ΑΔΜΗΕ: Ο στρατηγικός χαρακτήρας του νέου ενεργειακού χάρτη

Ηλεκτρικές διασυνδέσεις προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα αναπτύσσει ο ΑΔΜΗΕ, με την ολοκλήρωση των οποίων προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί η ικανότητα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από και προς την Ελλάδα με αποτέλεσμα την αύξηση του διασυνοριακού εμπορίου, την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της ασφάλειας εφοδιασμού αλλά και της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Την περασμένη εβδομάδα τέθηκε σε λειτουργία η νέα διασύνδεση Ελλάδας - Βουλγαρίας, έργο που ήταν σε εξέλιξη για περισσότερο από 10 χρόνια, καθώς είχε ενταχθεί στον προγραμματισμό από το 2012. Η δεύτερη διασύνδεση διευρύνει το περιθώριο ανταλλαγών ενέργειας μεταξύ των δύο χωρών καθώς θα αυξήσει τη μεταφορική ικανότητα σε 1400 MW για την κατεύθυνση από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία και σε 1700 MW για την κατεύθυνση από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα.

Παράλληλα προχωρούν οι μελέτες για τη δεύτερη διασύνδεση με την Ιταλία, ισχύος 1 GW ενώ ο Διαχειριστής ωριμάζει δύο νέες διασυνδέσεις με την Αλβανία και την Τουρκία, καθώς και την αναβάθμιση της υφιστάμενης διασύνδεσης με τη Βόρεια Μακεδονία. Ο ΑΔΜΗΕ συνδράμει επίσης νέες, στρατηγικού χαρακτήρα διεθνείς διασυνδέσεις που δρομολογούνται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Αίγυπτος), με στόχο η χώρα μας να αποτελέσει έναν διάδρομο πράσινης ενέργειας μεταξύ της Ευρώπης, της βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

Όπως δήλωσε σχετικά ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης, πρόκειται για ένα σημαντικό ενεργειακό έργο, πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος ενώ τόνισε ότι θα ακολουθήσουν περισσότερες διεθνείς διασυνδέσεις, που θα αναβαθμίσουν, περαιτέρω, τη χώρα μας στον ευρωπαϊκό, ενεργειακό χάρτη.

Αναλυτικά οι εξελίξεις ανά περίπτωση σύμφωνα με αρμόδιες πηγές του Διαχειριστή έχουν ως εξής:

Ελλάδα-Ιταλία

To 2022 η κοινή ομάδα εργασίας μεταξύ των Διαχειριστών ΑΔΜΗΕ και TERNA ολοκλήρωσε τη μελέτη σκοπιμότητας (εκπόνηση μελετών αγοράς και δικτύου και ανάλυση κόστους-οφέλους) για την υλοποίηση της δεύτερης διασύνδεσης Ελλάδας-Ιταλίας. Κατόπιν αξιολόγησης των αποτελεσμάτων των μελετών, οι δύο Διαχειριστές αποφάσισαν από κοινού ότι η βέλτιστη τεχνοοικονομικά λύση είναι η κατασκευή νέας διασύνδεσης με μεταφορική ικανότητα 1.000 MW. Το έργο θεωρείται απολύτως αναγκαίο και εκτιμάται ότι θα τριπλασιάσει το περιθώριο ανταλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας από τα 500 MW στα 1.500 MW.

Σε τεχνικό επίπεδο, η νέα διασύνδεση θα είναι συνεχούς ρεύματος, με υπερσύγχρονη τεχνολογία μετατροπέων πηγής τάσης (Voltage Source Converters - VSC). Το υποβρύχιο μήκος της διαδρομής υπολογίζεται σε 220 χλμ. και σε 55 χλμ. το μήκος της όδευσης των υπογείων τμημάτων σε Ελλάδα και Ιταλία. Η διασύνδεση θα καταλήγει σε ένα νέο ΚΥΤ που προβλέπεται να αναπτύξει ο ΑΔΜΗΕ στη Θεσπρωτία, το οποίο θα εξυπηρετεί επίσης τη νέα διεθνή διασύνδεση με την Αλβανία.

