Δαδιά: Κι όμως, το δάσος επιστρέφει και ο “ντροπαλός” Μαυρογύπας επιμένει... ελληνικά

Είναι το μεγαλύτερο αρπακτικό πουλί της Ευρώπης, με άνοιγμα φτερών 2,5 με 3 μέτρα. Φωλιάζει στο Δάσος της Δαδιάς, μοναδική του αποικία σε όλα τα Βαλκάνια για πολλές δεκαετίες. Χτίζει τις φωλιές του στις κορυφές των δέντρων όπου γεννά ένα μικρό τον χρόνο. Οι μακροχρόνιες προσπάθειες προστασίας του Μαυρόγυπα, του εμβληματικού αυτού είδους, έχουν συνδεθεί με την ιστορία της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Πάρκου δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου.

Μετά τη μεγάλη καταστροφική φωτιά του 2023, που άφησε πίσω της εκατοντάδες χιλιάδες καμένα στρέμματα, οι περισσότεροι σκεφτήκαμε ότι ο Μαυρόγυπας θα εγκατέλειπε τη Δαδιά. Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν όμως στην ειδική μόνιμη κοινοβουλευτική επιτροπή Προστασίας του Περιβάλλοντος, δείχνουν ότι ο Μαυρόγυπας επιμένει να φωλιάζει μέσα στα καμένα και ότι ο πληθυσμός του αυξήθηκε κιόλας, χάρη στις προσπάθειες των ανθρώπων της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου & Δαδιάς του ΟΦΥΠΕΚΑ, που εγκατέστησαν τεχνητές φωλιές, δίπλα στις καμένες, ώστε να τις βρει ο Μαυρόγυπας.

Η Ειδική Μόνιμη Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας του Περιβάλλοντος ενημερώθηκε για την πορεία της αποκατάστασης των πυρόπληκτων περιοχών στην Δαδιά του Έβρου μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές τόσο του 2022 και του 2023. Κλιμάκιο της επιτροπής επισκέφθηκε τη Δαδιά πριν από δύο ημέρες και σήμερα ήταν η δεύτερη φορά που συζητήθηκε το μεγάλο στοίχημα για την αποκατάσταση του πολύτιμου αυτού οικοσυστήματος. Οι βουλευτές που επισκέφθηκαν τη Δαδιά, διαπίστωσαν ότι το "δάσος επιστρέφει" και ζήτησαν από την κυβέρνηση ένταση των προσπαθειών για την αναγέννηση, αποκατάσταση και θωράκιση του.

Τα αρπαχτικά πουλιά

Η Σύλβια Ζακάκ, αναπληρώτρια προϊσταμένη της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) είπε ότι η φωτιά δεν έκαψε με την ίδια ένταση όλη την περιοχή. Εκτός από τις εκτάσεις που κάηκαν ολοσχερώς, υπάρχει έκταση που η φωτιά έκαψε κυρίως την εδαφική βλάστηση και αρκετά δένδρα παρέμειναν ζωντανά, ενδιάμεσα υπήρξαν και πράσινες νησίδες στις οποίες κατάφεραν να καταφύγουν ζώα - και από αυτές τις περιοχές, οι ειδικοί αναμένουν να επαναπροικίσουν τις καμμένες περιοχές. Γι΄αυτό και, όπως τόνισε η κ. Ζακάκ, είναι σημαντικό να εστιάσει η πολιτεία στη διασφάλιση της υγείας αυτών των συστάδων και στη χρηστή διαχείρισή τους. To 2022 κάηκαν περίπου 40.000 στρέμματα, μεγάλο κομμάτι ήταν μέσα στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου, σε αυστηρά προστατευόμενη περιοχή. Το 2023 η καταστροφή ήταν ακόμη μεγαλύτερη. "Τα πουλιά παρέμειναν στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς πετούσαν γύρω από τις εστίες. Υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις ολοσχερώς καμμένης βλάστησης αλλά ανάμεσα στα καμμένα δένδρα, υπάρχουν και κάποια πράσινα δένδρα και αυτά είναι πάρα πολύ σημαντικό να διατηρηθούν, εκεί καταφεύγουν για να φωλιάσουν πλέον τα πουλιά, τώρα που έχουν επιστρέψει και είναι και η αναπαραγωγική περίοδος", είπε η κ. Ζακάκ.

