Διαστημικά σκουπίδια και ο κίνδυνος να πέσουν ανεξέλεγκτα στη Γη

Διάστημα: Είναι η δεύτερη φορά, μέσα στον περασμένο μήνα που ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS), αξίας 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων, λίγο έλειψε να χτυπηθεί από διαστημικά σκουπίδια.

Τα διαστημικά σκουπίδια αυξάνονται δραματικά, πρόκειται για εκατοντάδες εκατομμύρια που αιωρούνται στο Διάστημα και παραμένουν επί μακρόν σε τροχιά πάνω από τα κεφάλια μας, μέχρι να πέσουν κάποια στιγμή τυχαία και συχνά ανεξέλεγκτα στη Γη.

Πρόκειται για ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων: από κομμάτια εγκαταλελειμμένων διαστημόπλοιων και χρησιμοποιημένους προωθητικούς πυραύλους μέχρι βίδες, μπουλόνια και εργαλεία που χάθηκαν κατά τη διάρκεια διαστημικών περιπάτων.

Το πρόβλημα φυσικά, δεν αφορά μόνο τον ISS, που απέφυγε την επαφή με ελιγμούς αλλά και για διαστημικές αποστολές και τους περίπου 7.200 λειτουργικούς δορυφόρους -τηλεπικοινωνιακούς, μετεωρολογικούς, χαρτογραφικούς, ωκεανογραφικούς και στρατιωτικού- που βρίσκονται σήμερα στο Διάστημα.

Υπολογίζεται ότι περιφέρονται περίπου 36.500 αντικείμενα (ολόκληρα ή συντρίμμια) μεγέθους από δέκα εκατοστά εκατοστών και άνω -συμπεριλαμβανομένων εξαρτημάτων διαστημοπλοίων και περίπου 2.500 ανενεργών δορυφόρων- καθώς και ένας σκασμός μικρότερα, που αν και φαντάζουν ασήμαντα σε μέγεθος, η ιλιγγιώδης ταχύτητά τους τα καθιστά δυνητικά καταστροφικά.

Εκτιμάται ότι φτάνουν σε αριθμό περίπου το 1 εκατομμύριο όσα είναι από 1-10 εκατοστά. Τουλάχιστον 130 εκατομμύρια υπολογίζονται όσα είναι ακόμη πιο μικρά.

Τα διαστημικά σκουπίδια

Η NASA ορίζει τα διαστημικά σκουπίδια ως «κάθε αντικείμενο ανθρώπινης κατασκευής σε τροχιά γύρω από τη Γη που δεν εξυπηρετεί πλέον μια χρήσιμη λειτουργία», όπως

Το πρώτο ήταν ο σοβιετικός δορυφόρος Σπούτνικ, που τέθηκε εκτός λειτουργίας μόλις τρεις εβδομάδες μετά την εκτόξευσή του, το 1957. Έκτοτε έχουν πολλαπλασιαστεί με απίστευτους ρυθμούς.

Με περισσότερους από 9.000 τόνους διαστημικών σκουπιδιών σήμερα σε τροχιά, οι πιθανοί κίνδυνοι για τους λειτουργικούς δορυφόρους, τα διαστημόπλοια και τη ζωή στη Γη γίνονται πολύ πραγματικοί.

Σύμφωνα με την Ένωση Ανησυχούντων Επιστημόνων (Union of Concerned Scientists), από τους περίπου 1.700 δορυφόρους που ήταν το 2016 σε χαμηλή τροχιά (LEO) φτάσαμε πέρυσι στους 5.400. Μέχρι το 2030 μπορεί να είναι έως και 57.000, με το 73% να ανήκει στον στόλο Starlink της SpaceX του Έλον Μασκ.

Στην παρούσα φάση, το Δίκτυο Διαστημικής Επιτήρησης (SSN) του αμερικανικού Πενταγώνου παρακολουθεί στενά περίπου 27.000 κομμάτια τροχιακών συντριμμιών διαμέτρου 5 εκατοστών και άνω.