Ελλάδα-Αλβανία

Ο ΑΔΜΗΕ και ο Διαχειριστής της Αλβανίας OST προχώρησαν στην εκπόνηση προμελετών αγοράς, δικτύου και προκαταρκτικής αξιολόγησης κόστους-οφέλους, βάσει των οποίων αποφασίστηκε η υλοποίηση τρίτης διασύνδεσης μεταξύ των δύο χωρών. Η νέα διασύνδεση αφορά σε νέα εναέρια Γραμμή Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400 kV, η οποία υπολογίζεται ότι θα αυξήσει κατά τουλάχιστον 200 MW τη μεταφορική ικανότητα και στις δύο κατευθύνσεις (από και προς την Αλβανία). Έπειτα από εποικοδομητικές επαφές των δύο Διαχειριστών, έχει εξειδικευτεί η συνδρομή του ΑΔΜΗΕ για τη χρηματοδοτική διευκόλυνση του έργου στην αλβανική πλευρά καθώς και η διεύρυνση της συνεργασίας τους στο ενεργειακό και τηλεπικοινωνιακό πεδίο.

Η νέα Γραμμή, που θα διασυνδέσει το νέο ΚΥΤ στη Θεσπρωτία με τον Υποσταθμό Fier στη νότια Αλβανία, εκτιμάται ότι θα έχει συνολικό μήκος περί τα 170 χλμ., εκ των οποίων τα 45 χλμ. θα βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια. Ο επικαιροποιημένος δεκαετής σχεδιασμός του ΑΔΜΗΕ τοποθετεί την ολοκλήρωση της νέας διεθνούς διασύνδεσης έως το 2030.

Ελλάδα-Βόρεια Μακεδονία

Ένα ακόμη σημαντικό έργο που εξετάζει ο Διαχειριστής είναι η αναβάθμιση της μίας εκ των δύο υφιστάμενων διασυνδέσεων μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, δεδομένου ότι η γειτονική χώρα αποτελεί κρίσιμο κόμβο στο συνολικό Σύστημα των Δυτικών Βαλκανίων. Την ανάγκη ενίσχυσης της μεταφορικής ικανότητας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας είχε αναγνωρίσει ο ευρωπαϊκός οργανισμός των Διαχειριστών ENTSO-E ήδη από τα προηγούμενα χρόνια, στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης (TYNDP). Για την κάλυψη αυτής της ανάγκης, ο ΑΔΜΗΕ και ο Διαχειριστής της Βόρειας Μακεδονίας (MEPSO) κατέληξαν στη λύση της αναβάθμισης της διασυνδετικής Γραμμής Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400 kV Μελίτη - Bitola. Αυτό το έργο εντάχθηκε στο Πανευρωπαϊκό Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης (TYNDP) ως έργο υπό θεώρηση (under consideration), με ορίζοντα υλοποίησης μετά το 2030.

Με αυτά τα δεδομένα, έχει δρομολογηθεί η προκαταρκτική οικονομοτεχνική διερεύνηση των επιμέρους παραμέτρων που θα επιτρέψουν τη διαστασιολόγηση της διασύνδεσης και την ποσοτικοποίηση του οφέλους που θα προκύψει από την κατασκευή της.

Ελλάδα-Τουρκία

Τα επόμενα χρόνια, ο ΑΔΜΗΕ δρομολογεί την κατασκευή δεύτερης διασύνδεσης Υπερυψηλής Τάσης 400 kV και με την Τουρκία με στόχο την αύξηση του περιθωρίου ανταλλαγών ενέργειας κατά 600 MW και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ο σχεδιασμός του έργου ολοκληρώθηκε κατόπιν συνεργασίας μεταξύ των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ελλάδας, Βουλγαρίας και Τουρκίας (ΑΔΜΗΕ, ESO-EAD & TEIAS), με τη διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης νέων διασυνδέσεων ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό και το Τουρκικό Σύστημα, για την αύξηση της ικανότητας μεταφοράς στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας και Βουλγαρίας-Τουρκίας.

Σε συνέχεια της ολοκλήρωσης των σχετικών μελετών, τον Μάρτιο του 2022 ο ΑΔΜΗΕ και η TEIAS συμφώνησαν για την υλοποίηση της νέας διασυνδετικής Γραμμής Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400 kV μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με ορίζοντα ολοκλήρωσης έως το 2029. Η νέα διασυνδετική εναέρια Γ.Μ. 400 kV απλού κυκλώματος μεταξύ του ΚΥΤ Νέας Σάντας και του Υποσταθμού Babaeski στην Τουρκία, εκτιμάται ότι θα έχει συνολικό μήκος περί τα 130 χλμ., εκ των οποίων τα 70 χλμ. βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια.

Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ

Η διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ με φορέα υλοποίησης τον EuroAsia Interconnector είναι ένα ώριμο έργο, το οποίο ο ΑΔΜΗΕ συνδράμει ως τεχνικός σύμβουλος ήδη από το 2021. Η συμβολή του ΑΔΜΗΕ στην τεχνική επάρκεια του έργου υπήρξε καθοριστική για την προνομιακή πρόσβασή του σε ευρωπαϊκούς πόρους χρηματοδότησης ύψους 657 εκατ. ευρώ από το Connecting Europe Facility. Έπειτα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις, τον Ιούνιο 2023 ο Διαχειριστής διασφάλισε και την επενδυτική συμμετοχή του στο έργο, καταλήγοντας σε συμφωνία με τον EuroAsia Interconnector για την είσοδό του στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας με ποσοστό 25%. Η μετοχική συμμετοχή του Διαχειριστή, η οποία θα ολοκληρωθεί μετά τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας (due diligence) το προσεχές διάστημα, αναμένεται να αποτελέσει παράγοντα επιτάχυνσης για την υπογραφή των συμβάσεων με τους αναδόχους που έχουν αναδειχθεί για τα υποβρύχια καλώδια και τους σταθμούς μετατροπής σε Κρήτη και Κύπρο.

Η διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ είναι ένα κρίσιμο ενεργειακό έργο που αναμένεται να κατασκευαστεί σε 2 διαδοχικές φάσεις (Κρήτη-Κύπρος και Κύπρος-Ισραήλ). Με τη λειτουργία του θα δημιουργήσει ένα νέο διηπειρωτικό διάδρομο μεταφοράς ενέργειας μεταξύ Μέσης Ανατολής και ηπειρωτικής Ευρώπης, τερματίζοντας την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου και ενισχύοντας την ασφάλεια εφοδιασμού του Ισραήλ.

Ελλάδα-Αίγυπτος

Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου αυτήν την περίοδο βρίσκεται σε στάδιο μελετών. Ο ΑΔΜΗΕ συνεργάζεται στενά με τον Διαχειριστή του Συστήματος της Αιγύπτου EETC και τον project promoter ELICA SA του Ομίλου Κοπελούζου, με στόχο τη διασφάλιση της τεχνικής και οικονομικής βιωσιμότητας της πρότασης έργου GREGY - Green Energy Interconnector. To 2022 οι δύο Διαχειριστές συμφώνησαν οι μελέτες βιωσιμότητας του έργου να χρηματοδοτηθούν από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, κάτι που επιθυμεί η ελληνική κυβέρνηση και εκτιμάται ότι θα επιταχύνει την εκκίνησή του. Η κοινή ομάδα εργασίας που έχουν συστήσει ο ΑΔΜΗΕ και ο EETC εργάζεται εντατικά για την ωρίμανση του έργου ενώ υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση από όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές να επιταχυνθούν οι διαδικασίες.

Την άνοιξη 2023 ο ΑΔΜΗΕ και η ELICA SA υπέγραψαν Μνημόνιο Κατανόησης (Memorandum of Understanding) σχετικά με την έναρξη αποκλειστικών συζητήσεων για την αξιολόγηση της εισόδου του ΑΔΜΗΕ με ποσοστό έως 33,3% στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας που αναπτύσσει το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Αιγύπτου. Στο πλαίσιο του Μνημονίου, προβλέπεται επίσης η διεξαγωγή συζητήσεων ανάμεσα στα δύο Μέρη και τον Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Αιγύπτου (EETC). Πρόθεση των Μερών είναι ο EETC, η ELICA και ο ΑΔΜΗΕ να συμμετέχουν στη μετοχική σύνθεση με ποσοστό 33,3% έκαστος. Επιπρόσθετα, προβλέπεται ότι ο ΑΔΜΗΕ μπορεί να προχωρήσει, σε συνεργασία με την ELICA, σε πρόσθετες μελέτες για έργα υποδομής εσωτερικής μεταφοράς που ενδέχεται να απαιτηθούν για τη διασφάλιση της διασύνδεσης των εθνικών συστημάτων μεταφοράς με το έργο GREGY.