τα δύο φαινόμενα της γεωμετρίας και της διάθλασης προστίθενται, καταλήγει ο κ. Βάρβογλης, προκύπτει η διαφορά των 18 λεπτών.
Η δρ. Τίνα Νάντσου, επιστημονική συνεργάτιδα του Τμήματος Φυσικής του ΕΚΠΑ, προτείνει κατά την εαρινή ισημερία, «να πραγματοποιήσουμε το ιστορικό πείραμα του μαθηματικού της αρχαιότητας Ερατοσθένη και με έναν χάρακα ή μια ράβδο και το μυαλό μας να υπολογίσουμε την περιφέρεια της Γης». Πρόκειται για ένα πείραμα του 3ου αιώνα π.Χ. με το οποίο κατόρθωσε ο Ερατοσθένης να υπολογίσει την περιφέρεια της Γης με γεωμετρικό τρόπο. Η μέθοδος εφαρμόζεται έως και σήμερα για εκπαιδευτικούς λόγους και οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια αποτελούν ιδανικές ημερομηνίες για την πραγματοποίησή του.