Όπως η ίδια ενημέρωσε την επιτροπή, αμέσως μετά την πυρκαγιά άρχισαν οι μελέτες για την κατασκευή 15 τεχνητών φωλιών για τον Μαυρόγυπα. Αυτές τοποθετήθηκαν δίπλα σε δένδρα που είχαν καεί, και όπου υπήρχαν φωλιές του είδους αυτού. Έτσι δημιουργήθηκαν τεχνητές φωλιές πλάι στος καμμένες, προκειμένου, όταν τα πουλιά θα επέστρεφαν και θα έψαχναν το μέρος να φωλιάσουν, να έχουν μια εναλλακτική. Τα προσεχή δύο χρόνια, προβλέπεται η εγκατάσταση 20 τέτοιων τεχνητών φωλιών.

"Η μεταφορά των τεχνητών φωλιών στις θέσεις αυτές ήταν πολύ δύσκολη, γιατί οι μαυρόγυπες είναι πολύ ντροπαλά πουλιά και δεν φωλιάζουν δίπλα σε δρόμους, όπου θα μπορούσε να προσεγγίσει ένα φορτηγό, για την εγκατάσταση. Ναυλώθηκε ελικόπτερο που μετέφερε μια-μια τις φωλιές μέχρι ενός σημείου και στη συνέχεια τις τοποθετήσαμε στις θέσεις αυτές", είπε η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου & Δαδιάς του ΟΦΥΠΕΚΑ και σημείωσε ότι τελικά έγινε δυνατό, μετά την πυρκαγιά, να φωλιάσουν 38 ζευγάρια μαυρόγυπα, δύο παραπάνω σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Έτσι, φέτος έχουν καταγραφεί 44 ζευγάρια μαυρόγυπα και η εντυπωσιακή αυτή αύξηση "οφείλεται στις τεράστιες προσπάθειες που γίνονται όλα αυτά τα χρόνια".

Κάποια από τα ζευγάρια αυτά, προτιμούν να φωλιάσουν σε καμμένα δένδρα, παρά να εγκαταλείψουν την περιοχή. Ο πληθυσμός του μαυρόγυπα καταγράφεται και με πομπούς, ώστε να διαπιστώνεται πού βρίσκονται, σε περίπτωση πυρκαγιάς, να διαπιστώνεται αν έχει αλλάξει ο τρόπος που τρέφονται και ζουν - και αυτό είναι πολύ σημαντικό για να σχεδιαστούν μελλοντικές δράσεις, για την προστασία του πληθυσμού. Αυτή τη στιγμή προχωρούν και μελέτες για την χαρτογράφηση της καταλληλότητας του ενδιαιτήματος φωλεοποίησης για το είδος του μαυρόγυπα, εκτός εθνικού πάρκου, ώστε να διαπιστωθεί πού θα μπορούσε να καταφύγει το συγκεκρμένο είδος στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης, σε περίπτωση που στο Εθνικό Πάρκο δεν υπάρχουν κατάλληλες θέσεις φωλεοποίησης και γίνεται επαναχαρτογράφηση των κύριων διαδρόμων μετακίνησης του είδους και των περιοχών όπου τρέφεται και κουρνιάζει.

