«Αδρίας»: Σπάνιες φωτογραφίες από το ναυάγιο της Φαλκονέρας 73 χρόνια μετά

Στο φως της δημοσιότητας ήρθαν εικόνες από το ατμόπλοιο ΑΔΡΙΑΣ, το μοναδικό ναυάγιο στη Φαλκονέρα, που βυθίστηκε πριν από 73 χρόνια μετά από προσάραξη.

Πρόκειται για φωτογραφίες που τράβηξε στο βυθό ο ερευνητής Κώστας Θωκταρίδης και η ομάδα του, στις αρχές Σεπτεμβρίου.

Το ναυάγιο του ατμόπλοιου ΑΔΡΙΑΣ βρίσκεται κοντά στον κάβο που ονομάζεται Παναγία των ρευμάτων της Φαλκονέρας. «Η συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή έχει έντονα υποβρύχια ρεύματα και το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος -24,5 μ. με την εντυπωσιακή πλώρη ανεστραμμένη. Διακρίνονται οι ρηγματώσεις που έγιναν τον Οκτώβριο του 1951. Ξεχωρίζουν ακόμα, τα όκια αλλά και τα φινιστρίνια του από τις καμπίνες του πλοίου. Τα διαμερίσματα στο πρωραίο τμήμα του πλοίου ήταν από τα πρώτα που κατακλύστηκαν με νερό. Το υπόλοιπο τμήμα του πλοίου έχει διαλυθεί από την σταδιακή ανέλκυση που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια με στόχο την πώληση των μετάλλων που είχαν σημαντική αξία. Η υποβρύχια ορατότητα είναι εξαιρετική, ενώ στο ναυάγιο υπάρχει πλούσια θαλάσσια ζωή» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Θωκταρίδης ξετυλίγοντας την ιστορία του συγκεκριμένου ναυαγίου, την οποία ερευνά για χρόνια.

Το ναυάγιο του «Αδρίας»

Ο «ΑΔΡΙΑΣ» με πλοίαρχο το Γεράσιμο Φωκά, πλήρωμα 78 ανδρών καθώς και 538 επιβάτες, οι οποίοι είχαν επιβιβαστεί από το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο και τα Χανιά (Σούδα) της Κρήτης, είχε τελικό προορισμό τον Πειραιά.

Στις 04:15 ξημερώματα της 6ης Οκτωβρίου του 1951 κι ενώ, έπνεε βορειοανατολικός άνεμος με διαστήματα βροχής, ακούστηκε ένας μεγάλος θόρυβος και ακολούθησε ένα ισχυρό τράνταγμα. Οι περισσότεροι επιβάτες πετάχτηκαν έντρομοι από τον ύπνο τους. Ο ΑΔΡΙΑΣ προσέκρουσε στη Φαλκονέρα με ταχύτητα που πλησίαζε τους 13 κόμβους. Ο καπετάνιος του πλοίου βρισκόταν στην καμπίνα του. Βάρδια στη γέφυρα είχε ο ύπαρχος. Η πρόσκρουση ήταν αποτέλεσμα της παρεκκλίσεως της πορείας του υποβοηθουμένη από τους βορειοανατολικούς ανέμους που επικρατούσαν στη περιοχή. Ο ύπαρχος μόλις προσάραξε το πλοίο έκανε αμέσως κράτει τις μηχανές και στη συνέχεια, ανάποδα. Mε την κίνηση αυτή, το πλοίο αποσπάστηκε από την βραχώδη ακτή αλλά ευτυχώς τη στιγμή εκείνη, μετέβη στη γέφυρα ο πλοίαρχος, ο οποίος έδωσε εντολή να κάνουν και τις δύο μηχανές πρόσω και το πλοίο επαναπροσάραξε στα βράχια της Φαλκονέρας. Στη συνέχεια πόντισε και τις δυο άγκυρες και με κατάλληλες κινήσεις έφερε το βαπόρι κοντά στα βράχια της Φαλκονέρας.

H ενέργεια αυτή του πλοιάρχου υπήρξε σωτήρια για τη ζωή των επιβαινόντων, αφού το πλοίο πλησίασε πολύ κοντά στην βραχώδη ακτή και δεν είχε πλέον τον άμεσο κίνδυνο της βύθισης.

Το πλοίο εξακολουθούσε να είναι φωτιζόμενο και οι επιβάτες συγκεντρώθηκαν προς την αριστερή πλευρά.

Σήμα κινδύνου

Στη συνέχεια ο πλοίαρχος διέταξε τον ραδιοτηλεγραφητή να στείλει σήμα κινδύνου, το οποίο εξέπεμψε ο ΑΔΡΙΑΣ με τη μέθοδο μορσικής τηλεγραφίας.

