5 τρόποι να καταλάβετε τα fake news του πολέμου στην Ουκρανία

Φωτογραφία αρθρογράφου
Μαρία Ευσταθίου
Fake news: Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δει παραπλανητικές, χειραγωγημένες ή ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία στις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Twitter, το TikTok και το Telegram. Παράδειγμα αποτελεί το βίντεο με στρατιωτικά αεριωθούμενα που δημοσιεύτηκε στο TikTok, το οποίο όμως αποτελείται από πλάνα αρχείου αλλά έχει λεζάντα «Live video της κατάστασης στην Ουκρανία». Οι εικόνες και τα βίντεο, όπως όλα τα οπτικά μέσα, τραβούν την προσοχή, και αποτελούν μια ιδιαίτερα ισχυρή επιλογή για όσους θέλουν να παραπλανήσουν. Όμως εκεί όπου η δημιουργία, η επεξεργασία ή η κοινή χρήση μη αυθεντικού οπτικού περιεχομένου δεν είναι σάτιρα ή τέχνη, συνήθως έχει πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα. Οι εκστρατείες παραπληροφόρησης στοχεύουν να αποσπάσουν την προσοχή, να μπερδέψουν, να χειραγωγήσουν και να σπείρουν διχασμό, διχόνοια και αβεβαιότητα στην κοινότητα. Πώς δημιουργείται όμως το υλικό αυτό και πως διαδίδεται, τι μπορούμε να κάνουμε για να το «ξεσκεπάσουμε» και πώς μπορείτε να το διακρίνετε ώστε να μην πέσετε στην παγίδα;

Ποιες είναι οι πιο συχνές τεχνικές παραποίησης;

Η χρήση μιας υπάρχουσας φωτογραφίας ή βίντεο και ο ισχυρισμός ότι προέρχεται από τη στιγμή ή τον τόπο που ενδιαφέρει, είναι μία από τις πιο κοινές μορφές παραπληροφόρησης. Εδώ δεν απαιτείται ειδικό λογισμικό ή τεχνικές δεξιότητες – απλώς η προθυμία να ανεβάσετε ένα παλιό βίντεο μιας επίθεσης με πυραύλους ή κάποια άλλη εικόνα και να το παρουσιάσετε ως νέο υλικό. Μια άλλη επιλογή που δεν απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες ή τεχνολογία είναι όταν σκηνοθετούν κάποιες δράσεις και τις παρουσιάζουν ως πραγματικά γεγονότα. Επίσης η χρήση ειδικού φακού ή μια κοντινή λήψη μπορεί επίσης να αλλάξει το πως φαίνεται μια σκηνή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εξαπάτηση. Μια σφιχτή λήψη ανθρώπων, για παράδειγμα, μπορεί να κάνει δύσκολο να μετρήσετε πόσοι ήταν σε ένα πλήθος, σε σύγκριση με μια εναέρια λήψη. Πιο εξειδικευμένες επιλογές είναι το Photoshop ή κάποιο αντίστοιχο λογισμικό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προσθήκη/αφαίρεση ατόμων ή αντικειμένων από μια σκηνή ή για την αποκοπή στοιχείων από μια φωτογραφία. Ένα παράδειγμα προσθήκης αντικειμένου είναι η παρακάτω φωτογραφία, η οποία υποτίθεται ότι δείχνει μηχανήματα κατασκευής έξω από ένα νηπιαγωγείο στην ανατολική Ουκρανία. Το σατιρικό κείμενο που συνοδεύει την εικόνα αστειεύεται για το «διαμέτρημα των μηχανημάτων κατασκευής» - ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι οι αναφορές για ζημιές σε κτίρια είναι υπερβολικές ή αναληθείς. Μια προσεκτική ματιά αποκαλύπτει ότι αυτή η εικόνα τροποποιήθηκε ψηφιακά για να συμπεριλάβει το μηχάνημα. Αυτό το tweet θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια να υποβαθμιστεί η έκταση της ζημιάς που προέκυψε από μια επίθεση με πυραύλους που υποστηρίζεται από τη Ρωσία και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο για να δημιουργήσει σύγχυση και αμφιβολίες ως προς την ακρίβεια άλλων εικόνων που προέκυψαν από τη ζώνη σύγκρουσης.

Τι κάνουμε για αυτό

Ευρωπαϊκοί οργανισμοί όπως η Bellingcat έχουν αρχίσει να συντάσσουν λίστες με αμφίβολες αναρτήσεις στα social media σχετικά με τη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας και να τις απομυθοποιούν όπου χρειάζεται. Δημοσιογράφοι και ελεγκτές γεγονότων εργάζονται επίσης, για την επαλήθευση του περιεχομένου. Μεγάλα, ειδησεογραφικά δίκτυα όπως το BBC επίσης, αποκαλύπτουν την παραπληροφόρηση. Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν προσθέσει νέες ετικέτες για να προσδιορίζουν ποιοι είναι οι κρατικοί οργανισμοί μέσων ενημέρωσης ή να παρέχουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις πηγές αλλά και τα άτομα στα δίκτυα που έχουν κάνει share μια συγκεκριμένη ιστορία. Έχουν επίσης, τροποποιήσει τους αλγόριθμους τους για να αλλάξουν το περιεχόμενο και έχουν προσλάβει προσωπικό για να εντοπίζει και να επισημαίνει to παραπλανητικό περιεχόμενο. Οι πλατφόρμες πραγματοποιούν επίσης, εργασίες στο παρασκήνιο για να ανιχνεύσουν αλλά και να αναρτούν στοιχεία σχετικά με τις επίσημες λειτουργίες και πληροφορίες του κράτους.