Ο φορέας, μετά την πυρκαγιά, εγκατέστησε και 140 τεχνητές φωλιές για νυνχτόβια αρπαχτικά πουλιά - υπήρχαν ήδη 76 φωλιές πριν από τη φωτιά - δηλαδή όλα τα είδη κουκουβάγιας που φωλιάζουν σε κουφάλες οι οποίες βρίσκονται στα πολύ μεγάλα γέρικα δένδρα. Μέχρι να δημιουργηθούν τέτοιες κατάλληλες θέσεις, δημιουργήθηκαν τεχνητές κουφάλες για να φωλιάζουν αυτά τα πουλιά, οι οποίες τοποθετήθηκαν σε ζωντανά νεαρά δένδρα και πέρυσι διαπιστώθηκε ότι περίπου 20 από αυτά τα κουτιά χρησιμοποιήθηκαν, που σημαίνει ότι τα μέτρα απέδωσαν.

Πρόγραμμα παρακολούθησης εφαρμόζεται και για τα άλλα επικρατειακά πουλιά και η διαπίστωση είναι πως ένα χρόνο μετά την πυρκαγιά, κατά την πρώτη αναπαραγωγική περίοδο, τα πουλιά που είχαν φύγει για την Αφρική - γιατί τα περισσότερα είναι μεταναστευτικά - επέστρεψαν στις επικράτειες τους, φώλιασαν στην ευρύτερη περιοχή και πάλι σε καμμένα δένδρα, αρκετά από αυτά.

Ο ρόλος του ΔΠΘ

Στην επιτροπή μίλησε και ο Γιώργος Τσαντόπουλος, καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Όπως είπε, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, αμέσως μετά την καταστροφική πυρκαγιά, αφουγκράστηκε τις ανησυχίες της τοπικής κοινωνίας και χρηματοδότησε πέντε ερευνητικά προγράμματα, τα οποία ολοκληρώνονται μέσα στους επόμενους μήνες. Τα πορίσματα των ερευνών αυτών, θα είναι πολύ χρήσιμα σε όλους τους εμπλεκόμενους και τις δασικές υπηρεσίες.

Ο κ. Τσαντόπουλος αναφέρθηκε και στο στρατηγικό σχέδιο του Προγράμματος Ανασυγκρότησης του Έβρου, στην κατάρτιση του οποίου συμμετείχει το ΔΠΘ. Στο σχέδιο αυτό περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων, το νέο δάσος της Δαδιάς, το σχέδιο ολοκληρωμένης αποκατάστασης και αειφορικής διαχείρισης του νερού, μια νέα γαλάζια συμφωνία στον Έβρο, το παρατηρητήριο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, έρευνα διαχείρισης ασφάλειας υποδομών και έρευνα επικινδυνότητας και η ψυχική υγεία. "Οι παραπάνω μελέτες πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα, γιατί τα δασικά οικοσυστήματα χρήζουν παρακολούθησης από τα πρώτα έτη μετά την πυρκαγιά και η αναθεώρηση των σχεδίων διαχείρισης, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στη νέα κατάσταση", είπε ο κ. Τσαντόπουλος.

Αντιδιαβρωτικά-αντιπλημμυρικά έργα

Για τις δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος αποκατάστασης της μεγάλης φυσικής καταστροφής στη δασική έκταση και το οικοσύστημα του εθνικού Πάρκου Δαδιάς, Σουφλίου και Λευκίμης, ενημέρωσε την επιτροπή της Βουλής, ο γενικός γραμματέας Δασών, Ευστάθιος Σταθόπουλος.

Σε σχέση με την πρώτη φάση αντιπλημμυρικών και αντιδιαβρωτικών έργων που έχουν κατασκευαστεί, ο γ.γ. Δασών ενημέρωσε ότι:

• σε περιοχές χωρικής ευθύνης του δασαρχείου Σουφλίου, εκτελέστηκαν μέχρι και τον Απρίλιο του 2024 και έχουν ολοκληρωθεί περίπου ένα χρόνο πριν, 818 τ.μ. κορμοφραγμάτων, 183 χιλιόμετρα κορμοδεμάτων. Ο προϋπολογισμός για το δασαρχείο Σουφλίου ήταν 1,32 εκατομμύρια ευρώ.
  