Το σήμα το έλαβε το ατμόπλοιου ΒΟΙΩΤΙΑ καθώς και το ατμόπλοιο ΤΕΤΗ, το οποίο το μετέδωσε στο ατμόπλοιο ΑΙΓΑΙΟΝ και με τη σειρά του αναμετέδωσε στον παράκτιο σταθμό ΑΘΗΝΑΙ ΡΑΔΙΟ με διακριτικό σήμα SVA που είχε ως έδρα τότε στη Βάρη.

Ο παράκτιος σταθμός ΑΘΗΝΑΙ ΡΑΔΙΟ με τη σειρά του, ενημέρωσε τις ναυτικές και λιμενικές Αρχές. Ταυτόχρονα, η υπηρεσία του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας απέστειλε επείγοντα τηλεγραφήματα στις λιμενικές αρχές της Κρήτης να αναφέρουν τα ονόματα όσων επιβιβάστηκαν από την Κρήτη.

Ο ασύρματος του ΑΔΡΙΑ έπαψε να λειτουργεί στις 07:30 το πρωί όταν εξέπεμψε το ακόλουθο δραματικό ραδιοτηλεγράφημα: «Έχομεν προσαράξει δεξιά Φαλκονέρας. Έχομεν κλίσιν προς τα δεξιά και διαρκώς βυθιζόμεθα» και το πλοίο εγκαταλείφθηκε.

Στον τόπο της προσάραξης κατέφθασαν και τα επιβατηγά ατμόπλοια IΩNIA και AIΓAIO, το μότορσιπ ΓEΩPΓIOΣ και το αρματαγωγό του Π. N. AΞIOΣ.

Η αποβίβαση στη Φαλκονέρα

Όταν άρχισε να ξημερώνει, ο πλοίαρχος διέταξε την καθέλκυση των λέμβων και την αποβίβαση των επιβατών σε απόκρημνο σημείο του νησιού, με την καθοδήγηση των μελών του πληρώματος. Με το πλοίο ταξίδευαν και μέλη του πληρώματος του φορτηγού πλοίου «Αντώνιος Πατέρας» καθώς και ο πλοίαρχος Λαιμός, οι οποίοι βοήθησαν μαζί με ορισμένους φαντάρους στο συντονισμό κατά τη διάρκεια εγκατάλειψης από τον ΑΔΡΙΑ.

Απώλεια

Όλοι οι επιβάτες και το πλήρωμα επιβιβάστηκαν στα πλοία που έσπευσαν για βοήθεια, εκτός της επιβάτιδας Eυθαλίας Kαρύδα, η οποία βρέθηκε στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να πνιγεί. Όπως κατέθεσε η Παρασκευή Δασκαλάκη αδελφή της Ε.Καρύδα: «Εγώ, η αδελφή μου και η μικρή Στέλλα Χακατίδου επιβιβασθήκαμε στον ΑΔΡΙΑ από το Ηράκλειο. Ξυπνήσαμε έντρομες και η αδελφή μου καταληφθείσα από νευρική ταραχή έσπευσε πρώτη στην πρύμνη όπου είχαν συγκεντρωθεί και άλλοι επιβάτες. Τότε την είδα να πηδά την κουπαστή και να πιάνεται από ένα συρματόσχοινο που είχε προσδέσει το πλήρωμα στους βράχους της Φαλκονέρας. Παρά τις συστάσεις μου αυτή επέμενε να βγει στην ξηρά αιωρούμενη. Δυστυχώς, δεν το κατάφερε και σε μια στιγμή, προφανώς κουρασμένη, άφησε το σχοινί και έπεσε στη θάλασσα. Την ακούσαμε να φωνάζει βοήθεια και ο χωροφύλακας Ι.Φακιολάκης έβγαλε το ατομικό του σωσσίβιο και το έριξε στη θάλασσα. Παρά τις αναζητήσεις μας, εκείνη δεν βρέθηκε ποτέ».

Το πόρισμα της Επιτροπής

Ως προς τα αίτια της προσάραξης σύμφωνα με το πόρισμα 58/1952 του Ανώτατου Συμβουλίου Ναυτικών Ατυχημάτων, η προσάραξη του AΔPIA επήλθε από εκπεσμό αριστερά της πορείας λόγω της καιρικής κατάστασης ή και τυχόν εσφαλμένων πορειών που τηρήθηκαν από το Aκρωτήριο Mαλέχα της Σούδας μέχρι τη Φαλκονέρα. Η επιτροπή απάλλαξε από τυχόν ευθύνες τον πλοίαρχο και επέρριψε ευθυνες στον ύπαρχο και τον ανθυποπλοίαρχο που ήταν στη γέφυρα την στιγμή της προσάραξης.

