Ασπίδα στην κακοκαιρία: Οι ξερολιθιές της Τήνου και πώς αντέδρασαν στις σφοδρές βροχοπτώσεις

Μπορεί η κακοκαιρία των τελευταίων ημερών να έπληξε σημαντικά τα νησιά των Κυκλάδων, όπου έπεσαν μεγάλες ποσότητες νερού, με αποτέλεσμα να προκληθούν πλημμυρικά φαινόμενα και σοβαρές καταστροφές, ωστόσο κάποια νησιά τη «γλίτωσαν» και μάλιστα για συγκεκριμένου λόφους.

Συγκεκριμένα στην Τήνο, όπως αναφέρει ο περιβαλλοντικός και πολιτιστικός σύλλογος «Αμπασάδα», ο τρόπος με τον οποίο κατασκευάζονται οι ξερολιθιές ή πεζούλες του νησιού, παίζουν σπουδαίο ρόλο στη διαχείριση του νερού της βροχής. Στο βίντεο που παρουσιάζουν σε ανάρτηση φαίνεται πώς το νερό της βροχής «τρέχει» ανάμεσα στις πέτρες, οι οποίες ωστόσο περιορίζουν την ορμητικότητά του.

«Η κατασκευή τους είναι τέτοια ώστε να επιβραδύνει τη ροή του νερού στις πλαγιές και να το βοηθά να διεισδύσει στο έδαφος αντί να χύνεται απότομα, σχηματίζοντας χείμαρρους», γράφει ο πολιτιστικός σύλλογος Αμπασάδα και συνεχίζει παραθέτοντας όλα τα θετικά χαρακτηριστικά τους:  Συγκρατούν το έδαφος, εμποδίζοντας τη διάβρωση, έχουν διαπερατότητα, καθώς οι πέτρες δεν συγκρατούνται με συνδετικό υλικό (όπως τσιμέντο), επιτρέποντας στο νερό να περάσει.

Αξίζει να σημειωθεί πως οι πεζούλες ήταν ο μοναδικός τρόπος δημιουργίας καλλιεργήσιμης έκτασης για τον Τηνιακό αγρότη. 

Η ξερολιθιά είναι ο φράχτης που χτίζεται από πέτρες χωρίς να χρησιμοποιείται συνδετικό υλικό. Η κατασκευή της απαιτεί κόπο, χρόνο και εμπειρία, αφού οι πέτρες πρέπει να συγκεντρωθούν και να διακριθούν σε πέτρες θεμελίωσης, δόμησης, σύνδεσης, πλήρωσης και επικάλυψης.

Οι ξερολιθιές δημιούργησαν τις αναβαθμίδες και μετέτρεψαν το άγονα, πετρώδη εδάφη σε καλλιεργήσιμα χωράφια, συγκρατώντας το νερό και το χώμα, αποτρέποντας τη διάβρωση του εδάφους και χωρίζοντας τις εκτάσεις.

Μάλιστα, κάθε χρόνο οι αγρότες ήταν αναγκασμένοι να γκρεμίζουν και να ξαναχτίζουν τμήματά τους, προκειμένου να ανακατέψουν και να διατηρήσουν το χώμα σε καλή κατάσταση. Η ίδια τεχνική χτισίματος, με πέτρες που στηρίζονται μόνο με το βάρος τους χρησιμοποιήθηκε και σε στάβλους, ανεμόμυλους και αποθήκες.

Αναλυτικά, η ανάρτηση για τις ξεροληθιές της Τήνου:

Σήμερα, το πρωί, στην Τήνο!
Οι ξερολιθικές κατασκευές παίζουν σπουδαίο ρόλο στη διαχείριση του νερού της βροχής!
Η κατασκευή τους είναι τέτοια ώστε να επιβραδύνει τη ροή του νερού στις πλαγιές και να το βοηθά να διεισδύσει στο έδαφος αντί να χύνεται απότομα, σχηματίζοντας χείμαρρους.
Πώς το πετυχαίνουν αυτό;
Συγκράτηση του εδάφους: Οι ξερολιθιές εμποδίζουν τη διάβρωση, συγκρατώντας το χώμα και αποτρέποντας τη μεταφορά του από τα νερά της βροχής.
Διαπερατότητα: Οι πέτρες δεν συγκρατούνται με συνδετικό υλικό (όπως τσιμέντο), επιτρέποντας στο νερό να περάσει αργά μέσα από τους αρμούς τους και να απορροφηθεί από το έδαφος.
Ομοιόμορφη κατανομή του νερού: Το νερό που συγκεντρώνεται πίσω από κάθε αναβαθμίδα κατανέμεται σταδιακά στο χώμα, εμπλουτίζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα και μειώνοντας την επιφανειακή απορροή.
Προστασία από πλημμύρες: Σε μεγάλες νεροποντές, η ύπαρξη πολλών αναβαθμίδων "φρενάρει" τη ροή του νερού, αποτρέποντας τον σχηματισμό χειμάρρων που θα μπορούσαν να καταστρέψουν καλλιέργειες, υποδομές και χωριά χαμηλότερα στο νησί.
Αυτή η αρχαία τεχνική είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα παραδοσιακής αειφόρου διαχείρισης του τοπίου, που σήμερα αναγνωρίζεται ως πολύτιμη για την αντιμετώπιση της διάβρωσης του εδάφους και των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.