Ωστόσο οι τρόποι επίλυσης του προβλήματος δεν έχουν βρεθεί ακόμη.

Εδώ και χρόνια, επιστήμονες και μηχανικοί εργάζονται πάνω σε διάφορες λύσεις, κυρίως με επίκεντρο υψηλής τεχνολογίας πανάκριβα ρομπότ, που θα μπορούσαν να συλλέγουν διαστημικά σκουπίδια ή να ωθούν πιο μακριά στο Διάστημα, μακριά από την τροχιά γύρω από τη Γη.

Εξετάζονται επίσης άλλες, πιο φθηνές εναλλακτικές, π.χ. με τη χρήση στόλων drones για την προσάρτηση ειδικών μπαλονιών στα διαστημικά συντρίμμια, οδηγώντας τα στη συνέχεια σε μια ελεγχόμενη πτώση στη Γη, μέχρι να καούν στην ατμόσφαιρα.

Η αποτελεσματικότητά τους ωστόσο αναμένεται να είναι μηδαμινή στα μικρά διαστημικά συντρίμμια, που παραμένουν επικίνδυνα και δύσκολα εντοπίσιμα.

Ακόμη και στο μέγεθος ενός βατόμουρου, εξηγούν ειδικοί, κινείται «με ταχύτητα πολλαπλάσια του ήχου» και αποκτά τέτοια κινητική ενέργεια, όση έχει για παράδειγμα στη Γη ένα αμόνι σε ελεύθερη πτώση.

Η NASA έχει επικεντρώσει τις προσπάθειες της στην χρήση επίγειων και διαστημικών λέιζερ για την απομάκρυνση μεγάλων ποσοτήτων μικρών διαστημικών συντριμμιών πλάτους 1 έως 10 εκατοστών και -συνδυαστικά με τη χρήση πυραύλων- για την απώθηση μεγάλων αντικειμένων προς «έγκαιρη αποφυγή σύγκρουσης».

Τι είναι η Συνθήκη για το Διάστημα

Η Συνθήκη για το Διάστημα του 1967 αντιπροσωπεύει το βασικό νομικό πλαίσιο του διαστημικού διεθνούς δικαίου.

Ορίζει ότι η εξερεύνηση και η χρήση του Διαστήματος θα πραγματοποιούνται προς όφελος και συμφέρον όλων των χωρών, για ειρηνικούς σκοπούς.

Απαγορεύει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων ή άλλων όπλων μαζικής καταστροφής σε ουράνια σώματα, σε τροχιά ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο στο Διάστημα.

Επίσης απαγορεύει οποιαδήποτε εθνική ιδιοποίησή του με αξίωση κυριαρχίας, χαρακτηρίζοντας τα κράτη υπεύθυνα για τις εθνικές διαστημικές δραστηριότητες, ανεξαρτήτως εάν αυτές προέρχονται από κυβερνητικούς ή μη φορείς.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (FCC) των ΗΠΑ -η οποία ρυθμίζει μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων των αμερικανικών εμπορικών δορυφόρων- ενέκρινε νέο κανονισμό για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων κινδύνων από τα διαστημικά σκουπίδια.

Ως εκ τούτου μείωσε από 25 σε 5 χρόνια το χρονικό περιθώριο που έδινε σε φορείς εκμετάλλευσης δορυφόρων σε χαμηλή τροχιά για την ασφαλή απομάκρυνσή τους μετά την ολοκλήρωση της αποστολής τους.

Απουσία εν τω μεταξύ μιας επικαιροποιημένης διεθνούς συνθήκης για το Διάστημα, κανείς δεν εμφανίζεται διατεθειμένος να δώσει μια ουσιαστική λύση στη βασική αιτία του προβλήματος: τη συνεχιζόμενη δημιουργία διαστημικών σκουπιδιών.