«Τσοβόλα δώσ'τα όλα»: Ένα σύνθημα, μία ιστορία
Ένα από τα συνθήματα που έχουν μείνει ανεξίτηλα χαραγμένα στη μνήμη του κόσμου, όσον αφορά τα πολιτικά δρώμενα της χώρας, είναι και το αλησμόνητο «Τσοβόλα δώσ΄τα όλα!» που αναφώνησε ο Ανδρέας Παπανδρέου, σε μία προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ, σαν σήμερα, στις 20 Απριλίου 1989, στο Περιστέρι.
Το αυθόρμητο αυτό σύνθημα που είπε ο εμβληματικός του ΠΑΣΟΚ, ήταν το αποτέλεσμα των συνεχόμενων επευφημιών του πλήθους στον τότε υπουργό Οικονομικών, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να απαντά στο πλήθος που φώναζε ρυθμικά «Τσοβόλας» με το αλήστου μνήμης «Τσοβόλα δώσ΄τα όλα».
Αν και ειπώθηκε με τη λογική της αυθόρμητης επικοινωνίας που παραδοσιακά είχε ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ με το κοινό, η συγκεκριμένη φράση γράφτηκε στην Ιστορία ως «συνώνυμη» της αλόγιστης σπατάλης, αν και τότε είχε θεωρηθεί ως σύνθημα για το τέλος της τριετούς λιτότητας.
Αξίζει να σημειωθεί πως τότε το ΠΑΣΟΚ είχε κλείσει μια οκταετία στην κυβέρνηση, αλλά η πορεία της οικονομίας και πολύ περισσότερο το σκάνδαλο Κοσκωτά είχαν προκαλέσει ανυπολόγιστη φθορά που θα αποτυπωνόταν δύο μήνες αργότερα στην εκλογική ήττα από τη Νέα Δημοκρατία.
Για το συγκεκριμένο περιστατικό χαρακτηριστική είναι και η αναφορά του ιστορικού Σταύρου Παναγιωτίδη, ο οποίος, φιλοξενούμενος στην εκπομπή του Γρηγόρη Αρναούτογλου «The 2Night Show» αναφέρθηκε στην περιβόητη ατάκα του Ανδρέα Παπανδρέου.
«Από ότι έχει πει ο ίδιος ο Δημήτρης Τσοβόλας δεν ήταν μια προτροπή ''δώσε τα λεφτά στον κόσμο να κερδίσουμε τις εκλογές''. Δεν ειπώθηκε κάτι τέτοιο σε κάποιο υπουργικό συμβούλιο. Ήταν μια συγκέντρωση, ο κόσμος εκεί που μιλούσε ο Παπανδρέου άρχισε να φωνάζει ''Τσοβόλας''. Ο Παπανδρέου που είχε συνήθεια να πιάνει κουβέντα με την πλατεία, έκανε ένα λογοπαίγνιο. Μια χαριτωμενιά! Απλά έχει μείνει μέχρι και σήμερα ότι αφορούσε την οικονομική πολιτική. Αλλά δεν ισχύει», σημείωσε ο ιστορικός.
«Ήταν ένα ψεύτικο σύνθημα»
Πρόκειται για μία περίοδο που η χώρα είχε αρχίσει ήδη να αισθάνεται το οικονομικό «άνοιγμα» που σημειώθηκε στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (1981-1985), όταν και είχαν δοθεί αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, πολλά επιδόματα, έγιναν διορισμοί και προχώρησαν σημαντικές κρατικοποιήσεις εταιρειών.
Κατά τη δεύτερη τετραετία, όμως, τα πράγματα άρχισαν να «σφίγγουν», με τον Κώστα Σημίτη να καλείται από τη θέση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας να νοικοκυρέψει τα οικονομικά της χώρας. Τότε ενεργοποιήθηκε το «πρόγραμμα σταθερότητας», το οποίο περιελάμβανε μεταξύ άλλων μείωση σε μισθούς και συντάξεις, ιδιωτικοποιήσεις και παροχή κινήτρων για προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Όπως είναι λογικό, η συγκεκριμένη δημοσιονομική πολιτική που υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση προκάλεσε λαϊκή δυσαρέσκεια, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να ανακοινώνει τον Νοέμβριο του 1987 ότι το «πρόγραμμα σταθερότητας» έληξε. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε την άμεση παραίτηση του Κώστα Σημίτη, με τον τότε υπουργό Οικονομικών, Δημήτρη Τσοβόλα, να καλείται να βρει τρόπο να ενισχύσει το εισόδημα των νοικοκυριών. Τότε ακούστηκε και το περιβόητο «Τσοβόλα δωσ'τα όλα», με τους πολιτικούς αντιπάλους του ΠΑΣΟΚ να αποδίδουν αυτό το σύνθημα σε μία προσπάθεια του Παπανδρέου να γλιτώσει την εκλογική ήττα.
Εδώ όμως αξίζει να σημειωθεί πως ο ίδιος ο Δημήτρης Τσοβόλας, που πέθανε τον Φεβρουάριο του 2022, νικημένος από τον καρκίνο, είχε αποδομήσει το εν λόγω σύνθημα που τότε είχε προκαλέσει πολιτικό «σεισμό». Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει το 2019 στο One TV, ο Ηπειρώτης δικηγόρος και πολιτικός, είχε αναφέρει πως «δεν τα έδωσε όλα» και το σύνθημα ήταν ψεύτικο, γιατί πολύ απλά δεν είχε σχέση με την οικονομία. «Τριάντα χρόνια ζητούσα να γίνει μια ανοιχτή συζήτηση για αυτό το ψεύτικο σύνθημα που δεν είχε καμία σχέση με την οικονομία» είχε πει χαρακτηριστικά.
«Είχα πει με όποιον συντονιστή θέλει η ΝΔ, με όποιον δημοσιογράφο, σε όποιο κανάλι, εγώ να έρθω με στοιχεία, όχι με κουβέντες. Και ποτέ δεν πήρα απάντηση, ούτε θέλουν ποτέ. Γιατί πρέπει να ξέρετε ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που έχω, όχι μόνο δεν έδωσα μια δραχμή σε όλο το προεκλογικό εξάμηνο του 1989, αλλά αντίθετα συγκράτησα κατά 4 μονάδες τις δαπάνες» είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Τσοβόλας.
Επίσης, στην τότε συνέντευξή του ο Δημήτρης Τσοβόλας είχε αναφέρει πως και ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε διευκρινίσει πως επρόκειτο για ένα ευφυολόγημα. «Γιατί εγώ δεν ήμουν εκεί, στη συγκέντρωση. Ο κόσμος με αγαπούσε, παρ’ ότι ήμουν οκτώ χρόνια υπουργός Οικονομικών και φώναζε το όνομα μου από κάτω. Ο Παπανδρέου που συνήθιζε από πάνω να ανοίγει διάλογο με το πλήθος, είπε αυτή τη φράση, χωρίς να έχει σχέση με τα οικονομικά. Τον θεωρούμε τόσο βλάκα το μακαρίτη να πει προεκλογικά, από το μπαλκόνι στον υπουργό Οικονομικών του να δώσει χρήματα;» είχε πει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Τσοβόλας.
