Μιχάλης Μπάκας: Οι άνθρωποι που πέφτουν από τα αεροπλάνα στην Καμπούλ δεν είναι ηθοποιοί

Οι εικόνες χάους από το αεροδρόμιο της Καμπούλ σοκάρουν την ελληνική και διεθνή κοινότητα. Στα ρεπορτάζ παρουσιάζονται οι πρώτες εκτελέσεις, μια Αφγανή δημοσιογράφος που οι Ταλιμπάν της απαγόρευσαν να πάει στη δουλειά της, νεαροί που έχασαν τη ζωή τους, πέφτοντας από τον αέρα, ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν με ένα αεροπλάνο, μητέρες να δίνουν τα παιδιά τους σε ξένους στρατιώτες πάνω από τα συρματοπλέγματα, με την ελπίδα να σωθούν αυτά κι ας μην σωθούν οι ίδιες…

Την ίδια ώρα Αφγανές γυναίκες, που ζουν στην Ελλάδα, διαδηλώνουν κατά των Ταλιμπάν, και μιλούν για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που δεν μπορούν να έχουν στη χώρα τους και ήρθαν στην Ευρώπη για να βρουν.

Οι εικόνες αυτές προκαλούν κύμα συμπάθειας ακόμα και από τα συστημικά ΜΜΕ, που φαίνεται να ανησυχούν για το μέλλον των γυναικών στο Αφγανιστάν, μετά την εγκαθίδρυση του θεοκρατικού καθεστώτος των Ταλιμπάν. Στα ρεπορτάζ από την Τουρκία, εμφανίζεται ο πρόεδρος Ερντογάν να λέει ότι δεν θα γίνει η χώρα του αποθήκη μεταναστών της Ευρώπης. Για τα ελληνικά ΜΜΕ, ο Ερντογάν για μια ακόμη φορά προσπαθεί να «εργαλειοποιήσει» τους πρόσφυγες για να αποκομίσει τα μέγιστα οφέλη για τη χώρα του.

Το γεγονός ότι το ίδιο (περί αποθήκης ψυχών) λέμε και εμείς απέναντι στην ΕΕ, ζητώντας συνεχώς οικονομική βοήθεια για να κάνουμε τεράστια καμπς-φυλακές στα νησιά ή ακόμα και θεσμοθετώντας –με την ευλογία της ΕΕ- μειωμένο ΦΠΑ στα νησιά που θα δεχθούν τα καμπς, δεν φαίνεται όμως να μας προβληματίζει. Για όσους δεν το ξέρουν η Λέσβος έχει μειωμένο ΦΠΑ, ενώ ο Αιστράτης ή η Λήμνος δεν έχουν. Ένα αναπτυξιακό εργαλείο, που είχε εφαρμοστεί για την εξισορρόπηση του κόστους διαβίωσης των πολιτών στην παραμεθόριο, χρησιμοποιείται πλέον ως αντισταθμιστικό μέτρο για την παραμονή χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στα νησιά μας.

Ας επιστρέψουμε όμως στα δελτία ειδήσεων. Αμέσως μετά τα ρεπορτάζ από το Αφγανιστάν, παρουσιάζεται η πρώτη ελληνική αντίδραση, που αφορά στη σύγκληση του ΚΥΣΕΑ, με την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων για την προστασία των συνόρων μας από την έλευση Αφγανών προσφύγων, και η ολοκλήρωση του τείχους στον Έβρο που «σφραγίζει» τα χερσαία μας σύνορα, ωθώντας με αυτόν τον τρόπο τους πρόσφυγες στα δίκτυα διακινητών για να περάσουν στα νησιά μας, με άμεσο κίνδυνο για τη ζωή τους.

Μια ακόμα μεγάλη ανθρωπιστική κρίση, που είναι προ των πυλών, παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ και χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση ως μια στρατιωτική «πρόκληση» για την άμυνα της χώρας και η κοινή γνώμη καθοδηγείται να υποστηρίξει ενέργειες, όπως το χτίσιμο τείχους στον Έβρο ή οι επαναπροωθήσεις προσφύγων στην Τουρκία. Και η Ελλάδα για μια ακόμα φορά εμφανίζεται να λειτουργεί ως «η ασπίδα της Ευρώπης», κατά την ιστορική δήλωση της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Ασπίδα απέναντι σε ποιους; Απέναντι στις γυναίκες και τα παιδιά που προσπαθούν να ξεφύγουν από το μένος των Ταλιμπάν; Ασπίδα απέναντι στους Αφγανούς νέους που θέλουν ένα καλύτερο μέλλον για τη ζωή τους και όχι να ζήσουν σε ένα φανατισμένο θεοκρατικό καθεστώς, νέους που θέλουν να σπουδάσουν σε ελεύθερα πανεπιστήμια, θέλουν να παρακολουθήσουν θέατρο, να χαρούν όποια μουσική θέλουν ή να αγαπήσουν όποι@ θέλουν. Ασπίδα απέναντι σε αυτούς;