• στη χωρική αρμοδιότητα του δασαρχείου Αεξανδρούπολης, ο μεγαλύτερος όγκος και έκταση των πρώτων αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμηρικών έργων, αφορούσαν περίπου 5.768 τ.μ. κορμοφραγμάτων, 1.100.000 μέτρα κορμοδεμάτων και 3.900 κλαδορεμάτων, προϋπολογισμού 8,5 εκατομμυρίων ευρώ.
  
• Σήμερα εγκαινιάζεται η πρώτη φάση των μεγάλων αντιπλημμυρικών έργων, με στόχο να θωρακίσουν μελλοντικά το νέο δάσος της Δαδιάς. Πρόκειται για τέσσερις διαφορετικές συμβάσεις ύψους περίπου 50 εκατομμυρίων ευρώ. Οι πόροι αντλούνται από το ΤΑΑ μέσω του προγράμματος ΑΝΤΙΝΕRO, που είναι και το μεγαλύτερο πρόγραμμα πρόληψης στην ιστορία του ελληνικού κράτους, με έργα καθαρισμού, με υδρονομικά, αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα. Ο σχεδιασμός είναι στα τέλη Μαϊου, αρχές Ιουνίου του 2026, να έχουν ολοκληρωθεί τα έργα αυτά που θα θωρακίσουν το δάσος της Δαδιάς και να παραδοθούν στις τοπικές δασικές υπηρεσίες, στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Δαδιάς.
  
• Στην τελική φάση παράδοσης είναι το παρατηρητήριο άγριων πουλιών.

"Το δάσος επιστρέφει"

"Η Δαδιά θα επανέλθει, είναι ήδη εδώ και βλέπουμε τη δύναμη της φύσης, και το είδαμε αυτό όλοι οι συνάδελφοι που επισκεφθήκαμε την περιοχή" είπε κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η πρόεδρος της ειδικής μόνιμης επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος, Διονυσία Αυγερινοπούλου και αναφέρθηκε στη σημασία να προχωρήσουν τα προεδρικά διατάγματα για τις περιοχές NATURA.

"Βλέπουμε ότι το δάσος επιστρέφει, υπάρχει φυσική αναγέννηση. Και όπου δεν υπάρχει, στοχευμένα θα γίνει η ανθρώπινη παρέμβαση με τεχνητές αναδασώσεις, ευχόμαστε να μη χρειαστεί αυτό να γίνει, αλλά ακόμα και γι' αυτό έχουμε εξασφαλίσει 'τα νώτα μας', με την σποροσυλλογή και με την αναβάθμιση του φυτωρίου και εκκοκκιστηρίου της Αμυγδαλέζας, που είναι το μεγαλύτερο δημόσιο φυτώριο στην Ελλάδα" ανέφερε ο Γιώργος Αμυράς, ειδικός απεσταλμένος του πρωθυπουργού για τα έργα της αποκατάστασης στη Δαδιά. Ο κ. Αμυράς αναφέρθηκε και στον ρόλο των εμπλεκομένων φορέων: "Πέραν της τοπικής κοινότητας που είναι το Α και το Ω, είναι και οι Δασικοί Συνεταιρισμοί. Στην αντιμετώπιση πυρκαγιάς έπαιξαν τεράστιο ρόλο αλλά και στη διαχείριση του δάσους πλέον, έχουν εξαιρετική σημασία", είπε ο κ. Αμυράς. Εξαιρετική δουλειά, ανέφερε επίσης, έγινε από τα δασαρχεία και τις δασικές υπηρεσίες που πρέπει να ενισχυθούν με προσωπικό. "Το επιστημονικό προηγούμενο για αποκατάσταση δασικού περιβάλλοντος τέτοιας έκτασης, το έχουμε στην Ελλάδα και είναι η Βόρεια Εύβοια. Εάν πάμε σήμερα στη Βόρεια Εύβοια θα εκπλαγείτε από το θέαμα. Υπάρχουν πλέον εκατομμύρια νέα πεύκα, που φτάνουν το 1 - 1,5 ακόμη και 2 μέτρα και όπως έλεγα και στους καλούς συναδέλφους, επάνω στην Δαδιά που ήμασταν, στη Βόρεια Εύβοια ήδη τα δασαρχεία ξεκινάνε σε αραιώσεις του δάσους, έτσι ώστε να είναι εύκολα διαχειρίσιμο" είπε ο κ. Αμυράς.

