Αύξηση 34% στα τροχαία το πρώτο 5μηνο του 2023- Η τηλεματική στην ασφάλιση οχημάτων ως μέτρο για την Οδική Ασφάλεια
Ραγδαία αύξηση ατυχημάτων καταγράφεται στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το πρώτο 5μηνο του 2023 ως προς το 2020. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ έως το Μάιο του 2023, συγκριτικά με το 2020, παρατηρήθηκε αύξηση +12% στους θανάτους, +26% στους βαριά τραυματίες, +30% στους ελαφρά τραυματίες και +34% στα τροχαία ατυχήματα. Η ανοδική τάση αυτή αποτελεί συνέχεια της αύξησης των τροχαίων ατυχημάτων που παρατηρήθηκε για το σύνολο του 2022 ως προς το 2020. Συγκεκριμένα, για το 2022 είχαμε +10% θανάτους, +28% βαριά τραυματίες, +19% ελαφρά τραυματίες, +20% τροχαία ατυχήματα σε σχέση με το 2020. Σημειώνεται ότι το 2020 ήταν η χρονιά σταθμός βάσει της οποίας η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που πέτυχε το στόχο μείωσης των θανάτων από τροχαία ατυχήματα κατά 50% σε σχέση με το 2010. Παρόλα αυτά, η χώρα μας εξακολουθεί να καταλαμβάνει την 23η θέση μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με 61 θανάτους ανά 1 εκατ. κατοίκων κατά το 2022 (μέσος όρος ΕΕ: 46 θάνατοι ανά 1 εκατ. κατοίκους), το οποίο αμαυρώνει την εικόνα της χώρας διεθνώς.
Οι φιλόδοξοι στόχοι που έχουν τεθεί από την κυβέρνηση για περαιτέρω μείωση των τροχαίων ατυχημάτων 30% έως το 2025 και 50% έως το 2030, αποτελούν αναμφισβήτητα μία πολύ θετική εξέλιξη. Δυστυχώς, όμως, οι αριθμοί δείχνουν ότι κινούμαστε προς την αντίθετη κατεύθυνση και απαιτούνται άμεσα δραστικές πρωτοβουλίες ώστε να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι και να μη χάνονται άδικα τόσες ζωές στους δρόμους μας.
Η οδική ασφάλεια στην Ελλάδα σε αριθμούς
Η οδική ασφάλεια στην Ελλάδα αποτελεί ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο και δυστυχώς η Πολιτεία δεν έχει λάβει ακόμη τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή του. Συνολικά την 30ετία 1991-2021 στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί >44.000 θάνατοι και >70.000 βαριά τραυματίες από τροχαία ατυχήματα, το οποίο σημαίνει ότι μία ολόκληρη πόλη έχει εξαφανιστεί σε αυτή την περίοδο, ενώ μόνο για το 2022 έχουν καταγραφεί 10.875 τροχαία ατυχήματα και 640 θάνατοι (Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ). Επίσης, τα τροχαία ατυχήματα κοστίζουν στην ελληνική κοινωνία περίπου 2,4 δισ. Ευρώ ανά έτος, σχεδόν το 1,5% του ΑΕΠ (Πηγή: ITF, 2020), ενώ παράλληλα επηρεάζουν αρνητικά την εικόνα της Ελλάδας προς τους τουρίστες, καθώς δικαιολογημένα δεν αισθάνονται ασφάλεια στις οδικές μετακινήσεις.
Πως μπορούμε να βελτιώσουμε την οδική ασφάλεια στην Ελλάδα;
Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οδική ασφάλεια είναι οι εξής:
Α. Οδηγική συμπεριφορά. Η συμπεριφορά του οδηγού αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα πρόκλησης τροχαίου ατυχήματος, συγκεκριμένα σε ποσοστό ~95%. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι τρεις σημαντικότεροι παράγοντες πρόκλησης σοβαρών ατυχημάτων στην Ελλάδα είναι η ταχύτητα, η χρήση κινητού εν ώρα οδήγησης και η μη χρήση κράνους από τους μοτοσυκλετιστές, με ποσοστά αλόγιστης παραβατικότητας που υπολείπονται σημαντικά σχεδόν όλων των άλλων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Β. Οδικό δίκτυο. Η περαιτέρω βελτίωση του οδικού δικτύου απαιτεί σημαντικές δημόσιες επενδύσεις και χρόνο και η επιπλέον βελτίωση που εκτιμάται ότι θα επιφέρει στην οδική ασφάλεια είναι αναλογικά μικρή.