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να ζητήσει άμεσα τη σύγκληση των ηγετών των χωρών της ΕΕ, ζητώντας πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ, για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης που έρχεται, με την εξασφάλιση νόμιμων οδών μετανάστευσης για τους διωκόμενους πρόσφυγες, με δίκαιη ισοκατανομή προσφύγων σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Η Ελλάδα δεν μπορεί να αφεθεί και πάλι μόνη της να αντιμετωπίσει την κρίση. Η επιλογή να γίνουν τα νησιά μας αποθήκες χιλιάδων ανθρώπων προφανώς δεν μπορεί να είναι αποδεκτή, γιατί δεν είναι επιλογή. Είναι το ήδη γνώριμο αποτέλεσμα έλλειψης μεταναστευτικής πολιτικής και στρατηγικών που δεν σέβεται τα δικαιώματα ούτε των νησιωτών ούτε των προσφύγων.

Οι άνθρωποι που πιθανότατα τις επόμενες εβδομάδες θα βρεθούν στα σύνορα μας, στα σύνορα της ΕΕ, ζητάνε το απόλυτο ανθρώπινο δικαίωμα, το δικαίωμα στο άσυλο. Και εμείς, η ΕΕ και η Ελλάδα, αφού δεν τους έχουμε εξασφαλίσει νόμιμες διόδους για την προσφυγή στο άσυλο, αναγκαστικά τους σπρώχνουμε στους διακινητές στην Τουρκία και στη χώρα μας στη συνέχεια. Οι διακινητές όχι μόνο εκμεταλλεύονται αυτούς τους ανθρώπους, στην προσπάθεια τους να σώσουν τις ζωές τους, αλλά πολλές φορές τους αφήνουν να θαλασσοπνίγονται και εν τέλει να χάνουν τη ζωή τους στη Μεσόγειο.

Σε επίπεδο Ε.Ε., ένα άμεσο μέτρο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί είναι η απευθείας επανένωση των οικογενειών όσων Αφγανών διαμένουν νόμιμα στην Ευρώπη, είτε ως μετανάστες είτε ως αναγνωρισμένοι πρόσφυγες. Η μεταφορά των οικογενειών αυτών από το Αφγανιστάν μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία της ΕΕ, διασώζοντας, γυναίκες και παιδιά που η ζωή τους κινδυνεύει μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν.

Σε εθνικό επίπεδο, η ελληνική κυβέρνηση χρειάζεται καταρχήν να αναθεωρήσει τη θέση της ότι το Αφγανιστάν είναι μια «ασφαλής» χώρα. Σε τοπικό επίπεδο, προασπίζοντας τα δικαιώματα των πολιτών, και κυρίως των νησιωτών, είναι απαραίτητο να προετοιμάσει σχέδια δράσης για όλους τους αρμόδιους εμπλεκόμενους φορείς με το μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα. Σχέδια δράσης με επιταχυμένες διαδικασίες διαχείρισης των ανθρώπων που εισέρχονται στη χώρα μας, αλλά και με έμφαση στην προστασία της ανθρώπινης ζωής. Σχέδια δράσης ώστε να μην επαναληφθούν γνώριμα λάθη του παρελθόντος και οι νησιώτες ξανάρθουν αντιμέτωποι με όλες τις αρνητικές συνέπειες της νέας ανθρωπιστικής κρίσης. Τα τείχη δεν ήταν και δεν θα αποτελέσουν ποτέ λύση για το ζήτημα αυτό.

Γιατί, τις μέρες αυτές δεν παρακολουθούμε στις τηλεοράσεις μας μια ακόμα εντυπωσιακή σειρά δράσης, όπως το Homeland. Οι άνθρωποι που πέφτουν από τα αεροπλάνα στην Καμπούλ, τα παιδιά που τρέχουν με τις μανάδες τους να γλιτώσουν από τις σφαίρες, δεν είναι ηθοποιοί. Είναι άνθρωποι που προσπαθούν να σώσουν τις ζωές τους. Οι μέρες που ζούμε και έρχονται είναι ιστορικές, και στο χέρι μας είναι, ως Ελλάδα ή Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και ως πολίτες όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά, να διαλέξουμε σε ποια πλευρά της ιστορίας θα σταθούμε, αν θα υψώσουμε ή αν θα γκρεμίσουμε τα τείχη…