Πέντε απλά βήματα για να ανακαλύψετε τα fake news

1. Εξετάστε τα μεταδεδομένα-metadata

Μια ανάρτηση στο Telegram υποστηρίζει ότι πολωνόφωνοι σαμποτέρ επιτέθηκαν σε μια εγκατάσταση αποχέτευσης στην προσπάθειά τους να τοποθετήσουν εκεί μια δεξαμενή χλωρίου σε μια κίνηση αντιπερισπασμού. Τα μεταδεδομένα όμως, του βίντεο –οι λεπτομέρειες δηλαδή, σχετικά με το πώς και πότε δημιουργήθηκε το βίντεο– δείχνουν ότι γυρίστηκε μέρες πριν από την υποτιθέμενη ημερομηνία του συμβάντος. Για να ελέγξετε μόνοι σας τα μεταδεδομένα, μπορείτε να κάνετε λήψη του αρχείου και να χρησιμοποιήσετε κάποιο λογισμικό όπως το Adobe Photoshop ή το Bridge για να το εξετάσετε. Υπάρχουν επίσης προγράμματα προβολής μεταδεδομένων στο διαδίκτυο που σας επιτρέπουν να ελέγχετε χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο ιστού της εικόνας. Ένα εμπόδιο σε αυτήν την προσέγγιση είναι ότι οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook και το Twitter συχνά αφαιρούν τα μεταδεδομένα από φωτογραφίες και βίντεο όταν ανεβαίνουν στους ιστότοπούς τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορείτε να δοκιμάσετε να ζητήσετε το αρχικό αρχείο ή να συμβουλευτείτε ιστότοπους ελέγχου δεδομένων για να δείτε εάν έχουν ήδη επαληθεύσει ή όχι το εν λόγω βίντεο.

2. Συμβουλευτείτε μια σοβαρή πηγή για την επαλήθευση δεδομένων

Οργανισμοί όπως το Australian Associated Press, το RMIT/ABC, το Agence France-Presse (AFP) και το Bellingcat διατηρούν λίστες με ελέγχους στοιχείων που έχουν πραγματοποιήσει οι ομάδες τους. Το Γαλλικό Πρακτορείο έχει ήδη «απομυθοποιήσει» ένα βίντεο που ισχυρίζεται ότι δείχνει μια έκρηξη από την τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία ενώ είναι από την καταστροφή στο λιμάνι του 2020 στη Βηρυτό.

3. Κάντε ευρύτερη έρευνα

Εάν το παλιό περιεχόμενο έχει ανακυκλωθεί και επαναχρησιμοποιηθεί, ίσως μπορείτε να βρείτε το ίδιο υλικό που χρησιμοποιείται και αλλού. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Google Images ή το TinEye και την αναζήτηση εικόνων για να δείτε πού αλλού εμφανίζεται στο διαδίκτυο. Προσοχή όμως: Πρέπει να γνωρίζετε ότι ακόμα και οι απλές επεξεργασίες, όπως η αντιστροφή του προσανατολισμού αριστερά-δεξιά μιας εικόνας, μπορούν να ξεγελάσουν τις μηχανές αναζήτησης και να τις κάνουν να πιστεύουν ότι η αναστραμμένη εικόνα είναι νέα.

4. Ψάξτε για ασυνέπειες

Η υποτιθέμενη ώρα της ημέρας ταιριάζει με την κατεύθυνση του φωτός που θα περιμένατε εκείνη την ώρα, για παράδειγμα; Τα ρολόγια που φαίνονται στην εικόνα αντιστοιχούν στην υποτιθέμενη περίοδο που αναφέρονται; Μπορείτε επίσης να συγκρίνετε άλλα δεδομένα, όπως το πρόγραμμα κάποιων πολιτικών δραστηριοτήτων ή δράσεων, εικόνες Google Earth vision ή Χάρτες Google και να πιστοποιήσετε ότι οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί είναι αληθείς.

5. Κάντε μερικές απλές ερωτήσεις

Γωνρίζετε πού, πότε και γιατί έγινε η φωτογραφία ή το βίντεο; Ξέρετε ποιος το έφτιαξε και αν αυτό που βλέπετε είναι η αρχική έκδοση; Η χρήση διαδικτυακών εργαλείων όπως το InVID ή το Forensically μπορεί ενδεχομένως να βοηθήσει στην απάντηση σε ορισμένες από αυτές τις ερωτήσεις. Σε τελική ανάλυση, εάν έχετε αμφιβολίες, μην μοιραστείτε ή επαναλάβετε στοιχεία που δεν έχουν δημοσιευτεί από αξιόπιστη πηγή, όπως ένας διεθνής οργανισμός ειδήσεων. Ίσως όλα αυτά να συμβάλλουν στον περιορισμό της παραπληροφόρησης μήπως και κάποια στιγμή μάθουμε την αλήθεια για το τι συμβαίνει στην Ουκρανία.

Διάβασε περισσότερα

Social Media Fake News προπαγάνδα Κόσμος
Loader