Γ. Όχημα. Η μέση ηλικία των οχημάτων στην Ελλάδα (>15 έτη) είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη (11,8 έτη) και ο ρυθμός ανανέωσης των οχημάτων αρκετά χαμηλός. Δεδομένων των υφιστάμενων οικονομικών δυνατοτήτων δεν αναμένεται σημαντική αύξηση του ρυθμού εισόδου στην κυκλοφορία νέων και ασφαλέστερων οχημάτων, με αποτέλεσμα το εκτιμώμενο όφελος στην οδική ασφάλεια από τα νέα οχήματα εκτιμάται ότι θα είναι περιορισμένο για τα επόμενα χρόνια.
Είναι εμφανές, λοιπόν, ότι για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας πρέπει να στοχεύσουμε κατά προτεραιότητα στη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς και στη δημιουργία ασφαλούς οδηγικής συνείδησης. Παράλληλα η βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς οδηγεί σε σημαντική μείωση της κατανάλωσης καυσίμου και των εκπομπών CO2 με σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη.
Ο ρόλος της τηλεματικής
Πέραν της συστηματικής αστυνόμευσης που δύσκολα εφαρμόζεται στην Ελλάδα, το μόνο αποδεδειγμένα αποτελεσματικό και οικονομικά αποδεκτό μέσο για την άμεση και μαζική βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς σε σύντομο χρονικό διάστημα (2-3 έτη) είναι η χρήση της τηλεματικής. Οι βασικοί πυλώνες της τηλεματικής είναι η αξιόπιστη καταγραφή των δεδομένων οδηγικής συμπεριφοράς (π.χ., μέσω εφαρμογών κινητού τηλεφώνου, δεδομένα από οχήματα) και η αξιολόγηση των δεδομένων αυτών ώστε να προσδιοριστεί ποσοτικά ο κίνδυνος ατυχήματος. Κατόπιν, η τηλεματική στοχεύει στην πληροφόρηση και εκπαίδευση των οδηγών και στην παροχή λειτουργιών παιχνιδοποίησης (gamification), επιβράβευσης και κινήτρων για τη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς. Η τηλεματική επιτυγχάνει την ταχεία και διαδραστική εκπαίδευση των οδηγών με απλό και εύχρηστο τρόπο, προσαρμοσμένη στα σύγχρονα δεδομένα και τεχνολογικά μέσα που χρησιμοποιούν πλέον καθημερινά οι πολίτες όπως εφαρμογές smartphone (Apps) χρησιμοποιώντας τους αισθητήρες των τηλεφώνων αυτών. Η χρήση τηλεματικής μπορεί να οδηγήσει σε μείωση έως και 50% των τροχαίων ατυχημάτων και των σχετιζόμενων θανάτων και τραυματισμών, όπως επιβεβαιώνεται τόσο από επιστημονικές μελέτες όσο και από ασφαλιστικά προγράμματα με χρήση τηλεματικής σε αρκετές χώρες του κόσμου όπως ΗΠΑ, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και στην Ελλάδα.
Τηλεματική και Ασφάλιση Οχημάτων
Ο καλύτερος τρόπος για την άμεση και μαζική εφαρμογή της τηλεματικής είναι μέσω της ασφάλισης οχημάτων, καθώς η ασφάλιση οχημάτων είναι υποχρεωτική, οι ασφαλιστικές εταιρείες οχημάτων έχουν τακτική και δομημένη επικοινωνία με τους οδηγούς και έχουν οικονομικό κίνητρο για την παροχή επιβραβεύσεων με σκοπό τη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς και τη μείωση των ατυχημάτων. Η τεχνολογία της τηλεματικής χρησιμοποιείται ήδη την τελευταία δεκαετία από προγράμματα ασφαλιστικών εταιρειών σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο (π.χ. Η.Π.Α., Ιταλία, Ην. Βασίλειο, Γερμανία, Ελβετία, Ιαπωνία, Αυστραλία, ΝΑ Ασία, Μ. Ανατολή) συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Οι παράγοντες επικίνδυνης συμπεριφοράς ενός οδηγού που συνήθως αξιολογούνται από συστήματα τηλεματικής είναι ενδεικτικά: (i) υπέρβαση ορίων ταχύτητας, (ii) χρήση κινητού τηλεφώνου, (iii) απότομες επιταχύνσεις, επιβραδύνσεις, στροφές, (iv) προφίλ επιβράδυνσης / επιτάχυνσης, (v) οδήγηση κατά τη διάρκεια ωρών αυξημένης διακινδύνευσης, (vi) διάρκεια διαδρομής που σχετίζεται με την κόπωση του οδηγού, (vii) καιρικές συνθήκες.