"Είχαμε την χαρά να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι τη διαχείριση αυτής της μεγάλης καταστροφής, την πρόοδο των έργων και το πώς λειτούργησε η φύση. Κι εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε, ότι πράγματι, η φύση βρίσκει πάντοτε τον δρόμο της" είπε ο βουλευτής της ΝΔ, Μάρκος Καφούρος. Χάρη στις νησίδες βλάστησης που διασώθηκαν, έμειναν στη Δαδιά τα περισσότερα ζώα και κυρίως τα πουλιά, επισήμανε. "Η πολιτεία, νομίζω ότι έμπρακτα δείχνει και θα δείξει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον της για την περιοχή αυτή, την οποία πρέπει να τη σεβαστούμε, όχι μόνο για τα οικοσυστήματά της και για τη φυσική της ομορφιά, αλλά γιατί είναι και η πύλη προστασίας της πατρίδας μας" ανέφερε η βουλευτής της ΝΔ, Τζίνα Οικονόμου.

"Όταν υπάρχει και υποβλήθηκε η περιβαλλοντική αδειοδότηση αιολικού σταθμού μέσα στο Εθνικό Πάρκο και σχεδιάζεται να εγκατασταθούν 10 ανεμογεννήτριες μέσα στη ζώνη β1 του εθνικού πάρκου δάσους Δαδιάς, Λευκίμμης, Σουφλίου και εντός της ζώνης ΖΕΠ, που είναι το δίκτυο Natura, αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν προστατεύεται, αλλά καταστρέφεται, γιατί αλλάζει χρήση", ανέφερε η βουλευτής του ΚΚΕ, Διαμάντω Μανωλάκου.

"Δεν έχει αδειοδοτηθεί κανένα νέο αιολικό πάρκο ή αντίστοιχη μονάδα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το υπουργείο επέβαλε αναστολή. Ανέθεσε στον Ο.ΦΥ.ΠΕ.ΚΑ., που έχει ολοκληρωθεί προ δύο μηνών - αν δεν κάνω λάθος - η σχετική μελέτη και αναμένεται το πόρισμα της, προκειμένου να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα", είπε ο γ.γ. Δασών κ. Σταθόπουλος.

Ενίσχυση των δασικών υπηρεσιών και των δασαρχείων ζήτησε ο βουλευτής των "Σπαρτιατών" Πέτρος Δημητριάδης και επισήμανε ότι "ο Έβρος είναι μια περιοχή πάρα πολύ σημαντική, είναι η πύλη της Ελλάδος, δυστυχώς όμως έχει εγκαταλειφθεί από το κράτος και θα πρέπει να ενισχυθεί".

"Είδαμε ότι, μέσα από έναν τεράστιο πόλεμο - γιατί πόλεμος είναι η φωτιά - η φύση από μόνη της αναγεννιέται, υποβοηθούμενη και από τους ανθρώπους που κάνετε όλα αυτά τα έργα που είδαμε. Η φύση, λοιπόν, από μόνη της προσπαθεί να αντιπαραταχθεί στο κακό", είπε ο βουλευτής της Πλεύσης Ελευθερίας Σπύρος Μπιμπίλας και ζήτησε να επιδοτηθεί η εργασία στον Έβρο.

"Η Δαδιά είναι ένα σπάνιο οικοσύστημα, φέρνει μια ισορροπία ανάμεσα στην πανίδα και στη χλωρίδα και γενικότερα είναι ένα δάσος πρότυπο στην Ευρώπη", είπε ο βουλευτής της Ελληνικής Λύσης, Κωνσταντίνος Μπούμπας και υπογράμμισε ότι το κόμμα του είναι αντίθετο με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών.