Χρύσω: Το «κρυμμένο» χωριό στα βουνά των Αγράφων

Στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Ευρυτανίας, στην περιοχή των Αγράφων, βρίσκεται ένα υπέροχο, μικρό χωριό με μακρά ιστορία, που ακούει στο όνομα Χρύσω και είναι ιδανικό για έξοδο.

Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 720 περίπου μέτρων στις πλαγιές του ελατόφυτου όρους Καυκί, δεν θα μπορούσε παρά να περικλείεται από καταπράσινα έλατα όπως και από τα αέναα πλατάνια, καθώς το νερό αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο του χωριού. Μάλιστα, οι πηγές της Χρύσως αποτελούν και πηγή ενέργειας, αφού το νερό τους είναι αυτό που κινεί τον νερόμυλο του χωριού, ενώ ταυτόχρονα διασχίζουν κατά μήκος το χωριό χαρίζοντάς του δροσιά και ζωντάνια.

Περπατώντας στα καλντερίμια του χωριού, τα πέτρινα σπίτια με τις κεραμιδένιες στέγες θα κυριαρχήσουν στο βλέμμα του επισκέπτη, που μπορεί να μην είναι αυτό που λέμε “παραδοσιακά” μιας και τα παλιά σπίτια καταστράφηκαν τόσο από τις φωτιές των Ιταλών το 1942 όσο και από τον σεισμό του 1966, όμως αποπνέουν μια ξεχωριστή αρχοντιά και κυρίως μια ταπεινότητα που θα τον καταπλήξει…
Τα μόνα παραδοσιακά κτήρια που έχουν διασωθεί στο χωριό είναι μονάχα των τριών εκκλησιών του. Της Παναγίας στο λόφο Πυργάκι με το θαυμάσια λεπτοδουλεμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο που χρονολογείται στο 1732, των Τριών Ταξιαρχών και της Αγίας Παρασκευής.

Πέραν όμως των εκκλησιών, οι υπέροχες επτά παλιές πετρόκτιστες βρύσες της Χρύσως που χρονολογούνται από την εποχή του Μυστρά, όπως και οι μεταγενέστερες “Σκεπαστές βρύσες” του 1900 λίγο έξω από το κέντρο του χωριού, μπορούν να προκαλέσουν στον επισκέπτη εικόνες γεμάτες φαντασία, ταξιδεύοντάς τον με τον τρόπο τους βαθιά στο παρελθόν του χωριού.

Το χωριό λέγεται πως πήρε το όνομά του από μια φράση που συνήθιζε να ακούγεται στο παρελθόν από τους ντόπιους.

Κάποτε, στην πιο παλιά εκκλησία του χωριού, στους Άγιους Ταξιάρχες, μόνασε μία γυναίκα πρακτική γιατρός που παρασκεύαζε ιάματα με θεραπευτικά βότανα. Το όνομα της γυναίκας αυτής ήταν Χρύσω. Η φράση λοιπόν «πάμε στη Χρύσω», στάθηκε καταλυτική για το χωριό από όλους αυτούς τους ανθρώπους που συχνά επισκέπτονταν την γυναίκα για τις ιατρικές υπηρεσίες της…