Πρωτοβουλίες της Πολιτείας για τη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς και της οδικής ασφάλειας
Η κρισιμότητα του προβλήματος της οδικής ασφάλειας έχει ήδη αναγνωριστεί στο πρόγραμμα της κυβέρνησης και έχουν τεθεί φιλόδοξοι στόχοι για μείωση 30% έως το 2025 και 50% έως το 2030 των τροχαίων ατυχημάτων. Επίσης, στο πλαίσιο του «Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Οδικής Ασφάλειας – Ελλάδα 2030», την εφαρμογή του οποίου συντονίζει το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, έχει ήδη αναγνωριστεί η θετική συνεισφορά της τηλεματικής και προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση της χρήσης της. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ασφαλιστικός κλάδος οχημάτων είναι μη κερδοφόρος τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, με ελάχιστα περιθώρια πρόσθετου ρίσκου, απαιτείται άμεσα μια πρωτοβουλία από το κράτος ώστε να παράσχει γενναία οικονομικά κίνητρα για την ταχεία εφαρμογή και υιοθέτηση της τηλεματικής στην ασφάλιση σε αντιστοιχία με τα οικονομικά κίνητρα που έχει προσφέρει με επιτυχία στο παρελθόν για την αποδοχή φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών και τη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης.
Στην κατεύθυνση αυτή, ο κ. Α. Σκέρτσος, Υπουργός Επικρατείας, ανακοίνωσε πριν το καλοκαίρι σε εκπομπή στο Action24, ότι θα δοθούν φορολογικές ελαφρύνσεις, με την κατάργηση του ειδικού φόρου ασφαλίστρου στα ασφαλιστήρια συμβόλαια με χρήση τηλεματικής από τις αρχές του 2024. Αυτή η απόφαση έχει ληφθεί προκειμένου να δοθούν επιπλέον κίνητρα στους οδηγούς, πέραν της έκπτωσης που θα δίνεται από τις ασφαλιστικές εταιρείες για τα συγκεκριμένα ασφαλιστικά προϊόντα, για να επιλέξουν ασφαλιστικά προϊόντα τηλεματικής, τα οποία συμβάλουν στη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων. Όπως ανέφερε ο κ. Σκέρτσος, «το μέτρο έχει κοστολογηθεί από την κυβέρνηση κοντά στα 20 εκατομμύρια Ευρώ ετησίως και θα εφαρμοστεί από το 2024 με το νέο προϋπολογισμό, κόστος το οποίο η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να αναλάβει γιατί θεωρεί ότι θα φέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη, τα οποία δεν είναι μόνο δημοσιονομικά, κυρίως είναι άυλα, και έχουν να κάνουν με τη ζωή και την καλύτερη υγεία των ανθρώπων.» Είναι αλήθεια ότι ένα κόστος 20 εκατομμύρια Ευρώ στον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό είναι κάτι που οφείλει να ενσωματώσει κάθε κυβέρνηση για να σωθούν ανθρώπινες ζωές.
Ο κ. Γ. Γιαννής (Συγκοινωνιολόγος, Καθηγητής ΕΜΠ και υπεύθυνος για το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Οδικής Ασφάλειας) στην ίδια εκπομπή επιβεβαιώνει ότι για να επιτύχει η χώρα τους στόχους μείωσης των τροχαίων ατυχημάτων είναι επιτακτική ανάγκη να στοχεύσουμε στη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς μέσω της τηλεματικής. Επίσης, συμπληρώνει πως η τηλεματική μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των τροχαίων ατυχημάτων (~30%) στην Ελλάδα εντός 2-3 ετών και αναφέρει το χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι αν όλοι οι Έλληνες οδηγοί χρησιμοποιούσαν τηλεματική θα μπορούσαμε να σώσουμε 180 ζωές ετησίως.
Επομένως, κρίνεται επιτακτική η άμεση εφαρμογή του πρωτοποριακού αυτού μέτρου παροχής φορολογικών ελαφρύνσεων στα ασφαλιστήρια συμβόλαια με χρήση τηλεματικής σε συνδυασμό με άλλα μέτρα (υποδομές, εκπαίδευση κλπ.), όπως δεσμεύτηκε ο κ. Σκέρτσος. Διαφορετικά, είναι ανέφικτο να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Κυβέρνηση. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι θα συνεχίσουν να χάνονται εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές και νέοι άνθρωποι σε τροχαία ατυχήματα που θα μπορούσαν να έχουν σωθεί.