Η προσάραξη που κατέληξε σε ναυάγιο

Το πλοίο προσάραξε στη Φαλκονέρα, πάνω σε δύο διαφορετικές ξέρες και υπέστη ρήγμα 12 μέτρων. Έγινε προσπάθεια αποκατάστασης του ρήγματος από συνεργείο δυτών της εποχής. Στα πλαίσια ελάφρυνσης του πλοίου, ρίχτηκαν στη θάλασσα τρόφιμα και μεγάλες ποσότητες κρεάτων που μετέφερε το βαπόρι στα ψυγεία του. Αυτό όμω,ς είχε σαν αποτέλεσμα την προσέλκυση καρχαριών, κάτι το οποίο καθυστέρησε τις εργασίες στεγανοποίησης του πλοίου. Τελικά, η στεγανοποίηση ολοκληρώθηκε με επιτυχία ενώ έγινε και απάντληση υδάτων. Στη συνέχεια ο καιρός άλλαξε σε ισχυρό νοτιοανατολικό και τα συνεργεία ανέλκυσης με τα ρυμουλκά αναχώρησαν για τη Μήλο. Όταν μετά από τρεις ημέρες επέστρεψαν στη Φαλκονέρα, το πλοίο δεν υπήρχε πλέον, είχε βυθιστεί !

Ο ΑΔΡΙΑΣ ήταν ασφαλισμένος και θεωρήθηκε ολική απώλεια.

Η ταυτότητα του ατμόπλοιου ΑΔΡΙΑ

Ναυπηγήθηκε το 1893 στα ναυπηγεία HARLAND AND WOLF του BELFAST με το αρχικό όνομα MAGIC, μήκους 311 πόδων, της Belfast Steamship Company. Αρχικά εξυπηρετούσε την γραμμή Liverpool-Belfast. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκομείο.

Το 1930 μετασκευάστηκε σε κρουαζιερόπλοιο πραγματοποιώντας κρουαζιέρες μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας. Το χειμώνα εκτελούσε δρομολόγια μεταξύ Fishguard-Cork και το καλοκαίρι έκανε κρουαζιέρες στη Σκωτία. Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως πλωτή αποθήκη στο Rosyth. To 1947 αγοράστηκε από τη Bury Court Shipping Co και μετονομάστηκε σε «Αττική». Έκανε δρομολόγια μεταξύ Μασσαλίας-Γένοβας-Πειραιά-Βυρητού-Χάιφας-Αλεξάνδρειας.

Το 1948 το αγόρασε η Ηπειρωτική του Ποταμίανου και το ονόμασε ΑΔΡΙΑΣ εξυπηρετώντας την ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιά - Θεσσαλονίκη - Κρήτη - Χίο - Ρόδο και θεωρείτο ένα από τα καλύτερα πλοία στην ελληνική επιβατηγό ακτοπλοΐα.

Τα ναυάγια της Φαλκονέρας

Στη Φαλκονέρα δεν υπάρχει άλλο ναυάγιο εκτός από αυτό του ΑΔΡΙΑ. Η Φαλκονέρα συνδέεται ιστορικά με άλλες δυο περιπτώσεις ναυαγίων.

Το ΑΡΕΤΗ που είχε αποπλεύσει από τον Πειραιά με πλήρωμα 16 ανδρών και 6 επιβάτες και προορισμό την Kρήτη, ανατράπηκε το βράδυ της 6ης Φεβρουαρίου 1949 ευρισκόμενο βόρεια της Φαλκονέρας, με αποτέλεσμα να απολεσθούν 21 άτομα. Διασώθηκε μόνο ο ναύκληρος του ΑΡΕΤΗ Δημήτρης Γιαπιτζόγλου. Η ιστορία του Δημήτρη Γιαπιτζόγλου είναι συγκλονιστική καθώς παρέμεινε 8 ημερόνυχτα επί της ΦΑΛΚΟΝΕΡΑΣ και τελικά τον εντόπισε ένα αεροσκάφος της πολεμικής αεροπορίας που με τη σειρά του ειδοποίησε τις αρχές και στη συνέχεια το ατμόπλοιο ΑΔΡΙΑΣ έφτασε την επόμενη ημέρα και τον διέσωσε. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι τρία χρόνια αργότερα στο ίδιο σημείο που παρέλαβε τον ναυαγό, βυθίστηκε ο ΑΔΡΙΑΣ!

Το Δεκέμβριο του 1966 το οχηματαγωγό ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ θα βυθιστεί βορειοδυτικά της Αντιμήλου σε μεγάλο βάθος αλλά λανθασμένα για τα επόμενα χρόνια, θα επικρατήσει η άποψη ότι βυθίστηκε κοντά στη Φαλκονέρα. Το ναυάγιο του ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ θα έπρεπε να ονομάζεται από γεωγραφικής θέσης το ναυάγιο της Αντιμήλου και όχι της Φαλκονέρας.

Επίσης, κατά την διάρκεια της Κατοχής κατέπεσε βόρεια της Φαλκονέρας ένα μεταγωγικό αεροσκάφος που δεν έχει βρεθεί ακόμα.